تنگی کانال نخاع کمری به چه معناست؟

نخاع و ریشه های عصبی داخل کانالی در ستون فقرات عبور میکنند که شامل بخشهای استخوانی و رباطها میشود. به دلایل مختلف ممکن است این کانال تنگ شود و باعث فشار روی نخاع و ریشه های عصبی گردد. شایعترین قسمتی از ستون فقرات که به این مشکل دچار میگردد قسمت کمری است.

تنگی کانال نخاع کمری چیست ؟

تنگی کانال نخاعی کمر به ضخیم شدن بافت‌های اطراف کانال نخاعی کمر و فشار بر روی نخاع و اعصابی که از آن خارج می‌شوند، اطلاق می‌شود. علائم آن شامل درد کمر، سرفه، کاهش حساسیت و تحریک اعصاب است. درمان آن شامل فیزیوتراپی، مصرف داروهای ضد التهابی، کورتیکواستروئیدها و در موارد شدیدتر، جراحی است. این بیماری ممکن است به علت تنگی طبیعی کانال نخاعی کمر، بیماری‌های التهابی، زوال مفصل کمر و… ایجاد شود

علت تنگی کانال کمری چیست؟

در واقع ایجاد تنگی کانال کمری قسمتی از روند پیری ستون فقرات است و معمولا در سن بالای ۶۰ سال، در برخی خفیف‌تر و در برخی شدیدتر خود را نشان میدهد. با گذر زمان به تدریج زوائد استخوانی در اطراف مفاصل ستون فقرات و لبه‌های کانال نخاعی ایجاد میگردد و رباطها هم انعطاف پذیری خود را از دست داده و حجم آنها افزایش می‌یابد و به این شکل با برجسته شدن به داخل کانال نخاعی فضای نخاع را محدود و تنگ میکنند.

نوعی تنگی کانال کمری به صورت مادرزادی وجود دارد که شکل و ساختار مهره ها به گونه‌ای است که فضای کانال نخاعی را محدود می‌نماید. این افراد معمولا در سنین جوانی متوجه این موضوع نمیشوند اما با شروع میانسالی و در زمانی که روندهای پیری ستون فقرات شروع شده و در واقع در سن کمتری از سایرین علائم بیماری را نشان میدهند.

علائم تنگی کانال کمر چیست ؟

طبیعتا روند پیری ستون فقرات با درد در ناحیه کمر هم همراه خواهد بود. این درد با فعالیت و راه رفتن تشدید میگردد. به تدریج با ایجاد تنگی، علامتی به نام “لنگش” خود را نشان میدهد؛ به این صورت که پس از مسافتی راه رفتن بیمار در پاها احساس درد، بی حسی، گز گز و یا ضعف میکند و دیگر نمی تواند به مسیر خود ادامه دهد مگر اینکه مدتی بنشیند و استراحت کند تا به اصطلاح “پاهای او آزاد شوند”. غیر از استراحت، گاهی با خم شدن به جلو نیز این احساس رهایی از درد پا برای فرد ایجاد میگردد و بیماران تنگی کانال تمایل دارند که پس از مقداری پیاده روی بایستند و به جلو خم شوند. مساله مهم این است که در بیشتر بیماران این علائم پیشرونده است؛ یعنی اگر الان پس از یک ربع پیاده روی نیاز به استراحت دارند، شش ماه قبل میتوانستند نیم ساعت پیاده روی بی وقفه داشته باشند و در ماههای بعد احتمالا بعد از ده دقیقه باید جایی را برای نشستن پیدا کنند. در صورتی که با این علائم موجه شدید بهترین راه حل مشورت با پزشک متخصص میباشد که در رابطه با این بیماری پزشک مورد نظر ما جراح مغز و اعصاب است .

درد سیاتیک در بیماران مبتلا به تنگی کانال نخاعی کمری

علامت دیگری که در بعضی بیماران تنگی کانال کمری مشاهده میشود درد سیاتیک است. سیاتیک در واقع اسم بیماری خاصی نیست، بلکه یک نوع علامت و درد است به این شکل که این درد از کمر یا باسن شروع شده و به پشت ران و زانو و بعد ساق پا و مچ تیر میکشد. معمولا درد سیاتیک این بیماران هم با فعالیت و راه رفتن، ایجاد یا افزایش می‌یابد.
در مراحل پیشرفته بیماری، درد کمر، درد پا و گزگز پاها تقریبا همیشه وجود دارند و بیمار قادر به حرکت و راه رفتن نیست و حتی ممکن است به بی اختیاری ادرار و مدفوع و از کار افتادن -یا به اصطلاح “فلجی”- پاها منجر گردد.

