جراحی دیسک کمر یکی از روش های اصلی در درمان بیماری دیسک کمر است، دیسک کمر مهم ترین علت بروز کمردرد در بیماران است. در برخی از موارد این مشکل بدون نیاز به جراحی دیسک کمر و از طریق روشهایی چون دارو‌های ضد التهاب، گرما درمانی و فیزیوتراپی برطرف میشود. اما در مواردی هم، تنها راه درمان، عمل جراحی دیسک کمر است. در ادامه قصد داریم به معرفی روشهای جراحی دیسک کمر و نکاتی بپردازیم که در این جراحی باید مد نظر داشته باشید.
دیسک کمر چیست
بیماری دیسک کمر و خارج شدن دیسک از محل اصلی قرارگیری آن در ستون فقرات ، یکی از مشکلات شایعی است که ممکن است فرد به عمل دیسک کمر نیاز پیدا کند. بیرون زدگی دیسک می‌تواند در همه بخشهای ستون فقرات رخ دهد اما بیشتر در قسمت انتهایی ستون فقرات دیده میشود
بیرون زدگی دیسک کمر می‌تواند موجب ناراحتی و درد شود. با توجه به اینکه در خروج دیسک در کدام بخش از ستون فقرات رخ داده باشد، بخشی از اعصاب تحت فشار قرار میگیرد و محل بروز درد متفاوت است. به عنوان مثال، اگر به اعصاب بخش پایینی ستون فقرات فشار وارد شود، ممکن است درد در ناحیه پشت پا حس شود. بیرون زدگی دیسک در ناحیه گردن هم می‌تواند باعث بروز درد در قسمت گردن، شانه و حتی بازو‌ها شود. در مواردی هم ممکن است، بیرون زدگی دیسک کمر همراه با احساس ضعف و بی حسی باشد.
جراحی دیسک کمر چیست؟
جراحی دیسک کمر در صورتی که روش های غیرجراحی برای درمان بیماری دیسک کمر کارساز نباشد و مورد استفاده قرار میگیرد و طیف وسیعی از روش های مختلف را دربرمیگیرد. اینکه چه روشی مناسب شرایط بیمار است حتما باید زیر نظر پزشک جراح مغز و اعصاب انجام شود . جراحی دیسک کمر یکی از کم عارضه ترین جراحی های ستون فقرات محسوب میشود و معمولا با برش کوچکی در حد 5 سانتیمتر این جراحی انجام میشود .
کاربرد جراحی دیسک کمر در مواقعی است که دیسکهای ستون فقرات به دلایل مختلفی بیرون زده و بیمار با درد کمر و علائم دیسکی مواجه شده باشد. در این روش، با استفاده از ابزار‌های خاصی، دیسک آسیب دیده از بین می‌برند تا درد بهبود یافته و فشار روی عصب‌ها کاهش یابد.
روشهای گوناگونی برای جراحی دیسک کمر وجود دارد. اما به طور کلی جراحی حدود یک ساعت طول می‌‌کشد و دارای مراحل زیر است.
- پیش از شروع عمل از بی حس کننده موضعی استفاده میشود و در مواقعی هم جراحی تحت بیهوشی کامل انجام میگردد.
- پزشک در ناحیه دیسک آسیب دیده برش کوچکی ایجاد میکند. در برخی روشها برای اطمینان از محل دیسک از اشعه ایکس مخصوصی استفاده میشود.
- از طریق آن برش، ابزار‌ها و ویدئوسکوپ وارد ناحیه دیسک آسیب دیده میشوند.
- بخش آسیب دیده از دیسک تخلیه شده یا جایگزین میشود تا فشار روی عصبهای فشرده شده کاهش یابد
- در پایان محل برش را بخیه می‌زنند.
