آدنوم هیپوفیز چیست ؟ تشخیص، علت و درمان

آدنوم هیپوفیز، یکی از چالش‌برانگیزترین و در عین حال کمتر شناخته‌ شده‌ ترین شرایط پزشکی است که می‌تواند تاثیرات گسترده‌ای بر سلامت انسان داشته باشد. این تومورهای خوش‌خیم که در غده هیپوفیز می‌شوند، می‌توانند منجر به طیف وسیعی از علائم و مشکلات شوند، از تغییرات ناگهانی در وزن بدن تا نوسانات خلقی و اختلالات هورمونی پیچیده. با توجه به نقش محوری هیپوفیز در تنظیم بسیاری از فعالیت‌های بدن، وجود یک آدنوم در این غده می‌تواند عملکرد صحیح گوناگون سیستم‌های بدن را دچار مشکل کند. از این رو، شناخت دقیق تومورهای هیپوفیز، دلایل بروز آنها، علائم مرتبط و روش‌های درمانی موجود، برای پزشکان و بیماران اهمیتی دو چندان دارد. در این مقاله، نگاهی دقیق و جامع به آدنوم هیپوفیز خواهیم داشت تا بتوانیم دیدگاهی نو و کاربردی در خصوص این بیماری ارائه دهیم و مسیرهای جدیدی برای تشخیص و درمان آن پیشنهاد کنیم.

هیپوفیز چیست ؟

هیپوفیز، که به عنوان “غده اصلی بدن” نیز شناخته می‌شود، یک غده کوچک و اما بسیار مهم است که در پایه مغز قرار دارد. این غده، به اندازه یک نخود و در یک فضایی به نام زین ترکی جا گرفته است. با وجود اندازه کوچک آن، هیپوفیز نقش بسیار حیاتی در تنظیم فعالیت‌های مختلف بدن ایفا می‌کند. این غده مسئول تولید و ترشح هورمون‌های مختلفی است که بر عملکرد غدد دیگر بدن اثر می‌گذارند، از جمله غده تیروئید، غدد آدرنال و غدد تناسلی. هیپوفیز به دو بخش قدامی و خلفی تقسیم می‌شود، که هر بخش هورمون‌ های خاصی تولید می‌کند. برای مثال، بخش قدامی هیپوفیز هورمون‌ هایی مانند هورمون رشد، پرولاکتین و هورمون تحریک‌کننده تیروئید را تولید می‌کند، در حالی که بخش خلفی هورمون‌ هایی همچون اکسی‌ توسین و وازوپرسین ترشح می‌کند. این هورمون‌ها با تأثیری که بر سوخت‌وساز، رشد، توسعه و حتی حالات روحی و روانی دارند، نشان‌دهنده میزان اهمیت این غده کوچک اما پرقدرت هستند. بدون عملکرد صحیح هیپوفیز، بسیاری از فرآیندهای حیاتی بدن مختل می‌شود که می‌تواند به مشکلات جدی سلامتی منجر گردد. به این ترتیب، هیپوفیز نه تنها یک سازنده هورمون بلکه مسیر ارتباطی حیاتی میان مغز و بدن است.

تومور هیپوفیز چیست ؟

تومور هیپوفیز یا همان آدنوم هیپوفیز نوعی تومور خوش‌خیم است که در غده هیپوفیز، یعنی غده کوچک و حیاتی واقع در پایه مغز، ایجاد می‌شود. این غده مسئول تنظیم و ترشح هورمون‌های مختلفی است که بسیاری از عملکردهای حیاتی بدن را کنترل می‌کنند. وجود تومور در این بخش می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای بر سلامتی فرد داشته باشد، چرا که ممکن است ترشح هورمون‌ها را به طور غیرطبیعی افزایش یا کاهش دهد. علائم ناشی از تومور هیپوفیز می‌توانند شامل سردردهای شدید، مشکلات بینایی، تغییرات وزن غیرقابل توجیه، نوسانات خلقی و اختلالات هورمونی باشند.

آدنوم هیپوفیز چیست ؟

آدنوم هیپوفیز در واقع رشد غیر طبیعی قسمتی از این غده هیپوفیز است و ذاتا خوش‌خیم محسوب میشود. غده هیپوفیز در قاعده جمجمه در خط وسط قرار دارد و مسئول کنترل مهمترین عملکردهای غددی بدن است.

به رشد و تکثیر غیر طبیعی سلول‌ها در درون یا اطراف غده هیپوفیز مغز، آدنوم هیپوفیز گفته می‎‌شود که تقریباً 10 درصد از تومورهای درون جمجمه را شامل می‌شوند و خود انواع گوناگونی دارند که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد. یکی از سوالات رایج مردم که تا حدودی برایشان روشن است، این است که این توده ها دقیقاً چگونه ایجاد می‌شوند؟ در پاسخ باید گفت تمامی سلول‌های بدن بر اساس یک الگوریتم بیولوژیک پیچیده تکثیر می‌یابند که در تعادل کامل با مرگ سلول‌های آن اندام است. بدن انسان به طور پیوسته در حال جایگزینی سلول‌های تازه با سلول‌های مرده است و این فرآیند تا آخرین روز حیات ادامه خواهد داشت.

