تصویر برداری با تشدید مغناطیس یا MRI یک روش پزشکی برای تهیه تصاویر دقیق از بافت‌ها و اندام های مختلف بدن است. در MRI از یک میدان مغناطیسی قدرتمند و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر دقیق از اندام‌ها و بافت‌های بدن استفاده می‌شود. از زمانی که این روش اختراع شده است، پزشکان و محققان سعی کرده‌اند که با مرور زمان تکنیک های آن را اصلاح کرده و به وسیله آن بتوانند به گسترش و رشد بیشتر تحقیقات پزشکی کمک کنند. توسعه ام ار آی نقش مهمی در تحول و توسعه علم پزشکی داشته است. در ادامه این مقاله قصد داریم موضوع ام آر آی، نحوه عملکرد آن و و نحوه استفاده پزشکان از این روش را بررسی کنیم.
ام آر آی چیست و چگونه کار می‌کند؟
ام آر آی یک روش پیشرفته برای تصویر برداری پزشکی است. به وسیله این روش می‌توان تصاویر بافت‌ها و اندام‌های داخلی بدن را دید و به این صورت، بیماری‌ها و ناراحتی‌های این اعضا را تشخیص داد.
واقعیت‌هایی در مورد اسکن MRI
- اسکن MRI یک روش غیر تهاجمی و بدون درد است.
- ریموند دامادیان اولین اسکنر تمام بدن MRI را ساخت که نام مستعار آن را Indomitable قرار داد.
- هزینه یک اسکنر اصلی MRI از ۱۵۰ هزار دلار شروع می‌شود اما می‌تواند به بیشتر از چندین میلیون دلار نیز برسد.
- کشور ژاپن با داشتن ۴۸ دستگاه به ازای هر ۱۰۰ هزار شهروند، بیشترین سرانه اسکنر MRI را در بین کشورهای جهان دارد.
ام آر آی چیست؟
اسکن ام آر آی می‌تواند تصویری دقیق از اندام‌ها و بافت‌های مختلف بدن ایجاد کند. اسکن MRI از یک آهنربای بزرگ، امواج رادیویی و یک کامپیوتر برای ایجاد تصویری دقیق و مقطعی از اندام‌ها و ساختارهای داخلی بدن استفاده می‌کند. خود اسکنر معمولاً شبیه یک لوله بزرگ با یک میز در وسط آن است که به بیمار اجازه می‌دهد تا در داخل آن حرکت کند و بلغزد.
اسکن MRI با سی تی اسکن و اشعه ایکس متفاوت است، زیرا از اشعه یونیزان که می‌تواند به صورت بالقوه خطرناک و مضر باشد استفاده نمی‌کند. توسعه اسکن MRI نقطه عطفی بزرگی برای دنیای پزشکی بوده است. پزشکان، دانشمندان و محققان اکنون می‌توانند با استفاده از این ابزار غیرتهاجمی، داخل بدن انسان را با جزئیات بالا بررسی کنند.
در ادامه، نمونه‌هایی از کاربردهای اسکنر MRI ذکر می‌شود:
- مشاهده و تشخیص ناهنجاری‌های مغز و نخاع
- تومورها مانند تومور مغزی ، کیست‌ها و سایر ناهنجاری‌ها در قسمت‌های مختلف بدن
- غربالگری سرطان سینه برای زنانی که در معرض خطر بالای سرطان سینه قرار دارند.
- صدمات یا ناهنجاری‌های مفاصل مانند پشت و زانو
- تشخیص انواع خاص مشکلات قلبی
- تشخیص بیماری‌های کبد و سایر اندام‌های شکمی
- ارزیابی درد لگن در زنان با عللی از جمله فیبروم و آندومتریوز
- بررسی ناهنجاری‌های مشکوک رحم در زنان تحت ارزیابی ناباروری
این فهرست به هیچ وجه کامل نیست. استفاده از فناوری MRI همواره در حال گسترش است.
آمادگی قبل از ام آر آی (MRI)
- فرد می‌تواند در زمان ارزیابی توسط ام آر آی به وسیله هدفون به موسیقی گوش دهد تا مجبور نباشد صدای بلند و گاهی هشدار دهنده دستگاه را بشنود.
- در بدو ورود به بیمارستان، پزشکان ممکن است از بیمار بخواهند که لباس مخصوص را بپوشد. همان طور که از آهنربا استفاده می‌شود، بسیار مهم است که هیچ جسم فلزی در اسکنر وجود نداشته باشد. پزشک از بیمار می‌خواهد که جواهرات فلزی یا لوازم جانبی که ممکن است با عملکرد دستگاه تداخل پیدا کند را خارج کرده و کنار بگذارد.
