آکرومگالی چیست ؟ تشخیص ، علائم و درمان

علم پزشکی، گستره‌ای وسیع و متنوع داشته و همه ما می‌دانیم که زیر سایه علم بسیاری از بیماری‌ها درمان شده و یا به مرحله بهبود نزدیک‌تر شده‌اند. با این حال در این حوزه نیز ممکن است مواردی مشاهده شده باشد که متخصصان و بهترین پزشکان از درمان قطعی ناامید شده و به دنبال راه چاره‌ای برای بهتر کردن شرایط سلامتی بیمار باشند. در گروه بیماری‌ها و عارضه‌هایی که بسیاری از افراد در سراسر جهان با آن‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند، مواردی نیز وجود دارد که به عنوان پدیده‌های نادر و متفاوت شناخته می‌شوند. یکی از این عارضه‌ها، آکرومگالی Acromegaly است که در این مطلب قصد داریم به شرح کوتاهی در ارتباط با این بیماری بپردازیم. اگر بخواهیم در یک جمله کوتاه پاسخی به سؤال آکرومگالی چیست، پیدا کنیم، می‌توانیم به وضعیتی در انسان اشاره کنیم که هورمون رشد، بیش از اندازه معمول در بدن تولید می‌شود.

آکرومگالی چیست؟

درون بدن همه ما انسان‌ها هورمون‌هایی تولید می‌شود که هر کدام نقشی اساسی در وضعیت سلامتی ما دارند. یکی از این هورمون‌ها به فرایند رشد انسان اختصاص دارد که هر گونه اختلال در عملکرد آن ممکن است عوارضی جدی به همراه داشته باشد. ایجاد عارضه آکرومگالی در انسان نتیجه رشد غیرطبیعی هورمون رشد بوده و به صورت مستقیم بر روی بافت و استخوان‌های بدن تأثیر می‌گذارد.

یکی از مهمترین غدد در بدن انسان، هیپوفیز بوده که هورمون رشد از این غده ترشح می‌شود. در واقع بدون وجود این هورمون فرایند رشد در کودکان سیر طبیعی خود را ادامه نمی‌دهد. هر گونه اختلال در تولید هورمون رشد توسط غده هیپوفیز منجر به بروز عارضه‌هایی جدی مانند آکرومگالی می‌شود. از مهمترین عوارض این اختلال می‌توانیم به افزایش بیش از اندازه اندام‌های مختلف در بدن، تغییر در شکل‌گیری استخوان‌ها، افزایش نامعقول قند خون و… اشاره کنیم. در حالت معمول امکان بروز وضعیت Acromegaly پس از سن بلوغ وجود دارد اما طبق آمارها و تحقیقات انجام شده، این عارضه در سنین بزرگسالی و میانسالی بیشتر مشاهده شده است.

 

تأثیر آکرومگالی بر روی بدن انسان

مهمترین شاخصه بروز این عارضه نادر، افزایش سایز و حجم اندام‌های مختلف بدن مانند بینی، فک، لب، پیشانی، دست، پا و گوش است. این فرایند به شکلی رخ می‌دهد که چهره و اندام‌های شخص بیشتر از حد نرمال و طبیعی رشد می‌کنند. همانطور که پیش از این اشاره کردیم، آکرومگالی بر روی افزایش سطح قند خون نیز تأثیر می‌گذارد. در این وضعیت کبد فرمانی از هورمون رشد برای تولید هورمونی تحت عنوان IGF 1 دریافت می‌کند. این فرایند باعث می‌شود تا عملکرد طبیعی بعضی از فاکتورها مانند گلوگز یا قند خون تحت تأثیر قرار گرفته و در نهایت شخص به قند خون بالا یا دیابت نوع دوم، بیماری‌های قلبی، فشار خون بالا و… مبتلا شود.

علائم آکرومگالی چیست؟

در عارضه آکرومگالی اندام‌هایی از بدن درگیر رشدی نامنظم شده و به همین جهت مبتلایان رشد غیرطبیعی اندام‌های بدن خود را مشاهده خواهند کرد. تغییر در سایز و ابعاد دست و پا، برجسته شدن لب، فک و پیشانی، بزرگ‌تر شدن دهان و زبان، بم شدن صدا و… از مهمترین علائم این وضعیت نادر محسوب می‌شوند. البته علائم آکرومگالی، تنها به این موارد منتهی نشده و امکان دارد شخص با نشانه‌های دیگری متوجه وضعیت سلامتی خود شود.

نشانه‌هایی مانند تعریق بیش از اندازه و شدید، مشکلات نخاعی، اختلالات بینایی، سردردهای شدید، درد در مفاصل، بی‌حس شدن دست و پا، تغییرات پوستی، آپنه تنفسی (توقف تنفس در خواب) و… از دیگر نشانه‌های ابتلا به این عارضه هستند. شاید این سؤال برای شما پیش بیاید که این علائم چه زمانی بروز پیدا کرده و شخص متوجه تغییرات در اندام‌های خود می‌شود. در بسیاری از موارد بزرگ شدن اندام‌ها و دیگر نشانه‌ها به آهستگی ایجاد شده و پیشرفت می‌کنند. در این شرایط ممکن است شخص تا مدت زمان طولانی متوجه بروز وضعیت آکرومگالی در بدن خود نشود.