در برخی مواقع بر اثر التهابات درون سلولی ممکن است در هسته سلول یک اختلال ایجاد شود که این اختلال سبب جهش در ژنتیک سلول شده و سلول تازه متولد شده را به هر شکلی معیوب خلق کند. این سلول‌های ناهنجار می‌توانند ویژگی‌های مختلفی داشته باشند که یکی از این ویژگی‌ها، عدم پیروی از الگوریتم تکثیر سلولی در بدن است. به این معنا که این سلول‌ها و سلول‌های بعدی که توسط این سلول‌ها تکثیر می‌شوند، تحت کنترل بدن تکثیر نخواهند شد و با افزایش سرعت تکثیر آن‌ها و عدم توانایی سیستم ایمنی بدن در نابودی‌شان، توده‌ای از سلول‌های ناهنجار ایجاد خواهد شد که به تومورها معروف هستند. اگر این اتفاق در ناحیه خلفی یا قدامی غده هیپوفیز رخ دهد، به آن آدنوم هیپوفیز گفته می‌شود که در ادامه به توضیح بیشتر انواع آن خواهیم پرداخت.

انواع آدنوم هیپوفیز

آدنوم‌های هیپوفیز، تومورهای خوش‌خیمی هستند که در غده هیپوفیز ایجاد می‌شوند و بسته به نوع هورمونی که ترشح می‌کنند یا نمی‌کنند، به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. این تومورها بر اساس فعالیت هورمونی به دو نوع اصلی تقسیم می‌شوند: آدنوم‌های فعال هورمونی و آدنوم‌های غیر فعال هورمونی. آدنوم‌های فعال هورمونی، هورمون‌ هایی مانند پرولاکتین، هورمون رشد (GH)، هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک (ACTH) و هورمون تحریک‌کننده تیروئید (TSH) ترشح می‌کنند. پرولاکتینوما، شایع‌ ترین نوع آدنوم هیپوفیز فعال است که باعث افزایش غیرطبیعی سطح پرولاکتین می‌شود و می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند ناباروری و تغییرات قاعدگی در زنان و کاهش میل جنسی و قدرت جنسی در مردان شود. آدنوم‌های تولیدکننده هورمون رشد موجب ژیگانتیسم در کودکان و آکرومگالی در بزرگسالان می‌شوند که هر دوی این شرایط به علت رشد غیرطبیعی استخوان‌ ها و بافت‌ های نرم ایجاد می‌شوند. آدنوم‌های ترشح‌کننده ACTH باعث بیماری کوشینگ می‌شوند که با افزایش سطح کورتیزول در بدن همراه است و علائمی مانند افزایش وزن، فشار خون بالا و تغییرات در پوست به همراه دارد. همچنین، آدنوم‌ های ترشح‌کننده TSH که نادرتر هستند، می‌توانند به مشکلات تیروئیدی منجر شوند.

از طرف دیگر، آدنوم‌های غیر فعال هورمونی که هیچ هورمونی ترشح نمی‌کنند، معمولاً بدون علامت هستند و ممکن است تنها زمانی که به اندازه کافی بزرگ شوند و فشار به ساختارهای مجاور مانند اعصاب بینایی وارد کنند، علائمی ایجاد کنند. این تومورها معمولاً به صورت تصادفی در حین انجام تصویربرداری‌های مغزی برای مشکلات دیگر کشف می‌شوند. شناخت دقیق نوع آدنوم و استفاده از روش‌های تشخیصی مناسب می‌تواند به یافتن بهترین راهکار درمانی و مدیریت علائم کمک کند، از جمله دارو درمانی، جراحی و پرتودرمانی.

پرولاکتینوم

شایعترین نوع آدنوم هیپوفیز “پرولاکتینوم” یا تومور ترشح کننده هورمون پرولاکتین است. میزان ترشح این هورمون بطور طبیعی در دوران شیردهی بالا میرود و سبب تولید شیر میگردد اما درصورت وجود این تومور در هیپوفیز، در زمانهای غیر از شیردهی و در آقایان هم شیر تولید و ترشح خواهد شد. درمان اصلی این آدنوم برخلاف تقریبا تمام آدنومها و تومورهای مغزی دیگر درمان دارویی است. در بسیاری از بیماران حتی با توده‌های بسیار بزرگ هم درمان دارویی پاسخ خوبی میدهد. البته مواردی هستند که این تومور هم نیاز به جراحی پیدا میکند اما این موارد بسیار محدودند. معروفترین داروهایی که برای این تومور بکار میروند گاهی باعث عوارض قلبی میشوند که البته شایع نیست اما لازم است بیمار از این نظر تحت کنترل باشد.