تشخیص تنگی کانال نخاعی کمری چگونه است ؟

برای بیماری که مشکوک به تنگی کانال کمر است معمولا با انجام ام آر آی انجام بیماری تشخیص داده میشود. در کنار آن، نوار عصب و عضله هم میتواند میزان درگیری و آسیب اعصاب پاها را بهتر نشان دهد. گاهی انجام عکس ساده، سی تی اسکن و اسکن استخوان برای تشخیص بیماریهای همزمان با تنگی کانال بکار میروند.

چه بیماریهایی با تنگی کانال کمری همراهی دارند؟

در برخی بیماران تنگی کانال با سایر مشکلات ستون فقرات همراه است؛ مانند بیماری دیسک کمر ،سرخوردگی مهره کمر  و پوکی استخوان. پس نباید این تصور وجود داشته باشد که فقط با یکی از این بیماریها درگیر هستیم و گاهی لازم است همزمان چند مشکل با هم درمان شوند. به عنوان مثال گاهی لازم است با درمان دارویی تزریقی یا خوراکی به سرعت جلوی پیشرفت پوکی استخوان گرفته شود وگرنه موفقیت هر نوع درمانی برای تنگی کانال کمر بسیار کم خواهد بود و یا اینکه اگر تنها راه ممکن برای تنگی کانال یک بیمار جراحی باشد، بررسی از نظر لقی و سرخوردگی مهره ضروری است تا حین عمل به غیر از تراشیدن استخوانها و آزاد کردن عصبها، با کمک پلاتین گذاری ناپایداری و لقی مهره‌ها هم درمان شوند.

پیشگیری از ابتلا به تنگی کانال نخاعی

برای پیشگیری از تنگی کانال نخاعی کمر، بهتر است از این راهکارها استفاده کنید:
ورزش : ورزش‌های مختلف مانند پیاده‌روی، شنا، دویدن و موارد دیگر باعث افزایش قدرت عضلات پشتی می‌شوند که می‌تواند کمک کند که فشار و تراکم کانال نخاعی کمر کاهش پیدا کند. همچنین با مراجعه با این لینک میتوانید با تعدادی از ورزش های مناسب برای تنگی کانال نخاعی آشنا شوید
کنترل وزن : کاهش وزن اضافی می‌تواند فشار اضافی روی کانال نخاعی کمر را کاهش دهد و احتمال ابتلا به تنگی کانال نخاعی را کاهش دهد.
بهبود نحوه نشستن : نشستن به شیوه درست باعث کاهش فشار روی نخاع و ریشه های اعصاب می‌شود. بهتر است به شیوه درست نشستن آموزش داده شود.
پرهیز از بارهای سنگین : برداشتن بارهای سنگین مانند صندلی های بزرگ، کیسه های سنگین و سایر اشیاء مشابه می‌تواند فشار بیشتری روی نخاع کمری ایجاد کند.
درمان صحیح : برای درمان بیماری‌هایی که ممکن است باعث تنگی کانال نخاعی کمر شوند مانند آسیب‌های نخاعی، آسیب‌های مزمن، التهابات و آسیب های دیسک، باید به صورت درست و به موقع درمان شوند.
در نهایت، اگر شما علائمی از تنگی کانال نخاعی کمر مشاهده می کنید، بهتر است به پزشک خود مراجعه کنید و درمان مناسب را دریافت کنید.

درمان های تنگی کانال نخاعی کمر چیست ؟

همانطور که ذکر شد تنگی کانال کمر بخشی از روند پیری ستون فقرات است و در همه افراد به درجاتی ایجاد میشود؛ پس کاری که میتوان در مراحل اولیه انجام داد جلوگیری از پیشرفت آن و یا حداقل کند کردن سیر بیماری است. مهمترین اقدام ها برای این کار پرهیز از ایجاد فشار بیش از حد روی ستون فقرات در کارها و فعالیتهای روزمره و انجام ورزش صحیح است. رانندگی طولانی، خم و راست شدن مکرر، بلند کردن اجسام سنگین و نشستن و بی‌حرکتی طولانی روی صندلی همه سبب تسریع پیشرفت بیماری میشوند.