 

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

طبق اطلاعات ذکر شده در این مطلب متوجه شدیم که امکان بروز علائم به صورت نامحسوس و آهسته در شخص وجود دارد. با این حال افراد می‌توانند با مشاهده تغییر در بزرگ شدن اندام‌های مختلف بدن به متخصصین غدد مراجعه کرده و وضعیت موجود را به درستی بررسی کنند. البته توجه داشته باشید که Acromegaly عارضه‌ای بسیار نادر بوده و هر نشانه‌ای دلیل قاطعی بر وجود این بیماری نخواهد بود. در صورت احتمال وجود آکرومگالی متخصصین آزمایش‌های لازم مانند تصویربرداری و آزمایش خون را به افراد توصیه می‌کنند.

نکته مهمی که در تشخیص این عارضه وجود دارد، بررسی وضعیت بخش‌های مختلف بدن است. به این معنا که اگر شخص درگیر این بیماری شده باشد، پزشک متخصص وظیفه دارد تأثیر آن را بر روی دیگر اندام‌های بدن نیز بررسی کند. به عنوان مثال پس از تشخیص، متخصصان باید وضعیت قلب و عروق، سلامتی روده، سلامتی استخوان‌ها، وضعیت خواب و… را نیز به صورت جامع مورد بررسی قرار دهند.

روش‌های درمانی آکرومگالی چیست؟

پرتو درمانی، جراحی تومور هیپوفیز و دارو درمانی از مهمترین روش‌ها برای بهبود علائم آکرومگالی و درمان این عارضه هستند. به طور کلی پزشکان متخصص جراح مغز و اعصاب ، جراحی ترانس اسفنوئیدال را برای این وضعیت انتخاب می‌کنند. در این روش جراحی که در فضایی بین مجرای بینی و زیر مغز در  قاعده جمجمه انجام می‌شود،

در صورتی که جراح تمام تومور را از مغز خارج کند، شخص پس از عمل جراحی و گذراندن دوره نقاهت، به طور کامل از عوارض این بیماری رهایی پیدا می‌کند. در غیر این صورت با خارج کردن بخشی از تومور، شخص مبتلا به Acromegaly باید به کمک روش‌های درمانی مانند استفاده از دارو یا پرتودرمانی، به شرایط بهتری از سلامتی برسد.

در بعضی از موردهای این بیماری نادر نیز پزشکان متخصص با تجویز دارو به کوچک‌تر شدن توده کمک کرده و طی این فرایند، جراحی آسان‌تر می‌شود. به طور کلی بهبود این عارضه امری نسبی بوده و درمان قطعی آن به موارد مختلفی بستگی دارد.

 

عوارض آکرومگالی چیست؟

در صورتی که آکرومگالی درمان نشده و وضعیت بیمار در سراشیبی بهبود قرار نگیرد، امکان ابتلا به دیابت نوع دوم و بیماری‌های قلبی مانند کاردیومیوپاتی وجود دارد. همچنین این شرایط ممکن است به عوارضی مانند افزایش شدید فشار خون، آرتروز، نارسایی اندام‌های بدن، ایجاد پولیپ روده و احتمال ابتلا به سرطان روده بزرگ، منتهی شود.

روش‌های بررسی و تشخیص آکرومگالی

تست قند خون

یکی از روش‌های بررسی وضعیت آکرومگالی در بدن، آزمایش قند خون است. با انجام این آزمایش پزشکان میزان تولید هورمون رشد را بررسی می‌کنند. نکته‌ای که باید به آن توجه داشته باشیم، دقیق نبودن آزمایش قند خون در تشخیص این عارضه است.

تست میزان گلوکز

یکی دیگر از روش‌هایی که این بروز این عارضه در افراد را بررسی می‌کند، تست میزان گلوکز در بدن است. وجود مقدار غیرطبیعی از گلوکز در بدن احتمال وجود وضعیت Acromegaly را افزایش می‌دهد.

 

تصویربرداری MRI

در صورتی که وجود این عارضه در شخص به مرحله اثبات برسد، با انجام تصویربرداری ام آر آی میزان رشد استخوان‌ها به صورت دقیق بررسی می‌شود. همچنین با انجام سونوگرافی امکان مشاهده نحوه رشد و همچنین ابعاد و حجم اندام‌های مختلف بدن نیز وجود دارد.

همانطور که ذکر کردیم، تشخیص این عارضه در مراحل اولیه بیماری کمی دشوار بوده و تغییرات طی سال‌های متمادی در بدن شخص پدیدار می‌شوند. یکی از بهترین تست‌ها برای این وضعیت، سنجش تأثیر آکرومگالی بر روی کبد است. برخی از متخصصین تصور می‌کنند تنها با سنجش میزان تولید هورمون رشد، شرایط سلامتی بیمار به درستی مورد بررسی قرار می‌گیرد. در صورتی که این روش تشخیص با خطاهای بسیاری همراه است.

جمع بندی و نتیجه گیری

در آخر باید به این مورد اشاره داشته باشیم که روش یا راهکاری برای پیشگیری از بروز آکرومگالی وجود ندارد. طبق تحقیقات انجام شده، دانشمندان و متخصصان به نتیجه قطعی در جهت پیدا کردن روش‌های جلوگیری از ابتلا به این عارضه نرسیده و تنها عاملی که می‌توان به صورت نسبی در بروز این وضعیت نام برد، فاکتور ژنتیک است.