- اگر فردی در بدن خود یک جسم فلزی مانند گلوله، ترکش یا سایر اجسام خارجی فلزی داشته باشد، احتمالاً نمی‌تواند MRI انجام دهد. این همچنین می‌تواند شامل دستگاه‌های پزشکی مانند کاشت حلزون، گیره‌های آنوریسم مغزی و ضربان ساز باشد.
- افرادی که در فضاهای بسته دچار حالت مضطرب یا عصبی هستند، باید به جراح مغز و اعصاب خود اطلاع دهند. اغلب می‌توان قبل از MRI به آن‌ها دارو داد تا در طول روند کار، احساس راحتی بیشتری داشته باشند.
- گاهی اوقات بیماران مایعی به نام حاجب داخل وریدی (IV) دریافت می‌کنند که کنتراست ساختارها و مایعات را در تصویربرداری افزایش می‌دهد.
- رادیولوژیست، پزشکی است که در تهیه تصاویر پزشکی، متخصص است. این پزشک با فرد در مورد فرآیند اسکن ام آر آی صحبت می‌کند و به هر سوالی که ممکن است در این مورد داشته باشد، پاسخ می‌دهد.
- هنگامی که بیمار وارد اتاق اسکن شد، پزشک به او کمک می‌کند تا روی میز اسکنر دراز بکشد. کارکنان با تهیه پتو یا کوسن اطمینان حاصل می‌کنند که بیمار تا حد امکان، احساس راحتی داشته باشد.
- به منظور جلوگیری از شنیدن صداهای بلند اسکنر، گوشی یا هدفون در اختیار بیمار قرار داده می‌شود. هدفون در بین کودکان محبوب‌تر است؛ زیرا آن‌ها می‌توانند برای دوری از هر گونه اضطراب، در طول اسکن به موسیقی گوش دهند.
فرایند اسکن ام آر آی
هنگامی که فرد در اسکنر قرار می‌گیرد، تکنسین ام آر آی از طریق اینترکام با بیمار ارتباط برقرار می‌کند تا از راحتی او مطمئن شود. تا زمانی که بیمار آماده نگردد، فرایند اسکن آغاز نمی‌شود.
در طول اسکن، ثابت ماندن فرد بسیار مهم است. هر حرکتی، تصاویر را مختل می‌کند، درست مانند دوربینی که سعی می‌کند از یک جسم متحرک عکس بگیرد. صداهای بلندی از اسکنر منتشر می‌شود؛ این کاملا طبیعی است. بسته به تصاویر، گاهی اوقات ممکن است لازم باشد فرد نفس خود را حبس کند.
اگر بیمار در حین عمل احساس ناراحتی کند، می‌تواند از طریق اینترکام با تکنسین ام آر آی صحبت نماید و درخواست کند که اسکن متوقف شود.
بعد از اسکن ام آر آی
پس از اسکن، رادیولوژیست تصاویر را بررسی می‌کند تا بررسی نماید که آیا تصاویر بیشتری مورد نیاز است یا خیر. در صورت رضایت رادیولوژیست، بیمار می‌تواند به خانه برود. رادیولوژیست گزارشی را برای پزشک درخواست کننده تهیه می‌کند. معمولاً از بیماران خواسته می‌شود تا با پزشک خود قرار ملاقات بگذارند تا در مورد نتایج صحبت کنند.
عوارض جانبی ام آر آی
بسیار نادر است که یک بیمار عوارض جانبی را از اسکن ام آر آی تجربه کند. با این حال، رنگ کنتراست می‌تواند در برخی افراد باعث ایجاد تهوع، سردرد و درد یا سوزش در محل تزریق شود. آلرژی به ماده حاجب نیز به ندرت دیده می‌شود اما ممکن است باعث ایجاد کهیر یا خارش چشم شود. در صورت بروز هر گونه واکنش نامطلوب، به تکنسین اطلاع دهید. همچنین افرادی که کلاستروفوبیا را تجربه می‌کنند یا در فضاهای بسته احساس ناراحتی می‌کنند، گاهی اوقات با انجام اسکن MRI دچار مشکل می‌شوند.