آکرومگالی

آدنوم ترشح کننده هورمون رشد سبب بزرگ شدن تقریبا تمام بافتهای استخوانی و بافتهای نرم بدن میشود که به آن “آکرومگالی” میگویند؛ به این ترتیب دستها و پاها بزرگ شده و انگشتر و کفش بیمار برایش کوچک میشوند؛ استخوانهای صورت درشت و زمخت میشوند و چهره فرد تغییر میکند و حتی با بزرگ شدن زبان، تکلم بیمار هم عوض میشود. در کنار این موارد، تعریق بدبو، افزایش فشار خون، افزایش قند خون و ایجاد دیابت، نارسایی قلبی و همینطور ایجاد تومورهای دستگاه گوارش نیز از عوارض این آدنوم هستند.

درمان اصلی این تومور، جراحی است و در شرایط خاصی سایر درمانها هم بکار میروند. بلافاصله پس از جراحی موفق، بیمار واضحا احساس سبکی در زبان و صورت میکند و اگر بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شده باشد، به تدریج برخی دیگر از علائم نیز برطرف میشوند مثل دیابت، فشار خون و نارسایی قلبی گرچه ممکن است به درجاتی باقی بمانند.

کوشینگ

نوع دیگری از این تومورها سبب افزایش ترشح هورمونهای کورتونی بدن میشود و “بیماری کوشینگ” نامیده میشود. در این نوع، بیمار دچار افزایش وزن، نازکی پوست، استریا یا خطوط بنفش رنگ پهن پوستی، گردی و سرخ شدن صورت، افزایش قند خون، پوکی استخوان و آسیب پذیری به عفونتها میشوند.

این تومورها هم در درجه اول با جراحی درمان میشوند و اگر به موقع تشخیص داده و درمان شوند میتوان از عوارض جبران ناپذیری مثل پوکی استخوان پیشگیری کرد؛ گرچه باز هم میزان پاسخ بستگی به میزان پیشرفت بیماری دارد.
انواع نادرتری از آدنوم هستند که هورمون تحریک کننده تیروئید و هورمونهای جنسی ترشح میکنند. فرم دیگری هم وجود دارد که هورمونی ترشح نمیکند. در این نوع، علائم هورمونی مشاهده نمیشود و این بیماران معمولا با کاهش بینایی مورد بررسی و تشخیص قرار می‌گیرند.
در مجموع باید گفت آدنوم هیپوفیز توموری متفاوت از سایر تومورهای مغزی است؛ علائم هورمونی دارد، بطور شایع از طریق بینی مورد جراحی قرار میگیرد و گرچه خوش‌خیم است اما احتمال عود آن وجود دارد و میتواند باعث عوارض جدی در سایر نقاط بدن شود.

آدنوم هیپوفیز خوش خیم

اکثر آدنوم‌ های هیپوفیز خوش‌خیم هستند و به آرامی رشد می‌کنند، بدون اینکه به بافت‌های اطراف یا دیگر قسمت‌های بدن متاستاز (گسترش) پیدا کنند. این تومورها معمولاً با روش‌های درمانی مانند جراحی هیپوفیز، دارودرمانی یا پرتو درمانی قابل کنترل هستند و پیش‌آگهی خوبی دارند. اگرچه خوش‌خیم بودن این تومورها به معنای عدم وجود خطر نیست، زیرا بزرگ شدن آنها می‌تواند به ساختارهای مجاور مغز، مانند عصاب بینایی فشار آورده و علائمی مانند سردرد، مشکلات بینایی و تغییرات هورمونی ایجاد کند.

آدنوم هیپوفیز بد خیم

آدنوم‌های بدخیم هیپوفیز که به کارسینوم هیپوفیز نیز معروف هستند، بسیار نادرند و ویژگی‌ های تهاجمی‌تری دارند. این تومورها نه تنها سریع‌ تر رشد می‌کنند، بلکه می‌توانند به سایر بافت‌ها و اندام‌های بدن متاستاز دهند. تشخیص این نوع تومورها معمولاً دشوارتر است و به بررسی‌های دقیق‌تری نیاز دارد، از جمله آزمایش‌های تصویربرداری پیچیده و بیوپسی‌های تخصصی. علاوه بر این، درمان آدنوم‌های بدخیم معمولاً پیچیده‌تر و چالش‌برانگیزتر است و ممکن است نیاز به ترکیبی از جراحی، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی باشد.