در چه مواردی جراحی دیسک کمر ضروری است؟
در صورتی که فرد دردی در ناحیه پایین کمر یا گردن تجربه کند، معمولا تحت نظر قرار گرفته و به داشتن فعالیتهای بدنی مناسب تشویق شده و درمانهای غیر تجویزی و دارو‌های ضد التهاب یا آرام بخش برای او تجویز میشود. در صورتی که مشکل او با این اقدامات رفع نشود، روشهای درمان بدون جراحی آغاز میشود. معمولا مشکلات دیسک کمر با روشهای بدون جراحی بهبود پیدا میکند. بیشتر مبتلایان به مشکلات ستون فقرات میتوانند به روشهای غیر جراحی شامل فیزیوتراپی، ورزشهای خانگی، مصرف دارو و گاهی اوقات تزریقات نخاعی درمان شوند.
اگر پس از گذشت شش هفته از درمان بدون جراحی، علائم دیسک کمر بهبود پیدا نکند و حتی بدتر شود، از روشهای جراحی دیسک کمر استفاده میشود. البته گاهی پیش از اینکه بیمار شش هفته مراقبتهای غیر جراحی را کامل کند، به جراحی نیاز است.
به طور کلی، در صورتی که فردی شرایط زیر را داشته باشد، جراحی دیسک کمر پیشنهاد میشود:
- دارو درمانی و روشهای فیزیوتراپی موثر نباشد.
- نشانه‌های عصبی پیش رونده بوده و موجب بی حسی یا ضعف قابل توجه در دست‌ها و یا پا‌ها شود.
- درد بسیار شدید به طوری که شخص در انجام کارهای روزانه و حتی راه رفتن دچار مشکل شود.
- عملکرد روده و مثانه دچار اختلال شود.
- بروز مشکل در طناب نخاعی رخ دهد.
اهداف جراحی دیسک کمر چیست؟
برخی از اهداف جراحی دیسک کمر به صورت زیر است:
- کاهش یا از بین بردن نارحتی و درد
- بهبود عملکرد بیمار
- برداشتن دیسک آسیب دیده
- حفظ حرکت در بخش مهره ای آسیب دیده
- بازیابی ارتفاع دیسک طبیعی
اقدامات پیش از جراحی دیسک کمر
معمولا پیش از جراحی دیسک کمر یک جلسه مشاوره برگزار میشود. همچنین،جراح دیسک کمر پیش از جراحی برخی از آزمایش‌های تصویر برداری شامل اشعه ایکس، سی تی اسکن، ام آر آی و الکترومیوگرافی تجویز میکند تا مشکل به طور دقیق مشخص شده و روش جراحی و میزان ضرورت آن تعیین شود.
پیش از جراحی باید موارد زیر را در نظر داشته باشید:
- حدود دو هفته پیش از جراحی از مصرف دارو‌های رقیق کننده خون خودداری کنید. این مواد روند بهبودی را کاهش داده و احتمال خون ریزی را افزایش می‌دهند.
- حدود دو هفته پیش از جراحی از کشیدن سیگار دوری کنید.
- برای جراحی دیسک کمر باید ناشتا باشید؛ پس از شب قبل عمل، چیزی نخورید و ننوشید.
جراحی دیسک کمر باز چیست؟
جراحی دیسک کمر باز، یک روش جراحی است که برای دیسکهای حاد و پیچیده با عوارض جدی استفاده میشود. در دیسکهای بزرگ یا دیسک‌هایی که علائم عصبی دارند، بهتر است که دیسک در زیر دید مستقیم جراح خارج شود؛ بنابراین جراحی باز اولویت دارد.
در این روش، جراح یک برش بزرگ تر در پوست ایجاد کرده و از طریق باز کردن ماهیچه‌ها به دیسک آسیب دیده دسترسی پیدا میکند. سپس، بخش آسیب دیده از دیسک، خالی میشود. جراحی دیسک کمر باز به علت بزرگ بودن برش، معمولا موجب آسیب بیشتر به بافت‌ها شده و به همین دلیل دوران نقاهت طولانی‌تری دارد.
این روش بیشتر برای مواردی که دیسک بسیار بزرگ است، کانال نخاع تنگ شده یا عوارض جدی ناشی از دیسک وجود دارد، مناسب است. اما برای بیماران با دیسکهای کوچک تر که مقدار پارگی و خرابی دیسک آنها اندک است و علائم کمتری دارند، روشهای کمتر تهاجمی مانند جراحی آندوسکوپی یا میکروسکوپی بهتر هستند.
