تنگی کانال نخاعی کمر به چه معناست؟ علائم، تشخیص و درمان

نخاع و ریشه های عصبی داخل کانالی در ستون فقرات عبور میکنند که شامل بخشهای استخوانی و رباطها میشود. به دلایل مختلف ممکن است این کانال تنگ شود و باعث فشار روی نخاع و ریشه های عصبی گردد. شایعترین قسمتی از ستون فقرات که به این مشکل دچار میگردد قسمت کمری است در صورتی که این اتفاق در ناحیه کمری رخ دهد با بیماری شایعی به نام تنگی کانال نخاعی کمر مواجه هستیم .

تنگی کانال نخاعی کمر چیست ؟

تنگی کانال نخاعی کمر به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن فضای درون کانال نخاعی که نخاع و اعصاب محیطی از آن عبور می‌کنند، به دلایلی مانند خرابی دیسک‌ ها، استخوانی شدن فضای کانال  یا تروما کاهش می‌یابد. این کاهش فضا می‌تواند باعث فشردگی نخاع و اعصاب شود و علائمی مانند کمر درد ، بی‌حسی، ضعف عضلانی و اختلال در راه رفتن را به همراه داشته باشد. تشخیص این عارضه معمولاً از طریق معاینه بالینی و تصویربرداری‌های پزشکی مانند ام آر آی و سی تی اسکن اسکن صورت می‌گیرد و درمان آن بسته به شدت و میزان تنگی می‌تواند شامل روش‌ های غیرجراحی مانند فیزیوتراپی و دارودرمانی یا جراحی‌ تنگی کانال نخاعی کمر باشد.

علت تنگی کانال نخاعی کمر چیست؟

علت ایجاد تنگی کانال نخاعی کمری قسمتی از روند پیری ستون فقرات است و معمولا در سن بالای ۶۰ سال، در برخی خفیف‌تر و در برخی شدیدتر خود را نشان میدهد. با گذر زمان به تدریج زوائد استخوانی در اطراف مفاصل ستون فقرات و لبه‌های کانال نخاعی ایجاد میگردد و رباطها هم انعطاف پذیری خود را از دست داده و حجم آنها افزایش می‌یابد و به این شکل با برجسته شدن به داخل کانال نخاعی فضای نخاع را محدود و تنگ میکنند.

علت تنگی کانال نخاعی کمر به عوامل مختلفی برمی‌گردد که می‌توانند به تنهایی یا به صورت ترکیبی رخ دهند. از مهم‌ترین علل می‌توان به فرسایش و خرابی دیسک‌ های بین مهره‌ای که با افزایش سن رخ می‌دهد، اشاره کرد. همچنین رشد زائده‌های استخوانی به دلیل استئوآرتریت یا آرتروز ستون فقرات می‌تواند فضای کانال نخاعی را تنگ‌ تر کند. صدمات ناشی از حوادث، شکستگی های مهره‌ کمر و جابجایی آن‌ها نیز می‌توانند موجب این تنگی شوند. علاوه بر این، عوامل مادرزادی و ناهنجاری‌های ساختاری در ستون فقرات و وجود تومورها یا کیست‌ها نیز می‌توانند نقش موثری در بروز تنگی کانال نخاعی کمر داشته باشند.

علائم تنگی کانال نخاعی کمر چیست ؟

طبیعتا روند پیری ستون فقرات با درد در ناحیه کمر هم همراه خواهد بود. این درد با فعالیت و راه رفتن تشدید میگردد. به تدریج با ایجاد تنگی، علامتی به نام “لنگش” خود را نشان میدهد؛ به این صورت که پس از مسافتی راه رفتن بیمار در پاها احساس درد، بی حسی، گز گز و یا ضعف میکند و دیگر نمی تواند به مسیر خود ادامه دهد مگر اینکه مدتی بنشیند و استراحت کند تا به اصطلاح “پاهای او آزاد شوند”. غیر از استراحت، گاهی با خم شدن به جلو نیز این احساس رهایی از درد پا برای فرد ایجاد میگردد و بیماران تنگی کانال نخاعی کمر تمایل دارند که پس از مقداری پیاده روی بایستند و به جلو خم شوند. مساله مهم این است که در بیشتر بیماران این علائم پیشرونده است؛ یعنی اگر الان پس از یک ربع پیاده روی نیاز به استراحت دارند، شش ماه قبل میتوانستند نیم ساعت پیاده روی بی وقفه داشته باشند و در ماههای بعد احتمالا بعد از ده دقیقه باید جایی را برای نشستن پیدا کنند. در صورتی که با این علائم موجه شدید بهترین راه حل مشورت با پزشک متخصص میباشد که در رابطه با این بیماری پزشک مورد نظر ما جراح مغز و اعصاب است .