یکی از تفاوت‌های اصلی میان آدنوم‌های خوش‌خیم و بدخیم، رفتار سلولی آنهاست. سلول‌های آدنوم‌های بدخیم تمایل به تقسیم و رشد غیرکنترل‌شده دارند و می‌توانند به رگ‌های خونی و لنفاوی حمله کنند. از سوی دیگر، تشخیص به موقع و دقیق نوع تومور، می‌تواند به نتایج درمانی بهتر و مدیریت مؤثرتر این شرایط کمک کند. انجام معاینات منظم و پی‌گیری علائم مشکوک، کلید جلوگیری از پیشرفت‌های ناگهانی و مدیریت موثر آدنوم‌های هیپوفیز است.

علت ابتلا با آدنوم هیپوفیز چیست ؟

علت دقیق ابتلا به آدنوم هیپوفیز هنوز به طور کامل مشخص نشده است، اما ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی می‌تواند نقش داشته باشد. به نظر می‌رسد وجود جهش‌ های ژنتیکی در برخی از افراد می‌تواند منجر به رشد غیرطبیعی سلول‌های غده هیپوفیز و تشکیل تومور شود. همچنین، سابقه خانوادگی ابتلا به آدنوم هیپوفیز یا سایر اختلالات هورمونی ممکن است خطر ابتلا را افزایش دهد. از دیگر عوامل مورد بررسی، تعادل هورمونی بدن است؛ هرگونه تغییرات ناگهانی یا طولانی‌مدت در سطح هورمون‌ها می‌تواند سلول‌های هیپوفیز را تحریک کرده و به رشد غیرقابل کنترل آنها منجر شود. مطالعات نشان داده‌اند که عوامل محیطی مانند قرار گرفتن در معرض اشعه‌ها یا مواد شیمیایی نیز ممکن است در ابتلا به این تومورها نقش داشته باشند. سبک زندگی مانند تغذیه نامناسب و استرس نیز از جمله عواملی است که در برخی نظریه‌ها به عنوان عواملی موثر شناخته شده‌اند. علاوه بر این، برخی تحقیقات حاکی از وجود ارتباط میان آدنوم هیپوفیز و بیماری‌های سیستم ایمنی است، به گونه‌ای که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های هیپوفیز حمله کرده و منجر به رشد غیرطبیعی آنها می‌شود. با وجود تمامی این عوامل، همچنان تحقیقات بیشتری مورد نیاز است تا بتوان به تصویر کامل‌ تری از علت‌های دقیق ابتلا به آدنوم هیپوفیز دست یافت. اصلی‌ترین نکته این است که در صورت مشاهده علائم مشکوک مانند سردردهای غیرقابل توجیه، تغییرات بینایی یا مشکلات هورمونی، مراجعه به بهترین جراح مغز و اعصاب ایران و انجام بررسی‌های لازم از اهمیت بالایی برخوردار است. تشخیص زودهنگام و مدیریت صحیح می‌تواند به پیشگیری از مشکلات جدی‌تر و بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کند.

علائم شایع آدنوم هیپوفیز چیست

آدنوم هیپوفیز می‌تواند طیف گسترده‌ای از علائم را ایجاد کند که اغلب ناشی از اثرات فیزیکی تومور بر مغز و فشار بر روی ساختارهای مجاور و یا تغییرات در ترشح هورمونی هستند. یکی از شایع‌ترین علائم، سردرد های مزمن و مقاوم به درمان معمول است که به طور نامنظم بروز می‌کند و شدت آن ممکن است متغیر باشد. تغییرات بینایی نیز از دیگر علائم برجسته است، به‌ویژه تنگی میدان دید یا دوبینی، که می‌تواند نشانه‌ای از فشار تومور بر اعصاب بینایی باشد. اختلالات هورمونی، بسته به نوع آدنوم، می‌توانند شامل تغییرات نامنظم در وزن، خستگی مفرط، افزایش تشنگی و ادرار، کاهش میل جنسی و ناباروری باشند. در برخی موارد، آدنوم‌های ترشح کننده پرولاکتین می‌توانند موجب گالاکتوره (تخلیه غیرطبیعی شیر از سینه)، حتی در مردان، یا بی‌نظمی‌ های قاعدگی در زنان شوند. آدنوم‌های تولیدکننده هورمون رشد ممکن است منجر به اختلالات رشد بیش‌ از حد، مانند آکرومگالی در بزرگسالان یا ژیگانتیسم در کودکان شوند. آدنوم‌های ترشح‌کننده ACTH نیز می‌توانند موجب سندرم کوشینگ شوند، که علائم آن شامل افزایش وزن سریع، نازک شدن پوست و ضعف عضلانی است. علاوه بر این، در موارد نادر، تومور ممکن است منجر به انسداد مسیرهای مایع مغزی-نخاعی و ایجاد علائم ناشی از افزایش فشار داخل جمجمه‌ای نظیر تهوع و استفراغ گردد. توجه به این نشانه‌ها و مراجعه به پزشک برای تشخیص دقیق و درمان به موقع، اهمیت حیاتی دارد؛ زیرا تشخیص زودهنگام می‌تواند از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری کرده و کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشد.