مراقبتهای پس از جراحی دیسک کمر
در مراقبت های بعد از جراحی دیسک کمر به مرور زمان و با گذشت چند هفته از جراحی علائمی مانند درد، ضعف و بی حسی کاهش می‌یابد. اگر شغل شما نیاز به فعالیت سنگین ندارد، پس از ۲ تا ۴ هفته می‌‌توانید به کار خود بازگردید. اما اگر کار سنگینی دارید مثلا اجسام سنگین بلند می‌کنید، ممکن است ۶ تا ۸ هفته برای بهبودی زمان لازم باشد. برای نتیجه بهتر تا چند هفته پس از جراحی دیسک کمر از انجام کارهای زیر پرهیز کنید:
- برای جلوگیری از لخته شدن خون در داخل عروق و آمبولی ریه، در حالت خوابیده، پا‌ها را به طور مرتب حرکت دهید.
- از بلند کردن اجسام سنگین اجتناب کنید.
- از نشستن طولانی مدت خودداری کنید.
- بیش از حد خم نشوید و کشش زیادی به کمر خود ندهید.
- بهتر است تا چند روز پس از عمل حمام نکنید تا زخم به خوبی التیام یافته و احتمال بروز عفونت کاهش یابد.
- نیاز به رعایت رژیم غذایی خاصی نیست اما بهتر است مواد غذایی مصرف کنید که شکم نرم کار کند.
- برای بهبودی سریع تر ممکن است پزشک فیزیوتراپی یا توان بخشی را توصیه کند.
جراحی دیسک کمر چه خطرات و عوارضی دارد؟
جراحی دیسک کمر نیز مانند دیگر جراحی‌ها ممکن است با عوارضی همراه باشد. برخی از مهمترین خطرات و عوارض جراحی دیسک کمر به صورت زیر است:
- اگر محل برش جراحی به خوبی تمیز و ضد عفونی نشود، ممکن است دچار عفونت شود.
- در برخی موارد پس از جراحی، ممکن است دیسک کمر پاره شده و بیماری دوباره عود کند.
- پس از جراحی ممکن است آمبولی و لخته شدن خون در ریه رخ دهد.
- اگر عمل دیسک کمر به درستی انجام نشود، ممکن است اعصاب کمر آسیب دیده و سبب بروز درد در پا‌ها و کمر شود.
- پس از عمل دیسک کمر ممکن است فرد دچار یبوست، تکرر یا بی اختیاری ادرار شود که معمولا با گذشت زمان رفع میگردد.
مزایای جراحی دیسک کمر
جراحی دیسک کمر برای برخی افراد ضروری است و در صورتی که به خوبی و توسط یک پزشک ماهر و باتجربه انجام شود، دارای مزایای زیر است:
- نرخ موفقیت بالایی دارد.
- درمان سریع‌‌تر بوده و معمولا منجر به تسکین درد کمر میشود.
- جراحی کم خطری بوده و معمولا عوارض جدی ندارد.
- پس از دوران نقاهت، فرد می‌تواند به زندگی عادی خود باز گردد.
- احتمال عود و بازگشت مجدد بیماری کم است.
آیا پس از جراحی دیسک کمر میتوان ورزش کرد؟
پاسخ این سوال این است که بطور کلی بله اما چند مورد باید مورد ملاحظه قرار گیرد:
اگر بیماری برای جراحی لیزری دیسک کمر کاندید مناسبی باشد، انجام این جراحی با برطرف شدن درد بیمار، امکان بازگشت کامل وی به ورزش، حتی ورزش حرفه‌ای را پس از گذراندن دوره نقاهت فراهم میکند. این دوره برای افراد مختلف و نوع ورزشی که میخواهند انجام دهند بسیار مختلف و متفاوت است و از سه تا نه ماه متغیر خواهد بود.
بعد از جراحی باز هم بسیاری افراد میتوانند به ورزش باز گردند مشروط به سلامت بقیه بخشهای ستون فقرات و گذراندن دوره نقاهت طولانی‌تر که گاهی به یک سال میرسد.