علامت دیگری که در بعضی بیماران تنگی کانال نخاعی کمری مشاهده میشود درد سیاتیک است. سیاتیک در واقع اسم بیماری خاصی نیست، بلکه یک نوع علامت و درد است به این شکل که این درد از کمر یا باسن شروع شده و به پشت ران و زانو و بعد ساق پا و مچ تیر میکشد. معمولا درد سیاتیک این بیماران هم با فعالیت و راه رفتن، ایجاد یا افزایش می‌یابد.
در مراحل پیشرفته بیماری، درد کمر، درد پا و گزگز پاها تقریبا همیشه وجود دارند و بیمار قادر به حرکت و راه رفتن نیست و حتی ممکن است به بی اختیاری ادرار و مدفوع و از کار افتادن -یا به اصطلاح “فلجی”- پاها منجر گردد.

پس به صورت خلاصه علائم تنگی کانال نخاعی کمر شامل موارد زیر است

• درد کمر : درد مزمن یا تیز در ناحیه کمر که ممکن است به باسن و پاها نیز انتشار یابد. این درد معمولاً با فعالیت تشدید می‌شود و با استراحت کاهش می‌یابد.
• بی‌حسی و گزگز : احساس بی‌حسی، سوزش یا گزگز در ناحیه کمر، باسن، پاها و گاهی اوقات در دست‌ها. این علائم می‌توانند موقت یا دائمی باشند و معمولاً در اثر فشردگی عصب‌ها ایجاد می‌شوند.
• ضعف عضلانی : کاهش قدرت و توان عضلانی در پاها که ممکن است به تدریج پیشرفت کند. این ضعف می‌تواند باعث مشکلاتی در راه رفتن و ایستادن شود.
• کاهش تعادل و هماهنگی : مشکل در حفظ تعادل و هماهنگی حرکات بدن، که می‌تواند به زمین خوردن و افتادن منجر شود. این علامت به ویژه در افراد مسن شایع‌تر است.
• درد انتشاری : درد سیاتیک که از کمر به سمت پاها منتشر می‌شود. این درد می‌تواند به صورت تیر کشیدن یا سوزش در پاها حس شود و معمولاً یک طرف بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
• کاهش تحمل فعالیت‌ها : ناتوانی در انجام فعالیت‌های روزمره مانند راه رفتن طولانی، خم شدن یا بلند کردن اشیاء. این کاهش تحمل فعالیت‌ها می‌تواند به دلیل درد، بی‌حسی یا ضعف عضلانی باشد.
• اختلالات مثانه و روده : در موارد شدیدتر، تنگی کانال نخاعی کمر می‌تواند بر عملکرد مثانه و روده تأثیر بگذارد و باعث مشکلاتی مانند بی‌اختیاری ادرار و مدفوع شود.

تشخیص تنگی کانال نخاعی کمری چگونه است ؟

تشخیص تنگی کانال نخاعی کمری با ترکیبی از بررسی‌های بالینی و روش‌های تصویربرداری پیشرفته انجام می‌شود. پزشک ابتدا با معاینه فیزیکی و بررسی تاریخچه پزشکی بیمار، علائم و نشانه‌های موجود را ارزیابی می‌کند. سپس برای تأیید تشخیص، از تصویربرداری‌هایی مانند رادیوگرافی (اشعه ایکس)، ام آر آی و سی‌ تی اسکن  استفاده می‌شود که به نمایش دقیق‌تر ساختارهای داخلی کمر و نواحی تنگی کمک می‌کنند. در برخی موارد، مطالعات نوار عصب و عضله نیز به منظور ارزیابی عملکرد عصب‌ها و میزان فشردگی آن‌ها انجام می‌شود. این ترکیب از روش‌های تشخیصی به پزشک اجازه می‌دهد تا به‌طور دقیق میزان و محل تنگی کانال نخاعی کمر را تعیین کرده و بهترین راهکار درمانی را پیشنهاد دهد.