از طرف دیگر، انجام فعالیتهای ورزشی منظم و صحیح مثل پیاده روی در سطح بدون‌شیب، نرمشهای تقویت کننده عضلات کمر، آب درمانی و شنا با افزایش توان مقاومتی ستون فقرات نه تنها مانع آسیب بیشتر میشوند بلکه با افزایش قدرت عضلات کمر و پاها میتوانند علائم بیمار را برطرف نمایند. انجام نرمشهای ستون فقرات، تغذیه مناسب شامل ویتامینهای “ث” و “د” و نیز مصرف لبنیات و کلسیم و گرم نگه داشتن کمر خصوصا در فصلهای سرد سال مهمترین اقدامات و درمانهای خانگی برای این بیماری در مراحل نه چندان پیشرفته هستند.

درمان های غیر جراحی

در مواردی که بیمار با درد شدید مراجعه میکند و امکان انجام ورزش و درمانهای مشابه وجود ندارد، استفاده از داروهای ضد التهاب، استراحت و گرم نگه داشتن کمر برای رهایی بیمار از وضعیت نامناسب فعلی درمان اولیه هستند. با کاهش شدت علائم میتوان سایر درمانها مثل ورزشها و نرمشهای خانگی، آب درمانی و فیزیوتراپی را آغاز کرد مشروط به اینکه وضعیت بیمار نشانه‌ای از نیاز به جراحی اورژانسی نداشته باشد. این شرایط نیازمند جراحی اورژانسی در ادامه متن ذکر میشوند. اگر با انجام این درمانها علائم بیمار بهتر شود، درمانهای نگه دارنده مثل ورزشهای سالم منظم از جمله پیاده روی و شنا و همینطور پرهیز از ایجاد فشار نامتعارف روی کمر را میتوان برای ادامه درمان کافی دانست. اما گاهی میزانی از درد باقی می‌ماند که راههای مختلفی برای کنترل آن وجود دارد؛ از درمانهای دارویی با دوز کم تا تزریق اپیدورال کمری با این هدف که بیمار بتواند به زندگی طبیعی خود بازگردد.

جراحی تنگی کانال نخاعی کمری

اما همواره بیمارانی هستند که متاسفانه به هیچ کدام از درمانهای غیر جراحی پاسخ نمی دهند و انجام جراحی تنها راه نجات آنها برای بدست آوردن توانایی حرکت است. دو مورد وجود دارد که فرد را نیازمند جراحی اورژانسی در اولین فرصت ممکن میکند: ضعف در پاها به شکلی که بیمار نه به علت درد، بلکه به علت توان کم عضلات پاها قادر به حرکت نباشد؛ و بی اختیاری ادرار یا مدفوع که از دست دادن زمان برای جراحی این بیماران به معنی برگشت ناپذیر بودن این علائم است.

در این جراحی قسمتی از استخوانهای اطراف کانال نخاعی برداشته میشوند و رباط های سفت و بزرگ شده خارج میگردند و تا فشار از روی عناصر عصبی برداشته شود. در این عمل لازم است میزان تراشیدن استخوانها و برداشتن رباطها در حدی باشد که سبب ناپایداری ستون فقرات نگردد وگرنه به غیر از آزاد کردن عناصر عصبی، چاره‌ای جز استفاده از پلاتین برای ثابت کردن مهره‌های ناپایدار وجود ندارد؛ گرچه استفاده از پلاتین منجر به محدودیت حرکت در کمر و نیاز به مراقبت بیشتر بعد از عمل میگردد.
متاسفانه امروزه به شکل نامتعارف و بیش از حد از پلاتین گذاری در جراحی تنگی کانال ستون فقرات استفاده میشود که نتایج و عوارض غیرقابل برگشتی در آینده میتواند برای بیمار به همراه داشته باشد؛ و از سوی دیگر در بیماری که به جز تنگی کانال دچار ناپایداری و لقی مهره کمری هم باشد، بکارگیری پلاتین برای ایجاد ثبات مهره‌ها کاملا لازم و ضروری است و عدم ایجاد ثبات میتواند در آینده سبب تشدید ناپایداری و نیاز به عمل مجدد گردد.

