طول عمر بیماران تومور مغزی چقدر است؟

طول عمر بیماران تومور مغزی

تومور مغزی  ذاتاً احساس اضطراب‌آور بوده و اطلاع از ابتلا به آن سبب دلهره در بیمار و اطرافیانش میگردد. مستقل از اینکه چه درمانی در نظر گرفته شود و نوع تومور چه باشد، معمولا سوالی که از طرف بیمار و خانواده‌اش مطرح میگردد، طول عمر بیماران تومور مغزی چقدر است؟. پاسخ به این سوال ساده نیست ولی گاهی اصرار بیماران و خانواده آنه باعث میشود با در نظر گرفتن شواهد و مدارک بیمار و درمانهای ممکن، تخمینی از آینده بیماری زده شود که طبیعتا ممکن است دقیق نباشد و در مطالعات علمی آنچه گزارش میشود درصدی از بیماران است که به عنوان مثال پنج یا ده سال عمر میکنند.

مهمترین فاکتور، همانطور که میتوان حدس زد نوع تومور است؛ تومور مغزی خوش خیم یا تومور مغزی بدخیم. اما تومورهای مغزی را نمیتوان در دو گروه کاملا جدای خوش خیم و بدخیم قرار داد. در واقع تومورهایی هستند که نه کاملا خوش خیم و نه کاملا بدخیم هستند و ما با طیفی از تومورهای خوش خیم تا نیمه‌بدخیم و نهایتا بدخیم مواجه هستیم. طول عمر یک بیمار مبتلا به یک تومور مغزی مننژیوم که بتوان تومور و بافتهای اطراف را به خوبی با جراحی تومور مغزی برداشت و مانع عود تومور مغزی در پنج سال اول بعد از عمل شد تقریبا با افراد عادی برابر است؛ گویی هرگز توموری در سر نداشته. اما بدخیم ترین تومورهای مغزی که گلیوبلاستوما و “گلیوسارکوم” نام دارند با بهترین درمانها شاید حدود یکسال و نیم تا دو سال باشد گرچه روشهای نوین جراحی و پرتوردرمانی و شیمی درمانی روز به روز در حال افزایش این زمان هستند و تجربه شخصی من حتی شامل نه تنها بقا، که سلامت کامل و عدم وحود کوچکترین نشانه‌ای از عود در تعدادی هر چند محدود از بیمارانم حتی پس از چندین سال از جراحی این بدخیم‌ترین تومورهای مغزی است. این تفاوتها و این طیف وسیعی که به آن اشاره شد، تخمین صحیح طول عمر بیماران تومور مغزی را دشوار میسازد.

طول عمر بیماران تومور مغزی بدخیم
ماهیت منتشر شونده تومورهای بدخیم سبب دشواری درمان آنها و عود تومور میشود.

از نوع و پاتولوژی تومور که بگذریم، تحقیقات علمی سالهای اخیر، بیش از پیش ثابت کرده‌اند که عامل موثر بعدی در بقای بیماران دچار تومور مغزی میزان موفقیت عمل جراحی تومور مغزی آنهاست که قطعا در درجه اول وابسته به مهارت و تجربه جراح و پس از آن به تکنولوژی‌های در دسترس است. به این ترتیب روز به روز تاثیر جراحی در درمان این بیماران پررنگ‌تر و پررنگ‌تر میگردد.

جراحی تومور مغزی
پس از نوع تومور، موفقیت در خارج کردن کامل آن مهمترین عامل تعیین کننده بقای بیماران است.

شاید سالها قبل بهترین جراح تومور مغزی در مواجه با توموری که احتمالا گلیوبلاستوم است تسلیم میشدند و فقط با یک نمونه‌برداری تومور مغزی، تشخیص را قطعی میکردند و ادامه درمان را به پرتودرمانی و شیمی درمانی می‌سپردند؛ که البته متاسفانه هنوز هم علیرغم اثبات نادرست بودن این باور که بیمار مبتلا به گلیوبلاستوم محکوم به مرگ زودهنگام است و نباید درمانش کرد، همچنان برخی جراحان انجام جراحی را بی‌فایده میدانند. امروزه به وضوح اثبات شده که در زمان جراحی هر چه بیشتر از حجم تومور این بیماران کاسته شود و در صورت امکان تمام تومور برداشته شود، گرچه تضمینی برای جلوگیری از عود نیست، اما با افزایش واضح طول عمر بیماران همراه خواهد بود. در واقع، موفقیت جراحی یک تومور بدخیم امروزه اینگونه تعریف میشود:
هدف اول: پرهیز از ایجاد آسیب عصبی در مغز و حفظ عملکرد حرکتی، تکلم و …
هدف دوم: برداشتن بیشترین حجم ممکن از تومور با هدف رسیدن به حداکثر طول عمر ممکن برای بیمار با کیفیت زندگی مناسب

گرچه هنوز هم احتمال بروز عوارض عمل جراحی تومور مغزی ، از فوت بیمار تا اختلال حرکتی و غیره وجود دارد ولی این عوارض امروزه در درصد بسیار کمی از بیماران مشاهده میشوند؛ حال آنکه سالها قبل هدف جراحی فقط پرهیز از مرگ بیمار در مدت کوتاه و بدست آوردن نمونه پاتولوژی تومور برای تایید تشخیص بود.
حتی در مورد تومورهای خوش خیم که رشد بسیار آهسته‌ای دارند هم، جراحی موفق به دست جراح تومور مغزی زبردست به بهبود قابل توجه کیفیت زندگی بیمار در آینده می‌انجامد.

 

برای مشاهده نمونه جراحی های تومور مغزی توسط استاد دکتر طبیب خوئی کلیک کنید

پس از این دو فاکتور، بهره‌گیری از پیشرفتهای قابل توجه اخیر در روشهای پرتودرمانی و شیمی درمانی عامل مهم دیگر در طول عمر بیماران است.

در زیر اشاره مختصری به پیش‌آگهی برخی از شایعترین تومورهای مغزی میشود:

مننژیوم‌ و شوانوم‌

شایعترین تومورهای خوش خیم مغزی هستند و درمان اصلی آنها در مواردی که تومور بزرگ باشد یا در منطقه‌ای مهم با اثر فشاری روی مغز و عصبها قرار داشته باشد جراحی است. اگر تمام تومور برداشته شود لازم است بیمار ابتدا در فواصل کوتاه و بعد یکساله و دوساله ام آر آی انجام دهد. مطالعات علمی نشان داده اند که اگر تومور در پنج سال اول رشد نداشته باشد احتمال رشد مجدد آن بسیار کم خواهد بود و بیماران میتوانند طول عمر طبیعی داشته باشند.
اما انواع نادری از این دو تومور وجود دارند که به سمت بدخیمی رفته و گرچه کاملا بدخیم نمیشوند اما درمان آنها به هر حال با تومورهای خوش خیم متفاوت بوده و نیازمند پرتودرمانی خواهد بود. در مواردی که این تومورها رفتار بدخیم دارند، طول عمر بیماران ممکن است حتی تا ده یا پنج سال هم کاهش یابد که البته ندرتا مشاهده میشوند.

آدنوم‌‌های هیپوفیز

این تومورها هم ذاتا خوش خیم هستند و بسیاری از علائم و عوارض آنها مربوط به ترشح هورمونها یا اثر فشاری روی عصبهای بینایی است. نوع ترشح کننده هورمون تولید شیر که به آن “پرولاکتینوما” گفته میشود، به دارو پاسخ خوبی میدهد و بیمار میتواند با مدتی مصرف دارو تومور را حتی کاملا ناپدید کند و در این صورت زندگی طبیعی داشته باشد. درمان اصلی مواردی از پرولاکتینوما که به دارو جواب ندهد و انواع دیگر تومور هیپوفیز ، جراحی است که معمولا از طریق بینی و آندوسکوپی انجام میگیرد. اینجا هم موفقیت جراحی در تخلیه حجم بیشتری از تومور در آینده بیمار بسیار مهم و تعیین کننده است. گرچه مهارت جراح در این عمل اهمیت زیادی دارد اما لزوما همه آدنومها را نمیتوان بطور کامل خارج کرد. اگر توموری باقی بماند یا بعدها عود کند، به دلیل ترشح هورمونهای مهمی مانند هورمون رشد و هورمونهای کورتونی، اثرات مخربی روی بسیاری از دستگاه‌های بدن گذاشته و سبب مشکلاتی میشود که آنها ممکن است برای بیمار خطر آفرین و حتی کشنده باشند مثل دیابت، فشار خون بالا، نارسایی قلبی و بدخیمی در دستگاه گوارش. به این دلیل پیگیری دقیق این بیماران از جهت عود ضایعه و انجام درمان مناسب برای فراهم کردن زندگی نسبتا طبیعی در آنها بسیار مهم است.