درمان های تنگی کانال نخاعی کمر چیست ؟

درمان‌های تنگی کانال نخاعی کمر شامل روش‌ های درمان غیر جراحی تنگی کانال نخاعی و جراحی می‌باشد که بر اساس شدت علائم و میزان تنگی انتخاب می‌شوند. روش‌های غیرجراحی معمولاً شامل فیزیوتراپی برای تقویت عضلات کمر و بهبود انعطاف‌پذیری، داروهای ضد التهاب و مسکن‌ها برای کاهش درد و التهاب، و تزریق‌های اپیدورال استروئید به منظور کاهش التهاب و تورم در ناحیه آسیب‌ دیده و آب درمانی است. در مواردی که این روش‌ها موثر نباشند یا علائم شدیدتر شوند، جراحی‌ هایی مانند لامینکتومی برای برداشتن فشار از روی نخاع و عصب‌ ها یا فوزیون مهره‌ای برای تثبیت ستون فقرات انجام می‌شود. هدف اصلی درمان‌ها، کاهش درد، بهبود عملکرد و کیفیت زندگی بیمار است.

درمان غیر جراحی تنگی کانال نخاعی کمر

درمان غیرجراحی تنگی کانال نخاعی کمر به منظور کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی بیمار انجام می‌شود و شامل چندین روش متنوع است. فیزیوتراپی نقش مهمی در تقویت عضلات کمر، افزایش انعطاف‌پذیری و بهبود وضعیت بدن دارد. استفاده از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) و مسکن‌ها به کاهش درد و التهاب کمک می‌کند. تزریق‌های اپیدورال داروی استروئیدی نیز به‌ طور مستقیم التهاب و تورم ناحیه فشرده را کاهش می‌دهد و می‌تواند به تسکین موقت درد منجر شود. علاوه بر این، تغییرات در سبک زندگی مانند کاهش وزن، تمرینات منظم و حفظ وضعیت مناسب بدن نیز می‌توانند به کاهش فشار روی کانال نخاعی و بهبود علائم کمک کنند. این رویکردهای غیرجراحی معمولاً به عنوان اولین خط درمان در نظر گرفته می‌شوند و می‌توانند بسیاری از بیماران را از نیاز به جراحی تنگی کانال بی‌نیاز کنند.

درمان خانگی تنگی کانال نخاعی کمر

درمان خانگی تنگی کانال نخاعی کمر شامل مجموعه‌ای از اقدامات است که می‌تواند به کاهش علائم و بهبود راحتی بیمار کمک کند. انجام تمرینات کششی و تقویتی ملایم به منظور افزایش انعطاف‌پذیری و تقویت عضلات کمر و شکم بسیار موثر است و بهترین درمان خانگی برای تنگی کانال کمر است . استفاده از کمپرس گرم یا سرد می‌تواند به کاهش التهاب و درد کمک کند. حفظ وضعیت بدنی صحیح در هنگام نشستن، ایستادن و خوابیدن نیز اهمیت دارد. تغییرات در سبک زندگی مانند کاهش وزن برای کاهش فشار روی ستون فقرات و انجام تمرینات هوازی سبک مانند پیاده‌روی یا آب درمانی برای تنگی کانال نخاعی می‌تواند مفید باشد. همچنین مصرف مواد غذایی ضد التهاب مانند میوه‌ها، سبزیجات و ماهی‌های چرب می‌تواند به کاهش التهاب کمک کند. این روش‌های خانگی می‌توانند به عنوان مکمل درمان‌های پزشکی و فیزیوتراپی مورد استفاده قرار گیرند و به بهبود کیفیت زندگی بیمار کمک کنند.

