پرولاکتینوم یا پرولاکتینوما (Prolactinoma) یک تومور غیر سرطانی در غده هیپوفیز است. این تومور هیپوفیز باعث میشود هیپوفیز هورمونی به نام پرولاکتین را بیش از حد تولید کند. تاثیر اصلی پرولاکتینوم، کاهش برخی هورمونهای جنسی (در زنان استروژن و در مردان تستوسترون) است.
اگر چه پرولاکتینوم زندگی شما را به خطر نمی اندازد اما باعث مشکلات بینایی، ناباروری و مشکلات دیگر میشود. پرولاکتینوم شایعترین نوع تومور تولید کننده هورمون است که در غده هیپوفیز ایجاد میشود.
جراح هیپوفیز اغلب این تومور را با دارو درمان میکنند تا مقدار پرولاکتین بدن به حد نرمال برگردد. گاهی نیز عمل جراحی برداشتن تومور لازم است.
علائم و نشانه های پرولاکتینوم
ممکن است این تومور در مغز شما وجود داشته باشد اما هیچ علائم خاصی ایجاد نکند. با این حال پرولاکتین زیادی در خون یا تحت فشار قرار گرفتن بافتهای اطراف در اثر بزرگی تومور میتواند علائمی به وجود بیاورد. چون بالا رفتن پرولاکتین سیستم تولید مثل را مختل میکند، برخی علائم پرولاکتینوم در مردان و زنان اختصاصی است.
در زنان پرولاکتینوم میتواند باعث عوامل زیر شود:
نامنظم شدن پریود یا پریود نشدن
ترشحات شیری از سینه ها هنگامی که باردار یا در حال شیردهی نیستید
دردناک شدن رابطه جنسی به دلیل خشکی واژن
رشد موهای زاید صورت و بدن و جوش و آکنه
در مردان پرولاکتینوم میتواند باعث عوامل زیر شود:
اختلال عملکرد نعوظ
کاهش موهای صورت وب دن
بزرگ شدن غیر عادی سینه ها
در هر دو جنسیت، علائم زیر نیز ممکن است به وجود بیاید:
کمبود تراکم استخوان
کاهش تولید هورمونهای دیگری که توسط غده هیپوفیز باید انجام شود (در نتیجه فشار تومور)
کاهش علاقه به فعالیت جنسی
سردرد
اختلالات بینایی
ناباروری
زنان معمولا به دلیل تغییرات قاعدگی، زودتر از مردان علائمشان مشخص میشود. مردان زمانی که تومور بزرگ شده متوجه آن میشوند و به همین دلیل سردرد و مشکلات بینایی را بیشتر تجربه میکنند.
چه عواملی منجر به ایجاد پرولاکتینوم میشود؟
پرولاکتینوم یک نوع تومور است که در غده هیپوفیز ایجاد میشود. علت این اتفاق مشخص نیست. غده هیپوفیز یک غده لوبیایی شکل و کوچک است که در قاعده جمجمه قرار گرفته است. این عضو از بدن علیرغم اندازه کوچکش، تقریبا بر همه بخشهای بدن تاثیر میگذارد. هورمونهایی که تحت تاثیر غده هیپوفیز تولید میشوند به تنظیم عملکردهای مهم بدن مانند رشد، سوخت و ساز (متابولیسم)، فشار خون و تولید مثل کمک میکنند.
دیگر عوامل احتمالی تولید بیش از حد پرولاکتین عبارتند از:
- داروها
- انواع دیگر تومورهای هیپوفیز
- کم کاری غده تیروئید
- بارداری
- شیردهی
- تحریک سینه
عوامل زمینه ساز تومور پرولاکتینوم چیست؟
این تومورها در زنان شایعتر از مردان است. این اختلال در کودکان نادر است.
تومور پرولاکتینوم چه عوارضی ایجاد میکند؟
- تحلیل رفتن استخوان (پوکی استخوان): تولید بیش از حد پرولاکتین باعث کاهش تولید هورمونهای استروژن و پروژسترون میشود که این منجر به کاهش تراکم استخوان و افزایش خطر پوکی استخوان میشود.
- عوارض بارداری: در بارداری نرمال، تولید استروژن افزایش می یابد. اگر تومور پرولاکتینوم بزرگی داشته باشید و باردار شوید ممکن است مقدار زیاد استروژن منجر به رشد تومور شده و علائمی مانند سردرد و تغییر در بینایی ایجاد کند.