عوارض جراحی تنگی کانال نخاعی کمری چیست ؟

هیچ جراحی بدون ریسک و خطر نیست اما تمام تلاش تیم جراحی انجام بهترین و بدون نقص ترین عمل ممکن برای بیمار است.اما بیمار باید با آگاهی کلی نسبت به خطرات این جراحی تصمیم به جراحی بگیرد . عوارض پس از این جراحی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
۱. عفونت: عفونت در محل عمل جراحی اتفاق می‌افتد که معمولا با مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و درمان مناسب کنترل می‌شود.
۲. خونریزی: خونریزی در نقطه عمل جراحی ممکن است اتفاق بیافتد که نیاز به تزریق خون و مراقبت دقیق دارد.
۳. درد: درد در ناحیه عمل، که معمولا با مصرف داروهای مسکن کنترل می‌شود.
۴. اختلالات ادراری و مدفوعی: ممکن است پس از عمل جراحی اختلال در تخلیه ادرار و مدفوع پدید آید که به طور معمول بهبود پیدا می کند.
۵. احساس ناراحتی: بعد از جراحی، ممکن است فشار در ناحیه عمل، تورم و حرکت محدود، باعث ایجاد ناراحتی در بیمار شود که با گذشت زمان بهبود می‌یابد.
مهم است که در صورت بروز هرگونه علائم و عوارض نامطلوب پس از جراحی، به جراح ستون فقرات خود مراجعه کنید

بهترین جراح برای جراحی تنگی کانال نخاعی کیست ؟

بهترین جراح برای تنگی کانال نخاعی کمر، کسی است که تخصص و تجربه کافی در انجام این نوع جراحی را دارد و جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات بهترین گزینه برای این کار است . برای پیدا کردن بهترین جراح برای تنگی کانال نخاعی کمر، می‌توانید از راه‌های زیر استفاده کنید:

مشاوره با پزشک خانوادگی و معتمد خود : پزشک خانوادگی می‌تواند شما را به جراحان متخصص در این زمینه معرفی کند.

مراجعه به بیمارستان‌های معتبر : بیمارستان‌های معتبر و دارای اعتبار می‌توانند دارای جراحان متخصص و تجربه‌ای در این زمینه باشند.

مراجعه به انجمن‌های پزشکی: انجمن‌های پزشکی ممکن است فهرستی از جراحان متخصص در تنگی کانال نخاعی کمر داشته باشند.

مشاوره با دیگر بیماران: اگر با دیگرانی که تجربه‌ای در انجام این نوع جراحی دارند صحبت کنید، ممکن است به دنبال بهترین جراح برای تنگی کانال نخاعی کمر بگردید.

هر چند که پیدا کردن بهترین جراح برای تنگی کانال نخاعی کمر مهم است، اما لازم به ذکر است که نتایج جراحی به دلیل عوارض ممکن بعد از جراحی و وضعیت فرد بیمار متفاوت است. بنابراین، قبل از تصمیم‌گیری در مورد جراحی، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید

مراقبت های بعد از جراحی تنگی کانال نخاع کمری

بعد از جراحی تنگی کانال نخاعی کمر، مراقبت هایی  لازم است تا به بهبودی بیمار کمک شود و عوارض بعد از جراحی کاهش یابد. برخی از این مراقبت ها شامل موارد زیر است:
استراحت کردن :استراحت کردن برای چند روز پس از جراحی ممکن است لازم باشد تا بیمار کاملا بهبود یابد.
تغذیه : تغذیه مناسب بعد از جراحی بسیار مهم است تا بدن بیمار قدرت بیشتری برای بهبودی داشته باشد. باید به مصرف مواد غذایی با کیفیت و ترکیبی از پروتئین، ویتامین، و مواد معدنی کافی توجه شود.
کنترل درد : درمان درد بعد از جراحی بسیار مهم است تا بیمار بتواند بهبود خود را ادامه دهد. داروهای ضد درد می‌توانند برای کاهش درد به کار روند.
تمرینات فیزیکی : تمرینات فیزیکی که به طور منظم و با توجه به وضعیت بیمار تعیین می‌شود، می‌تواند به بهبود عملکرد بیمار در طولانی مدت کمک کند.
مراقبت‌ از زخم : در صورت داشتن زخم در جای عمل جراحی، مراقبت‌هایی برای پیشگیری از عفونت و تسریع در بهبودی لازم است.
پیگیری مرتب : بعد از جراحی، پیگیری روند درمان با پزشک و فیزیوتراپیست بسیار مهم است تا بهبودی بیمار به خوبی پیش برود. برنامه‌های درمانی توسط پزشک و فیزیوتراپیست تعیین خواهند شد و باید به طور منظم پیگیری شوند

توانایی حرکت و راه رفتن لازمه زندگی بشر است، به آن دست یابید…
دکتر علیرضا طبیب خوئی
جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات