در زندگی روزانه، هر روزی که از خواب بیدار می‌شویم تا شب که به خواب می‌رویم، انواع و اقسام فعالیت‌های مختلف را انجام می‌دهیم و از بدن و اندام‌های خود برای انجام آنها کمک می‌گیریم. برخی از اوقات ممکن است در اثر رعایت نکردن نکات لازم حین حرکت یا جابجایی اشیاء و یا صرف زمان طولانی در حالت و وضعیت نادرست، دچار دردهایی در عضلات و یا ستون فقرات خود شویم. در این هنگام است که درد و گرفتگی به سراغ‌مان آمده و درکیر کندی و سختی حرکت شده و درصدد رفع درد و درمان بر‌می‌آییم. یکی از اعضا و اندام‌هایی که بیشتر دچار چنین وضعیتی می‌گردد، ستون فقرات، به‌ویژه گردن است که از استخوان‌های متعدد و مهره‌ها و دیسک‌ها در کنار عضلات تشکیل شده است. گردن نقش حفظ سر و اتصال آن به تنه، حرکت سر و دربرگرفتن طناب عصبی یا نخاع را به عهده دارد و مانند دیگر اعضای ستون فقرات، ممکن است دچار آسیب شود. یکی از شایع‌ترین این آسیب‌ها، مشکلات و آسیب‌های مربوط به دیسک است. به همین مناسبت، ما قصد داریم در این مقاله به درمان دیسک گردن بپردازیم.
ستون فقرات گردنی یا ناحیۀ گردنی ستون فقرات چیست؟
ستون فقرات در ناحیۀ گردن از هفت مهره تشکیل شده است که بر روی هم قرار دارند و اولین مهره که اطلس نامی‌ده می‌شود، جمجمه را روی خود صاف نگه داشته و دومین مهره که محور نام دارد، باعث حرکت سر به طرفین می‌شود. تمامی مهره‌های ستون فقرات و از جمله مهره‌های گردن توسط مفاصل فاست به هم متصل می‌شوند که به کمک این مفاصل، امکان حرکت چرخشی و حرکت به جلو و عقب را پیدا می‌کنند.
در اطراف مهره‌ها، ماهیچه‌ها، تاندون‌ها، رباط‌ها و اعصاب قرار دارند و مابین این مهره‌ها دیسک‌های بین مهره‌ای قرار گرفته‌اند که جاذب شوک و فشار بر مهره‌ها بوده و امکان حرکت مهره‌ها روی یکدیگر را فراهم می‌نمایند. دیسک‌های بین مهره‌های گردن را دیسک‌های گردنی می‌نامند.
عملکرد ستون فقرات گردنی
اگر بخواهیم خلاصه بگوییم، ستون فقرات گردنی سه وظیفه یا عملکرد دارد که عبارتند از؛
- محافظت از نخاع: طناب عصبی که از کانال ایجاد شده توسط ستون فقرات عبور می‌کند در بخشی از مسیر خود از مهره‌های گردن می‌گذرد و توسط این مهره‌ها محافظت می‌شود.
- حمایت سر و اجازه حرکت به آن: مهره‌های گردنی ضمن تحمل وزن سر، به آن اجازه حرکت، گردش به راست و چپ و خم شدن به عقب و جلو را می‌دهند.
- محافظت و هدایت شریان‌های مهره‌ای: مهره‌های گردن دارای سوراخ‌هایی هستند که عروق خونی از آنها عبور کرده و با حرکت به سوی مغز، وظیفۀ خون‌رسانی را به عهده دارند.
نقش دیسک گردن در ستون فقرات گردنی
تا اینجا از ستون فقرات گردنی و نقش آن گفتیم و قبلاً ذکر کردیم که اعضای دیگری همانند رباط‌ها، تاندون‌ها و دیسک‌ها نیز در ناحیۀ گردن وجود دارند و وظایف خود را به عهده دارند. حالا از بین این‌ها می‌خواهیم به نقش دیسک گردن و مشکلات آن و درمان دیسک گردن بپردازیم. دیسک‌های گردنی به نوعی مانند یک بالشتک یا یک کیسۀ هوا که در اتومبیل قرار دارد، نقش محافظ و ضربه‌گیر را به عهده دارند. در بین ۷ مهرۀ گردن، شش دیسک قرار گرفته است که علاوه بر محافظت از مهره‌ها به حرکت آسان آنها نیز می‌کنند.
وجود خاصیت ژله‌مانند و هیدراتۀ دیسک‌ها باعث نرمی و انعطاف آنها و در نتیجه تحمل بار ستون فقرات می‌گردد؛ از این رو ممکن است با بالا رفتن سن و دهیدراته شدن دیسک‌ها، آب خود را از دست داده، سفت شده و در نتیجه خاصیت انعطاف‌پذیری آنها کمتر شود. از طرفی دیگر آسیب‌های دژنراتیو که منجر به تخریب بافت دیسک می‌گردد، باعث بروز فتق یا بیرون‌زدگی دیسک می‌شود که در این حالت هسته داخلی آن در تماس با عصب نخاعی یا ریشه عصبی قرار می‌گیرد؛ در این حالت می‌بایست به درمان دیسک گردن پرداخت.
علائم دیسک گردن
همانطور که در بالا گفتیم با گذشت زمان و بالا رفتن سن، با کم شدن نرمی و انعطاف‌پذیری دیسک‌های گردن، ممکن است این دیسک‌ها دچار پارگی لایه خارجی شده و با آسیب دیدن لایه خارجی که همانند محافظ عمل می‌کند، بخش درونی و نرم دیسک و یا در موارد شدیدتر، قسمت هسته و مرکزی از غلاف خارجی بیرون بزند. در این حالت با تماس بخش داخلی دیسک با اعصاب و وارد کردن فشار به ریشۀ عصبی، درد ایجاد شده و بیمار در قسمت گردن و یا گاهی حتی در دست‌ها و کمر دچار درد و ناراحتی شود.
برای درمان دیسک گردن، توجه به علائم ضروری است. بعضی اوقات بی‌حسی، سوزن سوزن شدن و سوزش، درد و ضعف در بازوها، دست‌ها، گردن و یا کمر به‌وجود می‌آید؛ البته میزان و علائم درد ممکن است متفاوت باشند.
بسته به اینکه کدام مهره دچار فتق دیسک یا بیرون‌زدگی دیسک شود، علائم ممکن است یک‌طرفه باشند و حتی مشکلاتی در اندام‌های تحتانی نظیر مثانه یا روده نیز به وجود بیاید که درمان دیسک گردن را فوق‌العاده ضروری می‌نماید. به طور معمول احتمال دارد مشکلات مربوط به دیسک گردن کوتاه مدت بوده و چندین روز به طول بینجامد یا اینکه تا هفته‌ها و ماه‌ها طول بکشد. گاهی ممکن است درد در حین فعالیت‌های خاص وجود داشته باشد و گاهی نیز ممکن است بدون اینکه دیسک ترمیم شود، بعد از گذشت ۴ تا ۶ هفته درد به خودی خود از بین برود.
تشخیص دیسک گردن
برای تشخیص دیسک گردن و اقدام جهت درمان، پزشک از معاینۀ گردن، دست‌ها و بازوها، اندام‌های تحتانی و در صورت لزوم از روش‌های عکس‌برداری نظیر ام آر آی استفاده می‌کند. توجه دقیق به نوع درد، سوزش یا گزگز شدن دست‌ها می‌تواند به تشخیص جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات کمک کند.
درمان دیسک گردن
برای درمان دیسک گردن یا فتق دیسک گردن، باید دانست که دو نوع درمان غیرجراحی و جراحی وجود دارد. در اکثریت موارد می‌توان بدون جراحی به درمان پرداخت. روش‌هایی مانند استفاده از فیزیوتراپی و ورزش‌های مخصوص، استفاده از مسکن‌ها جهت کاهش درد، استفاده از کمپرس سرد و گرم و اصلاح حرکات بیمار به منظور جلوگیری از تشدید درد. در موارد جدی‌تر که معمولاً کمتر ایجاد می‌شود، ممکن است گاهی از استروئیدهای خوراکی یا تزریق اپیدورال و ریشۀ عصبی انتخابی با کمک و هدایت عکس‌برداری استفاده کرد.
در نهایت امر، برای درمان دیسک گردن در موارد جدی، به جهت کاهش فشار وارده به دیسک و رفع تنگی کانال نخاعی ایجاد شده، پزشک متخصص تشخیص می‌دهد که از جراحی کمک بگیرد. در این وضعیت ممکن است از جراحی فیوژن یا از تعویض دیسک گردن با دیسک مصنوعی استفاده شود.
در روش فیوژن، پزشک با استفاده از فیکس و ثابت کردن مهره‌ها به شکل موقت یا طولانی مدت با استفاده از صفحات فلزی مخصوص یا پیچ و یا استفاده از استخوان یا مواد مصنوعی به شکل پیوند در صدد رفع و درمان دیسک گردن برآید. اما با توجه به شرایط اگر امکان چنین کاری نیز نباشد، پزشک ممکن است تشخیص دهد نیاز به تعویض دیسک خواهد بود.