- از دست دادن بینایی: اگر تومور مغزی پرولاکتینوم درمان نشود ممکن است به قدری بزرگ شود که عصب بینایی را تحت فشار قرار بدهد. در این صورت ممکن است دید پیرامونی را از دست بدهید.
- کمبود هورمونهای دیگر هیپوفیز: با بزرگتر شدن این تومور، بر غده هیپوفیز فشار وارد میشود و ممکن است این منجر به کاهش هورمونهای دیگری که تولیدشان تحت کنترل هیپوفیز است، بشود از جمله هورمونهای تیروئید و کورتیزول.
اگر پرولاکتینوم دارید و میخواهید باردار شوید یا باردار شده اید، با جراح مغز و اعصاب خود صحبت کنید. پزشک با کمک داروها و درمانهایی که برایتان تجویز میکند به تنظیم هورمونها و سلامت بارداری کمک میکند.
روشهای تشخیص تومور مغزی پرولاکتینوم چگونه است؟
اگر علائمی دارید که میتواند به پرولاکتینوم مربوط باشد باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک ممکن است یک یا چند روش زیر را برای تشخیص به کار بگیرد:
آزمایش خون
آزمایش خون برای شناسایی تولید بیش از حد پرولاکتین و بررسی این که آیا مقدار هورمونهای دیگر غده هیپوفیز نرمال هستند یا خیر، تجویز میشود. زنانی که در سن باروری قرار دارند آزمایش بارداری نیز باید بدهند.
عکس برداری مغز
ممکن است دکتر تومور غده هیپوفیز را در عکس برداری مغز (به ویژه در ام آر آی) مشاهده نماید.
آزمایشهای بینایی
آزمایشهای بینایی مشخص میکنند آیا علت مختل شدن بینایی، مغز است یا اشکال به خود چشم مربوط میشود.
علاوه بر اینها دکتر ممکن است آزمایشهای گسترده تری برای بررسی اختلالات غدد درون ریز برایتان تجویز نماید.
درمان تومور مغزی پرولاکتینوم چیست؟
هدف از درمان این وضعیت موارد زیر می باشد:
- برگشتن تولید پرولاکتین به مقدار نرمال
- بهبود عملکرد غده هیپوفیز به سطح عادی
- کاهش اندازه تومور
- برطرف شدن علائمی که ناشی از تحت فشار قرار گرفتن بافتها و ساختارهای مجاور تومور هستند مانند سردرد یا مشکلات بینایی
- بهبود کیفیت زندگی
درمان پرولاکتینوم شامل دارو و عمل جراحی می باشد.
الف- درمان دارویی برای تومور مغزی پرولاکتینوم
داروهای خوراکی اغلب تولید پرولاکتین را کاهش داده و علائم را برطرف میکنند. داروها میتوانند تومور را نیز کوچک کنند. با این حال معمولا درمان طولانی مدت با دارو ضروری است.
پزشک ممکن است از دارویی به نام آگونیست دوپامین برای درمان پرولاکتینوم بهره ببرد. این داروها تاثیر دوپامین را تقلید میکنند. دوپامین ماده شیمیایی در مغز است که تولید پرولاکتین را کنترل میکند.
داروهایی که معمولا تجویز میشوند عبارتند از بروموکریپتین و کابرگولین. این داروها تولید پرولاکتین را کاهش میدهند و در بیشتر افراد مبتلا به پرولاکتینوم، تومور را نیز کوچک میکنند.
عوارض جانبی شایع درمان دارویی تومور مغزی پرولاکتینوم چیست؟
- حالت تهوع و استفراغ
- گرفتگی بینی
- سردرد
- کسالت و بیحالی
با این حال این عوارض جانبی در صورتی که داروها با دوز بسیار کم شروع شوند و سپس به تدریج افزایش یابند، به حداقل میرسد.
موارد نادری از آسیب دریچه قلبی در اثر مصرف کابرگولین دیده شده است اما معمولا در کسانی بوده که دوزهای خیلی بیشتر دارو را برای درمان بیماری پارکینسون مصرف میکنند. برخی افراد ممکن است با مصرف این داروها رفتارهای تکراری وسواسی مانند قمار کردن، از خود نشان دهند.
اگر دارو تومور را تا حد قابل توجهی کوچک کند و تا دو سال مقدار پرولاکتین در حد نرمال بماند، ممکن است بتوانید با راهنمایی پزشک دارو را کم کم قطع کنید.
با این حال عود این تومور اتفاقی متداول است. هرگز نباید بدون اجازه پزشک مصرف دارو را قطع کنید.
درمان دارویی تومور مغزی پرولاکتینوم در بارداری چگونه است؟
برای زنانی که میخواهند توانایی باروری شان برگردد، تجویز بروموکریپتین رایج تر است. با این حال به محض این که بارداری اتفاق افتاد، احتمالا توصیه میشود مصرف این داروها متوقف شود.
اگر چه هر دو داروی درمان این تومور مغزی در اوایل بارداری بی خطر در نظر گرفته میشود اما ایمنی آن در بارداری مشخص نیست. با این حال اگر پرولاکتینوم بزرگ باشد یا علائمی مانند سردرد یا مشکلات بینایی ایجاد کرده باشد، ممکن است توصیه شود مصرف دارو را دوباره شروع کنید تا از عوارض ناشی از تومور مغزی جلوگیری شود.
اگر تحت درمان پرولاکتینوم هستید و میخواهید بچه دار شوید حتما پیش از اقدام، با پزشک صحبت کنید.
ب- عمل جراحی برای درمان تومور مغزی پرولاکتینوم
عمل جراحی برداشتن تومور در مواردی توصیه میشود که دارو برای این وضعیت موثر نبوده و یا بدن بیمار نمیتواند آن را تحمل کند. عمل جراحی برای برداشتن فشار از روی عصبهایی که بینایی را کنترل میکنند، صورت میگیرد.
نوع عمل جراحی پرولاکتینوم بستگی به اندازه و گستردگی آن دارد:
- عمل جراحی از طریق بینی: بیشتر کسانی که به جراحی تومور مغزی پرولاکتینوم نیاز دارند، تحت عمل جراحی از طریق بینی قرار میگیرند و تومورشان از بینی خارج میشود. عوارض جانبی و خطرات این جراحی کم است چون هیچ ناحیه دیگری از مغز تحت تاثیر جراحی قرار نمیگیرد. همچنین هیچ زخم آشکاری باقی نمی ماند.
- عمل جراحی جمجمه: اگر تومور بزرگ باشد یا به بافتهای مجاور رسیده باشد ممکن است این روش که به آن کرانیوتومی هم میگویند، لازم باشد. در این روش جراح تومور را از طریق بخش بالایی جمجمه، برمیدارد.
نتایج عمل جراحی بستگی به اندازه و محل تومور و مقدار پرولاکتین پیش از جراحی و همچنین مهارت جراح دارد. هر چه مقدار پرولاکتین بیشتر باشد، احتمال این که تولید پرولاکتین پس از جراحی به حد طبیعی برگردد، کمتر خواهد بود.
پس از عمل جراحی تومور مغزی پرولاکتینوم، مقدار پرولاکتین در بیشتر افرادی که تومورشان کوچک بوده است به حد طبیعی برمیگردد. با این حال بسیاری از تومورهای غده هیپوفیز ظرف پنج سال پس از جراحی دوباره ایجاد میشوند.
در کسانی که تومور بزرگتری دارند، ممکن است فقط بخشی از تومور برداشته شود و پس از جراحی، با دارو درمانی سعی شود مقدار پرولاکتین به حد طبیعی برگردد.
ج- پرتو درمانی برای درمان تومور مغزی پرولاکتینوم
در کسانی که تومور به دارو پاسخ نمیدهد و عمل جراحی نمیتوانند انجام بدهند، پرتو درمانی ممکن است توصیه شود.
1 نظر
سلام تشکر از توضیحات مفیدتون. من ریزش مو داشتم و دکتر برام آزمایش هورمونی روز سوم پریودی نوشت نتیجه آزمایش نشون داد پرولاکتینم بالاس حدود۳۴/۹ بود و سن من ۳۷ساله. یه تعداد قرص هورمونی داد اما توی گوگل دیدم این قرصا که یکیش کابرگولین هستش و ۲نوع دیگم نوشته دکتر عوارض دارن میترسم استفاده کنم مشکلات دیگه برام بوجود بیاد. ممکنه نتیجه آزمایش پرولاکتین اشتباه بشه بعضی وقتا؟ من حدودی ۱ساعت و ۵۰دقیقه بعداز بیداری ازم نمونه خون گرفتن.