جراحی تنگی کانال نخاعی کمری

اما همواره بیمارانی هستند که متاسفانه به هیچ کدام از درمانهای غیر جراحی پاسخ نمی دهند و انجام جراحی تنگی کانال نخاعی کمر تنها راه نجات آنها برای بدست آوردن توانایی حرکت است. دو مورد وجود دارد که فرد را نیازمند جراحی اورژانسی در اولین فرصت ممکن میکند: ضعف در پاها به شکلی که بیمار نه به علت درد، بلکه به علت توان کم عضلات پاها قادر به حرکت نباشد؛ و بی اختیاری ادرار یا مدفوع که از دست دادن زمان برای جراحی این بیماران به معنی برگشت ناپذیر بودن این علائم است.در این جراحی قسمتی از استخوانهای اطراف کانال نخاعی برداشته میشوند و رباط های سفت و بزرگ شده خارج میگردند و تا فشار از روی عناصر عصبی برداشته شود. در این عمل لازم است میزان تراشیدن استخوانها و برداشتن رباطها در حدی باشد که سبب ناپایداری ستون فقرات نگردد وگرنه به غیر از آزاد کردن عناصر عصبی، چاره‌ای جز استفاده از پلاتین برای ثابت کردن مهره‌های ناپایدار وجود ندارد؛ گرچه استفاده از پلاتین منجر به محدودیت حرکت در کمر و نیاز به مراقبت بیشتر بعد از عمل میگردد.
متاسفانه امروزه به شکل نامتعارف و بیش از حد از پلاتین گذاری در جراحی تنگی کانال ستون فقرات استفاده میشود که نتایج و عوارض غیرقابل برگشتی در آینده میتواند برای بیمار به همراه داشته باشد؛ و از سوی دیگر در بیماری که به جز تنگی کانال دچار ناپایداری و سرخوردگی مهره کمری هم باشد، بکارگیری پلاتین برای ایجاد ثبات مهره‌ها کاملا لازم و ضروری است و عدم ایجاد ثبات میتواند در آینده سبب تشدید ناپایداری و نیاز به عمل مجدد گردد.

عوارض جراحی تنگی کانال نخاعی کمری چیست ؟

هیچ جراحی بدون ریسک و خطر نیست اما تمام تلاش تیم جراحی انجام بهترین و بدون نقص ترین عمل ممکن برای بیمار است.اما بیمار باید با آگاهی کلی نسبت به خطرات این جراحی تصمیم به جراحی بگیرد . عوارض پس از این جراحی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

•  عفونت: عفونت در محل عمل جراحی اتفاق می‌افتد که معمولا با مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و درمان مناسب کنترل می‌شود.
• خونریزی: خونریزی در نقطه عمل جراحی ممکن است اتفاق بیافتد که نیاز به تزریق خون و مراقبت دقیق دارد.
• درد: درد در ناحیه عمل، که معمولا با مصرف داروهای مسکن کنترل می‌شود.
• اختلالات ادراری و مدفوعی: ممکن است پس از عمل جراحی اختلال در تخلیه ادرار و مدفوع پدید آید که به طور معمول بهبود پیدا می کند.
•  احساس ناراحتی: بعد از جراحی، ممکن است فشار در ناحیه عمل، تورم و حرکت محدود، باعث ایجاد ناراحتی در بیمار شود که با گذشت زمان بهبود می‌یابد.

مهم است که در صورت بروز هرگونه علائم و عوارض نامطلوب پس از جراحی، به جراح ستون فقرات خود مراجعه کنید

مراقبت های بعد از جراحی تنگی کانال نخاع کمری

بعد از جراحی تنگی کانال نخاعی کمر، مراقبت هایی  لازم است تا به بهبودی بیمار کمک شود و عوارض بعد از جراحی کاهش یابد. برخی از این مراقبت ها شامل موارد زیر است:

استراحت کردن :استراحت کردن برای چند روز پس از جراحی ممکن است لازم باشد تا بیمار کاملا بهبود یابد.
تغذیه : تغذیه مناسب بعد از جراحی بسیار مهم است تا بدن بیمار قدرت بیشتری برای بهبودی داشته باشد. باید به مصرف مواد غذایی با کیفیت و ترکیبی از پروتئین، ویتامین، و مواد معدنی کافی توجه شود.
کنترل درد : درمان درد بعد از جراحی بسیار مهم است تا بیمار بتواند بهبود خود را ادامه دهد. داروهای ضد درد می‌توانند برای کاهش درد به کار روند.
تمرینات فیزیکی : تمرینات فیزیکی که به طور منظم و با توجه به وضعیت بیمار تعیین می‌شود، می‌تواند به بهبود عملکرد بیمار در طولانی مدت کمک کند.
مراقبت‌ از زخم : در صورت داشتن زخم در جای عمل جراحی، مراقبت‌هایی برای پیشگیری از عفونت و تسریع در بهبودی لازم است.
پیگیری مرتب : بعد از جراحی، پیگیری روند درمان با پزشک و فیزیوتراپیست بسیار مهم است تا بهبودی بیمار به خوبی پیش برود. برنامه‌های درمانی توسط پزشک و فیزیوتراپیست تعیین خواهند شد و باید به طور منظم پیگیری شوند

آیا تنگی کانال نخاعی کمر خطرناک است ؟

تنگی کانال نخاعی کمر به طور جدی می‌تواند بر کیفیت زندگی افراد تأثیرگذار باشد و در برخی موارد، اگر به شدت نادرست شود، می‌تواند خطرات جدی برای سلامتی داشته باشد. وضعیت بیماری و شدت آن بستگی به عوامل متعددی دارد، از جمله عواملی مانند محل و میزان تنگی، سرعت پیشرفت بیماری، وجود علائم اختلالی مانند اختلالات حسی و حرکتی، و پاسخ به درمان‌های مورد استفاده. در برخی موارد، عدم درمان موقعی می‌تواند به فشار و آسیب دائمی به نخاع و عصب‌ها منجر شود. بنابراین، تشخیص به موقع و درمان صحیح و مناسب تنگی کانال نخاعی کمر بسیار اهمیت دارد تا از پیشرفت بیماری جلوگیری شود و علائم آن کنترل شوند، این موضوع باعث بهبود کیفیت زندگی بیماران می‌شود و از آسیب‌های جدی‌تر به نخاع و اعصاب جلوگیری می‌کند.

تاثیر پیاده روی بر تنگی کانال نخاعی کمری

پیاده‌روی می‌تواند یک فعالیت فیزیکی مناسب برای افرادی با تنگی کانال نخاعی کمر باشد، اما باید با توجه به وضعیت و شدت بیماری انجام شود. در اکثر موارد، پیاده‌روی به عنوان یک فعالیت خفیف تا متوسط و مهم برای بهبود عملکرد عضلانی و عملکرد قلب و عروق مطرح می‌شود. این فعالیت می‌تواند به تقویت عضلات پشتی و شکمی کمک کند که از نظر طبی، می‌تواند به کاهش درد و بهبود استحکام ماهیچه‌های پشتی کمک کند

تاثیر آب درمانی بر تنگی کانال کمری

آب درمانی، به ویژه در  استخرهای آب گرم، می‌تواند بر تنگی کانال نخاعی کمری تأثیرات مثبتی داشته باشد. استفاده از آب گرم می‌تواند منجر به کاهش فشار بر نخاع و عصب‌ها شود، که این امر می‌تواند باعث تسکین درد و درمان علائم تنگی کانال نخاعی کمری شود.

درد سیاتیک در بیماران مبتلا به تنگی کانال نخاعی کمری

علامت دیگری که در بعضی بیماران تنگی کانال کمری مشاهده میشود درد سیاتیک است. سیاتیک در واقع اسم بیماری خاصی نیست، بلکه یک نوع علامت و درد است به این شکل که این درد از کمر یا باسن شروع شده و به پشت ران و زانو و بعد ساق پا و مچ تیر میکشد. معمولا درد سیاتیک این بیماران هم با فعالیت و راه رفتن، ایجاد یا افزایش می‌یابد.
در مراحل پیشرفته بیماری، درد کمر، درد پا و گزگز پاها تقریبا همیشه وجود دارند و بیمار قادر به حرکت و راه رفتن نیست و حتی ممکن است به بی اختیاری ادرار و مدفوع و از کار افتادن -یا به اصطلاح “فلجی”- پاها منجر گردد.

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/spinal-stenosis/symptoms-causes/syc-20352961