برخی از علائم عمومی این بیماری عبارتند از:

• احساس سرمای غیر طبیعی در بدن
• خشکی بیش از حد پوست
• سر دردهای غیر طبیعی و شدید
• یبوست پیوسته (حتی با وجود مصرف ملین‌ها)
• ریزش موهای بدن
• به هم خوردن نظم عادت ماهیانه یا حذف آن در بانوان
• اختلال در عملکرد جنسی و یا کاهش تمایل جنسی در آقایان
• لاغری و چاقی غیر طبیعی در زمانی کوتاه
• افزایش میزان ادرار (در کنار لاغری غیر طبیعی)
• تغییر سایز در اندام‌های خاص مانند اجزای صورت، دست، پاها و…
• درد استخوان شدید
• بزرگ شدن سینه‌ها به صورت غیر طبیعی (در آقایان)
• حالت تهوع و استفراغ با منشاء غیر گوارشی
• احساس خستگی و ضعف مفرط
• ضعف در بینایی یا از دست دادن بینایی (در صورت رشد زیاد تومور)
• سکته مغزی (در صورت خونریزی داخلی آدنوم هیپوفیز)
• لرزش غیر طبیعی بدن از درون
• اختلال در خواب
• تشکیل توده و ورم در ناحیه گلو

برخی از موارد نامبرده از جمله علائم عمومی آدنوم هیپوفیز است و برخی دیگر از آن‌ها تنها در یک نوع خاص از آدنوم دیده می‌شود. به عنوان مثال اختلال عملکرد جنسی آقایان، افزایش سایز سینه (ژنیکوماستی) و علائمی این چنین، تنها مختص آدنوم پرولاکتینوما خواهد بود. اگر چنانچه زنان غیر باردار نیز قاعدگی خود را از دست بدهند و از پستان‌هایشان بدون بارداری شیر بیاید، باز هم نشان از آدنوم پرولاکتینوما خواهد بود. در کل علائم ذکر شده در همه افراد دیده نمی‌شود و بسته به محل و میزان رشد توده، فشار وارده به غده هیپوفیز و مغز نیز متفاوت خواهد بود.

برای مثال دیگر، میکرو آدنوم‌ها (آدنوم‌هایی در ابعاد کمتر از 10 میلی‌متر) نمی‌توانند تاثیری بر روی بینایی داشته باشند، اما ماکرو آدنوم‌ها (آدنوم‌های بیش از 10 میلی‌متر) در صورت رشد فزاینده، ممکن است بر روی عصب بینایی در مغز تاثیر بگذارند و اختلالاتی را در آن ایجاد کنند که معمولاً با سر درد، سرگیجه و در برخی موارد تهوع همراه خواهد بود.

تشخیص آدنوم هیپوفیز چگونه است ؟

تشخیص آدنوم هیپوفیز فرآیندی پیچیده و چندمرحله‌ای است که نیازمند تبحر و دقت پزشکی بالاست. اولین گام در تشخیص، بررسی سوابق بالینی بیمار و ارزیابی علائم ظاهری مانند سردردهای مزمن، تغییرات بینایی و اختلالات هورمونی است. پس از این مرحله، آزمایش‌های خون و ادرار برای اندازه‌گیری سطح هورمون‌های مختلف در بدن انجام می‌شود، زیرا عدم تعادل هورمونی می‌تواند به عنوان نشانه‌ای از وجود تومور عمل کند. تصویربرداری مغزی با استفاده از روش‌هایی چون ام آر آی  و سی تی اسکن به عنوان ابزارهای کلیدی در تصویریابی دقیق از غده هیپوفیز و تومور مورد استفاده قرار می‌گیرند. این تکنیک‌ های تصویربرداری توانایی نشان دادن اندازه، محل و خصوصیات تومور را دارند که برای تصمیم‌گیری درباره روش درمان بسیار حائز اهمیت است. در برخی موارد، بیوپسی و نمونه‌ برداری از تومور نیز انجام می‌شود تا مشخص شود که آیا تومور خوش‌خیم یا بدخیم است و نوع سلول‌های تشکیل‌دهنده آن چیست. تست‌های بینایی نیز ممکن است برای ارزیابی هرگونه اختلال در میدان دید و فشار تومور بر اعصاب بینایی افزوده شود. علاوه بر این، آزمایش‌هایی مانند تست مهار دگزامتازون یا تست تحریک با هورمون‌های دیگر می‌توانند به تشخیص نوع خاص آدنوم کمک کند. همکاری متخصصان مختلفی از جمله متخصص غدد، داخلی مغز و اعصاب و جراحان مغز و اعصاب در این فرآیند ضروری است. در نهایت، تشخیص دقیق و به موقع آدنوم هیپوفیز، پایه‌گذار استراتژی‌های درمانی موثر و بهبود کیفیت زندگی بیمار خواهد بود. تشخیص زودهنگام می‌تواند از عوارض جدی پیشگیری کند و به مدیریت بهتر بیماری منجر شود.