 

برای مشاهده نمونه جراحی هیپوفیز توسط دکتر طبیب خوئی کلیک کنید

متاستاز مغزی

بسیاری از بدخیمی ها مانند سرطان‌های ریه، پستان، روده بزرگ، غدد لنفاوی، پوست و کلیه میتوانند به مغز منتشر شوند. درمان موثر بسیاری از این متاستازها جراحی است مگر آنکه به تعداد زیاد و یا غیرقابل عمل باشند. با یا بدون جراحی، لازم است این بیماران تحت پرتودرمانی هم قرار بگیرند. با جراحی و پرتودرمانی در اکثر موارد متاستاز مغزی کنترل میشود. به این ترتیب معمولا تعیین کننده اصلی طول عمر بیماران متاستاز مغزی درمان شده، سن بیمار، شرایط کلی جسمانی، وضعیت تومور اولیه و متاستاز به سایر نقاط مهم بدن مثل ریه و کبد و استخوانها است و متخصصین سرطان شناسی میتوانند با در نظر گرفتن موارد مذکور نظری صائب داشته باشند.

گلیوبلاستوم مولتی فرم و گلیوسارکوم

این دو تومور همانطور که در بالا ذکر شد بدخیم ترین تومورهای مغزی هستند. خبر بد در مورد این بیماران این است که به دلیل منتشر بودن این تومورها در مغز، درمانهای مختلف از جراحی تا پرتودرمانی و شیمی درمانی هنوز موفق به درمان قطعی این تومورها نشده اند و در کتابها گفته میشود طول عمر اکثر این بیماران تا دو سال است. اما نکته مثبت این است که جراحی خوب و موفق و برداشتن کامل ضایعه (در صورت امکان) به معنی گامی بلند در نجات بیمار است. تبحر و دقت و حوصله در زمان جراحی میتواند به پاک کردن مغز (حداقل در ظاهر) از تومورهای بدخیم منجر شود ولی برای از بین بردن سلولهای توموری که پخش شده و در زمان جراحی دیده نمی‌شوند، انجام پرتودرمانی و شیمی درمانی ضروری است. انجام یک جراحی موفق تخلیه کامل تومور در این بیماران باید سبب امیدواری آنها شود به اینکه انشالله با درمانهای تکمیلی در زمره موارد کمتر شایعی قرار بگیرند که دچار عود تومور حداقل در زمان کوتاه نشوند؛ گو اینکه در تجربه جراحی اینجانب مواردی از بهبودی کامل این بیماران را هم شاهد بوده‌ام.

آستروسایتوم و الیگودندروگلیوم درجه دو و سه

ماهیت این تومورها منتشر بودن آنهاست وگرنه کاملا خوش خیم تلقی می‌شدند. این انتشار در بافتهای اطراف باعث شده که آنها را در مرز خوش خیمی و بدخیمی قرار دهیم. تاثیر شگرف جراحی در درمان این تومورها هم در سالهای اخیر کاملا به اثبات رسیده؛ چیزی که قبلا اعتقادی به آن نبود. البته متاسفانه هنوز هم گاهی دیده میشود که به این بیماران توصیه میگردد فقط صبر کنند و درمانی انجام ندهند و یا جراحی کوچکی در حد نمونه برداری صورت گیرد. درحالی که امروزه ثابت شده است اگر بتوان این تومورها را بطور کامل برداشت یا حداقل حجم قابل توجهی از تومور را خارج کرد، پیش‌آگهی بیماران بهبود واضح داشته. باقی ماندن این تومورها با خطر بزرگی همراه است: تبدیل شدن یک تومور نیمه بدخیم به بدخیم و شاید لاعلاج! باز هم باید گفت که موفقیت در جراحی به طول عمر زیاد و با کیفیت بیماران می‌انجامد و البته که منوط به مهارت و تجربه جراح است. ممکن است بعد از جراحی لازم باشد بیمار پرتودرمانی یا شیمی درمانی شود یا اینکه نیازی به آنها نباشد اما در مجموع باید گفت که اکثر بیماران طول عمری بیش از پنج یا حتی ده سال خواهند داشت و تعداد بیمارانی که با جراحی و با یا بدون پرتودرمانی کاملا بهبود یافته و به زندگی عادی بازگشته‌اند هم نسبتا زیاد است.

اپاندیموم

این تومور اکثرا داخل بطنهای مغزی ایجاد میشود و روندی که بیماران طی میکنند تقریبا مشابه آستروسایتوم‌های درجه دو و سه است. به عبارتی جراحی موفق برداشتن تمام ضایعه و بعد پرتودرمانی میتواند طول عمر حداقل ۷ ساله را برای بیماران به همراه داشته باشد و باز هم بیمارانی که بعد از جراحی موفق نیازمند پرتودرمانی نبوده اند و یا پرتودرمانی شده و ضایعه بعد از سالها هنوز عود نکرده نیز قابل توجه است. گرچه انواعی از این تومور وجود دارد که به سمت بدخیمی میروند و روندی حتی مشابه گلیوبلاستوم پیدا میکنند اما شایع نیستند.

کرانیوفارنژیوم و کوردوم

این دو تومور در واقع خوش خیم هستند اما ماهیتی عود کننده در همان محل رشد اولیه را دارند. در واقع پخش نمیشوند اما در همان محل مکرر عود میکنند. جراحی خصوصا در اولین مرحله اگر با برداشتن کامل تومور همراه باشد خطر عود را به شدت می‌کاهد. گاهی تومور باقی‌مانده تا مدتی رشد نمیکند و ممکن است بعد از سالها دوباره شروع به رشد نماید. به این دلیل کنترل دقیق و منظم این بیماران ضروری است. حدود نود درصد مبتلایان به کرانیوفارنژیوم و حدود نیمی از مبتلایان به کوردوم، بیش از ده سال عمر میکنند.

مدولوبلاستوم

تومور بسیار بدخیمی است که اکثرا کودکان را گرفتار می‌نماید. گرچه هر قدر حجم بیشتری از تومور در زمان جراحی برداشته شود، عاقبت بیمار واضحاً بهتر خواهد بود ولی حتی با برداشتن تمام تومور هم لازم است کودک تحت شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی قرار گیرد. با اینحال بیشتر مبتلایان بیش از پنج سال طول عمر دارند و تجربه مواردی از عدم عود تومور تا سالیان طولانی به شرط جراحی خوب و پیگیری درمانهای تکمیلی کم نیستند.

آستروسایتوم درجه یک

این نوع تومور هم اکثرا در کودکان مشاهده میشوند و از تومورهای خوش‌خیم مغزی است. جراحی برای برداشتن هر چه بیشتر از حجم تومور بسیار کمک کننده است و اگر مقداری از تومور باقی ماند معمولا نیازی به شیمی درمانی یا پرتودرمانی نیست مگر اینکه مجددا رشد داشته باشد. باز هم حدود نود درصد این بیماران حداقل ده سال طول عمر دارند و درصد قابل توجهی هم میتوانند با برداشتن کامل ضایعه به زندگی عادی بازگردند و طول عمر افراد عادی را داشته باشند.

دکتر علیرضا طبیب خوئی
جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات

3/5 - (24 امتیاز)