اما آنچه باید مدنظر داشت این است که برخی ورزشها برای ستون فقراتی که دچار مشکل است و حتی جراحی شده میتوانند مضر باشند و در طولانی مدت آسیب بیشتری وارد نمایند مانند برخی ورزشهای رزمی، وزنه‌برداری، فوتبال، بدنسازی و چند ورزش دیگر. گاهی اصرار به تداوم این ورزشها علیرغم تذکر پزشک، عواقب جبران ناپذیری برای ستون فقرات آسیب دیده و جراحی شده به دنبال دارد.
و نکته آخر اینکه شروع پلکانی ورزش به موفقیت شما در رسیدن به سطح ورزشی مناسب و مورد رضایتتان بسیار اهمیت دارد. به این معنی که در دوران بازتوانی بعد از جراحی و با صلاحدید جراح، لازم است فعالیتهای ورزشی از میزان کم و حداقلی شروع شده و بصورت پلکانی شدت فعالیت افزایش یابد تا ستون فقرات بتواند به تدریج خود را با افزایش فشار فیزیکی تطبیق دهد و دچار آسیب مجدد نگردد.
انواع دیگر جراحی دیسک کمر
جراحی‌های کم‌تهاجمی و بسته دیسک کمر
این جراحی‌ها شامل روشهایی است که در آنها با برشی کوچک یا بدون برش و فقط از طریق ورود یک سوزن، قسمت کمی از دیسک که بیرون زده خارج یا سوزانده میشود. یکی از بهترین و کم‌خطرترین این روشها لیزر دیسک است که در زیر به آن اشاره میشود. دو مورد درباره جراحی کم‌تهاجمی و بسته دیسک کمر از جمله لیزر دیسک کمر مهم و قابل تامل است: اول اینکه لیزر دیسک کمر بی‌خطر نیست؛ جراحی‌های بسته مانند لیزر عوارض کمتری نسبت به جراحی‌های باز دارند اما این تصور نباید ایجاد شود که روشهایی بی‌خطر بوده و میتوان از موفقیت آنها اطمینان صددرصد داشت. دوم اینکه امروزه متاسفانه به دلیل عدم نظارت صحیح و اعتماد بیش از حد بیماران به تبلیغات دنیای مجازی، جراحی‌های کم تهاجمی و لیزر در مواردی که شکست آنها تقریبا واضح است و توسط افرادی که صلاحیت این کار را ندارند بطور وسیعی انجام میشود و گاهی بیمار با تقبل هزینه زیاد برای انجام این جراحی‌ها در نهایت ناچار به جراحی باز میشود در حالی که دستکاری قبلی با لیزر و امثال آن ممکن است خطر جراحی باز را بیشتر هم بکند. پس لازم است قبل از انجام این جراحی‌ها با بهترین جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات که میشناسید مشورت کنید واگر تصمیم به جراحی بسته گرفته شد از او بخواهید این کار را انجام داد تا اگر در نهایت این درمان به نتیجه مطلوب نرسید خود او بتواند درمان را به صورت جراحی باز یا هر شکل دیگر ادامه دهد.
جراحی آندوسکوپی دیسک کمر
در جراحی آندوسکوپی دیسک کمر نوعی جراحی کم‌تهاجمی که معمولا بیمار بیهوش میشود و با برشی بسیار کوچک آندوسکوپ وارد شده و مشابه عمل جراحی باز اما با آسیب بافتی بسیار کمتر، عمل تراشیدن بخش کوچکی از مهره و تخلیه دیسک از کنار ریشه عصبی تحت فشار انجام میگیرد. این جراحی برای دیسکهای بیرون‌زده‌ای که به درمانهای غیرجراحی و احتمالا انجام بلوک‌های عصبی جواب نداده‌اند و حجم دیسک بیرون زده به گونه‌ای نیست که برش کوچک با حفظ سلامت ریشه عصبی کنار دیسک تداخل کند بکار میرود. اکثرا مدت زمان بستری این بیماران در مقایسه با جراحی باز کوتاهتر است زمان لازم برای بازگشت بیمار به فعالیت شغلی هم معمولا چهار تا شش هفته تخمین زده میشود.
لیزر دیسک کمر
بر خلاف جراحی‌های باز، در جراحی لیزر دیسک کمر یا همان PLDD ، نیازی به بیهوش کردن بیمار نیست. شما به شکم دراز میکشید؛ ممکن است در اتاق عمل با تزریق داروی ضددرد یا خواب‌آور شما را آرام کرده و حتی بخوابانند و یا با تزریق بیحسی موضعی، در محل ورود سوزن لیزر، پوست شما را بی‌حس و بی‌درد کنند. سپس سوزنی باریک که از انتهای آن اشعه لیزر خارج میشود وارد بدن شما شده و با کمک چند عکس رادیولوژی سوزن به طرف دیسک معیوب هدایت گردیده و وارد آن میشود. سپس دستگاه شروع به تاباندن لیزر از انتهای سوزن کرده و با ایجاد حرارت لیزر، قسمتی از دیسک سوزانده و تبخیر شده و از سوزن خارج میگردد و در انتها سوزن از بدن بیمار خارج میشود. طول زمان جراحی معمولا نیم ساعت است و انتظار میرود به فاصله کوتاهی بعد از عمل بیمار احساس برداشته شدن فشار از روی عصب و کاهش درد را داشته باشد.
این جراحی ممکن است سرپایی انجام شود یا بیمار یک شب را در بیمارستان بستری بماند. بستری کوتاه و عدم نیاز به بیهوشی از مهمترین برتری‌های لیزر دیسک کمر نسبت به جراحی باز و جراحی آندوسکوپی است.
فواید و مشکلات جراحی لیزری دیسک کمر
تحقیقات سالهای اخیر نشان داده‌اند اگر بیماری که کاندید جراحی لیزری دیسک کمر است درست انتخاب شود، نتیجه جراحی بسیار خوب خواهد بود.
اما لیزر دیسک کمر اشکالاتی هم دارد؛ بیمارانی که دچار ساییدگی شدید مهره هستند دچار زوائد استخوانی میشوند که لیزر نمیتواند آنها را از بین ببرید و به این دلیل بهتر است جراحی لیزری نشوند. مشکل دیگر این است که به هر حال احتمال شکست جراحی و در نهایت نیاز به جراحی باز وجود دارد و باید این مورد را درنظر داشت.
برخی بیماریهای ستون فقرات که همزمان با بیرون زدگی دیسک باشند به جراحی لیزری پاسخ نمیدهند مانند انحراف ستون فقرات، سرخوردگی مهره و تنگی کانال نخاع شدید که اگر علت اصلی علائم بیمار این مشکلات همراه باشد، پاسخ مناسب به جراحی لیزری بدست نمی‌آید و معمولا در نهایت جراحی باز ناگزیر خواهد شد.
هزینه جراحی لیزری دیسک کمر در مراکز مختلف و پوشش بیمه‌ای نیز متفاوت است. بسته به مرکز جراحی و نوع بیمه، گاهی این هزینه از جراحی باز بیشتر و گاهی کمتر است.
عوارض جراحی لیزر دیسک کمر
هر عمل جراحی ممکن است عوارضی داشته باشد و لیزر دیسک کمر هم خطراتی دارد. گرمای ناشی از لیزر ممکن است به استخوانها و عضلات و عصبهای اطراف دیسک آسیب بزند که البته در دست جراح ستون فقرات با تجربه و توانمند این خطر بسیار کم خواهد بود. عارضه دیگر عفونت است که اگر بهداشت و شرایط استریل به خوبی رعایت نشوند ممکن است سوزن لیزر عاملی برای انتقال باکتری‌ها به داخل دیسک شود. رعایت شرایط استریل در اتاق عمل و تجویز آنتی‌بیوتیک در زمان جراحی این خطر را بسیار کم میکند.
بازتوانی پس از جراحی لیزر دیسک کمر
زمان لازم برای ریکاوری و بازتوانی بعد از جراحی لیزری معمولا کمتر از جراحی باز است و پس از یک ماه و انجام فیزیوتراپی، معمولا بیماران میتوانند کم کم به زندگی عادی باز گردند.