 

اگر هم در تصویر مغزی شما نشانه‌ای از آدنوم دیده شود، باز هم جای نگرانی نیست؛ زیرا در 70% مواقع نوع آدنوم غیر سرطانی بوده و با استفاده از دارو و یا جراحی غیر باز درمان خواهد شد. در این مرحله شما نیاز به انجام آزمایشات تکمیلی دارید که نوع آدنوم و شیوه درمانی آن نیز مشخص شود و سپس شروع به درمان خواهید نمود. حتی اگر آدنوم تشکیل شده از نوع سرطانی نیز باشد، باز هم در صورت مراجعه به موقع و تشخیص سریع، احتمال کنترل بیماری بالا خواهد بود.

درمان آدنوم هیپوفیز به چه روش هایی انجام میشود ؟

درمان آدنوم هیپوفیز از ترکیبی هوشمندانه از دارو درمانی هیپوفیز، جراحی آدنوم هیپوفیز و پرتو درمانی برای مقابله با تومورهای مختلف غده هیپوفیز استفاده می‌کند. انتخاب روش درمانی مناسب برای هر بیمار بستگی به نوع و اندازه آدنوم، میزان تفکیک سلولی، و تأثیر تومور بر سایر اجزای مغز و بدن دارد. در قسمتی از موارد، دارو درمانی آدنوم هیپوفیز نخستین خط دفاعی محسوب می‌شود به ویژه در مواردی که آدنوم‌های فعال هورمونی نیاز به تنظیم سطح هورمون‌ها دارند. داروهایی نظیر آگونیست‌های دوپامین و آنالوگ‌های سوماتوستاتین می‌توانند تولید و ترشح هورمون‌ها را مهار کنند و به کاهش اندازه تومور کمک نمایند.

در موارد دیگر، جراحی به ویژه روش آندوسکوپی به عنوان گزینه‌ای مناسب برای برداشت مستقیم آدنوم عمل می‌کند. این روش از طریق بینی و سینوس‌ها به هیپوفیز دسترسی پیدا می‌کند و به جراح تومور هیپوفیز اجازه می‌دهد تا تومور را با حداقل آسیب به بافت‌های اطراف بردارند. پرتو درمانی نیز به عنوان یک گزینه مکمل، به ویژه هنگامی که تومور پس از جراحی به طور کامل برداشته نشود یا در مواردی که بیمار به دلایلی نمی‌تواند جراحی را تحمل کند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

پرتودرمانی ممکن است به صورت سنتی یا با استفاده از تکنیک‌های مدرن‌تر نظیر پرتودرمانی پروتونی و گامانایف انجام شود که دقت بالا و عوارض جانبی کمتری دارند. هرچند که روش انتخابی باید به دقت و بر اساس نیازهای ویژه هر بیمار تعیین شود، اما ترکیبی از این استراتژی‌ها معمولاً منجر به کاهش نشانه‌ها، بهبود عملکرد هورمونی، و پیشگیری از عود مجدد تومور می‌شود. با پیشرفت علم پزشکی و تکنولوژی، امیدها برای بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به آدنوم هیپوفیز بیشتر شده است

درمان آدنوم هیپوفیز به صورت دارویی

درمان دارویی آدنوم هیپوفیز به ویژه برای تومورهای هورمون‌ فعال مانند پرولاکتینوما، آکرومگالی و بیماری کوشینگ می‌تواند بسیار مؤثر باشد. این روش که برای کاهش تولید و ترشح هورمون‌های غیرطبیعی و کوچک کردن اندازه تومور به کار می‌رود، نقشی کلیدی در مدیریت بیماری ایفا می‌کند. یکی از رایج‌ ترین داروها در درمان پرولاکتینوما، آگونیست‌های دوپامین مانند بروموکریپتین و کابرگولین هستند. این دارو ها باعث کاهش ترشح پرولاکتین و در نتیجه کاهش علائم ناشی از آن از جمله تنظیم چرخه قاعدگی در زنان و بهبود عملکرد جنسی در مردان می‌شوند.

برای آدنوم‌های تولیدکننده هورمون رشد، که موجب آکرومگالی می‌شوند،آنالوگ های سوماتواستاتین مانند اکتروتاید و لانرئوتید به کار می‌روند. این داروها اثر مهاری بر ترشح هورمون رشد دارند و به کوچک کردن تومور و کاهش علائم بالینی کمک می‌کنند. همچنین، آگونیست‌های گیرنده GHRA مانند پگویسومانت یکی دیگر از گزینه های موجود هستند.

در موارد بیماری کوشینگ، که ناشی از آدنوم‌های تولیدکننده ACTH است، مهارکننده‌های استروئیدوژنز مانند کتوکونازول و میتوتان به کار گرفته می‌شوند تا تولید کورتیزول کاهش یابد. همچنین استفاده از داروهایی مثل کابرجولین (که در درمان پرولاکتینوما هم مؤثر است) می‌تواند در موارد خاصی از بیماری کوشینگ مفید باشد.

البته، درمان دارویی تقریباً همیشه نیازمند پیگیری‌های منظم و نظارت دقیق پزشکان است تا اثرات مثبت درمان ارزیابی و عوارض جانبی مدیریت شوند. مزیت عمده‌ی درمان دارویی نسبت به جراحی و پرتودرمانی، کم‌تهاجمی بودن آن است که برای بسیاری از بیماران قابل تحمل‌تر و ایمن‌تر است. در مجموع، با استفاده از این داروهای خاص و راهبردهای نوین، می‌توان به بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به آدنوم هیپوفیز کمک‌های بسیار ارزنده‌ای کرد.

درمان آدنوم هیپوفیز به روش پرتودرمانی

استفاده از پرتوهای مختلف مانند اشعه ایکس و گاما برای تضعیف سلول‌های ناهنجار بدن و از بین بردن آن‌ها نیز از جمله روش‌های مرسوم مبارزه با انوع تومورها در بدن است که در مواقع نیاز از آن استفاده می‌شود. پرتو درمانی ممکن است گاهی پس از عمل جراحی و برای اطمینان از اینکه هیچ سلول ناهنجار دیگری در محل باقی نمانده باشد نیز مورد استفاده قرار بگیرد. اما به دلیل عوارضی که این روش درمانی دارد، تنها در صورت ضرورت و برای تکمیل درمان مورد استفاده قرار می‌گیرد. گاهی نیز اگر اندازه آدنوم تشکیل شده کوچک باشد، ممکن است که بجای عمل جراحی تنها با دارو و پرتو درمانی پلن درمانی تکمیل گردد.

جراحی آدنوم هیپوفیز

جراحی آدنوم هیپوفیز، یکی از روش‌های پیشرو و اغلب مؤثر برای برداشتن تومورهای هیپوفیزی، مسیری پرتلاش و پر امید برای بیمارانی است که با مشکلات ناشی از این تومورها دست و پنجه نرم می‌کنند. رایج‌ترین و کم‌تهاجمی‌ترین روش جراحی، تکنیک جراحی آدنوم هیپوفیز از طریق بینی است که از طریق بینی و سینوس‌ها به غده هیپوفیز دسترسی پیدا می‌کند. این روش با بهره‌گیری از تجهیزات تخصصی میکروسکوپی و آندوسکوپی، اجازه می‌دهد که جراح آدنوم هیپوفیز بدون نیاز به باز کردن جمجمه، تومور را با دقت خارج کند؛ در نتیجه، خطرات و دوران نقاهت به حداقل می‌رسد.

جراحی از طریق بینی به دو صورت میکروسکوپیک و آندوسکوپیک انجام می‌شود، که هر دو روش با پیشرفت‌ های تکنولوژیکی امکان دید گسترده‌تر و دقیق‌تری از محل تومور و بافت‌های اطراف فراهم می‌آورند. با این حال، در برخی از موارد پیچیده‌تر یا هنگامی که تومور به بافت‌های کلیدی مغز نزدیک است، ممکن است نیاز به روش‌های جراحی مستقیم‌ تر و پیچیده‌تری باشد. در این شرایط، جراحی باز و از طریق جمجمه ضروری می‌شود تا جراح بتواند دید بهتری بر روی تومور داشته باشد و آن را به‌طور کامل بردارد.

نرخ موفقیت جراحی آدنوم هیپوفیز به عوامل مختلفی مانند اندازه و محل تومور، مهارت جراح و تجهیزات موجود بستگی دارد. انتخاب دقیق روش جراحی بر اساس شرایط فردی هر بیمار انجام می‌شود و هدف نه تنها برداشتن تومور، بلکه حفظ عملکرد طبیعی هیپوفیز و کاهش علائم بیماری است. بعد از جراحی، پیگیری‌های منظم و بررسی‌های هورمونی ادامه می‌یابد تا اطمینان حاصل شود که تومور بازنگشته و تعادل هورمونی بدن حفظ شده است. با وجود چالش‌های موجود، جراحی آدنوم هیپوفیز همچنان به عنوان یک گزینه مهم و تحول‌آفرین، امیدهای زیادی را برای بهبود کیفیت زندگی بیماران به ارمغان می‌آورد.

مزایا جراحی آدنوم هیپوفیز

جراحی آدنوم هیپوفیز، با بهره‌گیری از تکنیک‌های پیشرفته و تجهیزات تخصصی، به عنوان یک گزینه درمانی انقلابی برای بیماران مبتلا به تومورهای هیپوفیز مطرح است. یکی از اصلی‌ترین مزایای این جراحی، کاهش فوری علائم و بهبود عملکرد هورمونی بلافاصله پس از عمل است که زندگی روزمره بیماران را به طرز چشمگیری بهبود می‌بخشد. به‌ ویژه، روش کم‌ تهاجمی ترانس‌اسفنوئیدال، خطرات مربوط به جراحی را به حداقل رسانده و دوران بهبودی سریع‌تری نسبت به روش‌های باز جراحی دارد. این جراحی همچنین به دلیل توانایی در برداشتن کامل تومور، خطر بازگشت بیماری را کاهش می‌دهد و نیاز بیمار به درمان‌های مکرر یا طولانی‌مدت کاهش می‌یابد. علاوه بر این، حفظ عملکرد طبیعی هیپوفیز و ساختارهای مغزی اطراف، مزیت دیگری است که کیفیت زندگی بیماران را پس از جراحی به طور پایدار تضمین می‌کند. با پیشرفت‌های مداوم در تکنیک‌های جراحی و ابزارهای تصویربرداری، نرخ موفقیت جراحی‌های هیپوفیزی روز به روز افزایش یافته و امیدهای جدیدی برای بیمارانی که با پیامدهای این تومورها دست و پنجه نرم می‌کنند، فراهم می‌آورد. در مجموع، جراحی آدنوم هیپوفیز گزینه‌ای مؤثر و امیدبخش است که زندگی بسیاری از بیماران را متحول کرده است.

عوارض جراحی آدنوم هیپوفیز

جراحی آدنوم هیپوفیز، با همه مزایای تحول‌ آفرینش، نمی‌تواند از عوارض و چالش‌های بالقوه‌اش غافل بماند. یکی از مهم‌ترین عوارض جراحی آدنوم هیپوفیز، نشت مایع مغزی نخاعی است که می‌تواند منجر به عفونت یا التهاب جدی شود. همچنین، احتمال آسیب به ساختارهای همجوار هیپوفیز، نظیر اعصاب بینایی، وجود دارد که ممکن است مشکلات بینایی موقت یا دائمی ایجاد کند. نقص‌های هورمونی نیز از دیگر عوارض شایع هستند؛ به طوری که بعد از جراحی ممکن است عملکرد طبیعی غده هیپوفیز تحت تأثیر قرار گرفته و بیمار نیازمند هورمون درمانی طولانی‌مدت باشد. در موارد نادر، خونریزی‌های داخلی یا تجمع هوا در فضای مغزی (پنوموسفالی) ممکن است روی دهد که نیازمند مداخله فوری پزشکی است. بعلاوه، خطرات عمومی جراحی از جمله عفونت، لخته شدن خون، و واکنش‌های نامطلوب به بیهوشی وجود دارد. اگرچه این عوارض عمدتاً نادر و قابل مدیریت هستند، اما نیازمند یک تیم پزشکی جوان و باتجربه است که بتوانند به سرعت و دقت هرگونه مشکلی را تشخیص داده و درمان کنند. به هر روی، آگاهی از این احتمالات و تصمیم‌گیری آگاهانه با مشورت پزشکان متخصص می‌تواند به بیماران کمک کند تا با اطمینان بیشتری وارد این مسیر درمانی شوند.

• خونریزی مغزی
• عفونت
• واکنش به داروها
• دیابت بیمزه
• نشت مایع مغزی نخاعی از بینی
• کاهش بینایی

جمع بندی و نتیجه گیری

آدنوم هیپوفیز به تجمع سلول‌های ناهنجار و تشکیل توده در محل قرارگیری غده هیپوفیز گفته می‌شود که ممکن است در عملکرد این غده تاثیرات منفی بسیاری داشته باشد و اختلالاتی را در ترشح انواع هورمون‌های بدن ایجاد نماید. از آنجایی که علائم و عوارض این عارضه با رشد توده به مراتب بیشتر خواهد شد، بهتر است که روند درمان خود را با توصیه پزشک هر چه سریع‌تر و دقیق‌تر طی کنید و همچنین در صورت مشاهده علائم نام برده در این مطلب، هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید؛ چرا که هر چه تشخیص آدنوم هیپوفیز زودتر صورت بگیرد، احتمال اینکه درمان آسان‌تری نیز داشته باشید، بیشتر خواهد بود.