عملکرد اسکن ام آر آی
اسکن ام آر آی به وسیله تنظیم مجدد مولکول‌های آب در بدن با آهنربا کار می‌کند. یک اسکنر MRI حاوی دو آهنربای قدرتمند است؛ این‌ها مهمترین بخش‌های این دستگاه هستند. بدن انسان عمدتاً از مولکول‌های آب ساخته شده که از اتم‌های هیدروژن و اکسیژن تشکیل شده است. در مرکز هر اتم یک ذره کوچک‌تر به نام پروتون قرار دارد که به عنوان آهنربا عمل می‌کند و به هرگونه میدان مغناطیسی، حساس است.
به طور معمول، مولکول‌های آب در بدن به طور تصادفی مرتب می‌شوند، اما با ورود به اسکنر MRI، اولین آهنربایی که با آن مواجه می‌شوند باعث می‌شود که مولکول‌های آب در یک جهت، یا شمال یا جنوب، هماهنگ شوند. میدان مغناطیسی دوم سپس در یک سری پالس‌های سریع، روشن و خاموش می‌شود و باعث می‌گردد هر اتم هیدروژن تراز خود را هنگام روشن شدن تغییر دهد و پس از خاموش شدن، به سرعت به حالت سکون و آرامش اولیه خود برگردد.
عبور جریان الکتریسیته از سیم پیچ‌های گرادیان که باعث ارتعاش سیم پیچ‌ها نیز می‌شود، یک میدان مغناطیسی ایجاد می‌کند و باعث ایجاد صدای تق تق در داخل اسکنر می‌شود. اگرچه بیمار نمی‌تواند این تغییرات را احساس کند، اما اسکنر می‌تواند آن‌ها را تشخیص دهد و در ارتباط با کامپیوتر، می‌تواند یک تصویر مقطعی دقیق برای رادیولوژیست ایجاد کند.
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی عملکردی (fMRI)
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی عملکردی یا MRI عملکردی (fMRI) ، از فناوری ام آر آی برای اندازه‌گیری فعالیت‌های شناختی به وسیله نظارت بر جریان خون در مناطق خاصی از مغز استفاده می‌کند. در این فرایند، جریان خون در مناطقی که نورون‌ها فعال هستند افزایش می‌یابد و به این وسیله بینشی از فعالیت نورون‌ها در مغز به دست می‌آید. این تکنیک، نقشه برداری مغز را متحول کرده است و به محققان امکان می‌دهد قسمت‌های مختلف مغز و نخاع را بدون نیاز به روش‌های تهاجمی یا تزریق دارو، ارزیابی کنند.
ام آر آی عملکردی به محققان کمک می‌کند تا در مورد عملکرد یک مغز نرمال، بیمار یا آسیب دیده اطلاعات لازم را به دست بیاورند. به این ترتیب، پزشکان از fMRI برای ارزیابی خطرات احتمالی جراحی مغز با شناسایی مناطقی از مغز که نقش مهمی در عملکردهای حیاتی مانند صحبت کردن، حرکت کردن، حس کردن یا برنامه‌ریزی دارند استفاده می‌کنند. ام آر آی عملکردی همچنین می‌تواند برای تعیین اثرات تومورها، سکته مغزی آسیب‌های سر و مغز، یا بیماری‌های عصبی مانند آلزایمر مورد استفاده قرار بگیرد.
سوالات متداول
اسکن ام آر آی چقدر طول می‌کشد؟
مدت زمان اسکن MRI بین ۲۰ تا ۶۰ دقیقه متفاوت است و به این بستگی دارد که چه قسمتی از بدن در حال تجزیه و تحلیل باشد و چه تعداد تصویر از آن مورد نیاز است. اگر پس از اولین اسکن MRI، تصاویر به اندازه کافی برای رادیولوژیست واضح نباشد، ممکن است از بیمار خواسته شود که سریعا اسکن دوم را انجام دهد.
من بریس یا براده دارم، آیا هنوز باید اسکن انجام دهم؟
اگرچه بریس‌ها و پرکننده‌ها تحت تأثیر اسکن قرار نمی‌گیرند، اما ممکن است برخی تصاویر را مخدوش کنند. پزشک و تکنسین از قبل در این باره گفت و گو خواهند کرد. در صورت نیاز به تصاویر اضافی، اسکن MRI ممکن است بیشتر طول بکشد.
آیا می‌توانم زمانی که در تونل ام آر آی قرار دارم، حرکت کنم؟
مهم است که تا آنجا که می‌توانید در اسکنر ام آر آی بی‌حرکت بمانید. هر حرکتی، اسکنر را مخدوش کرده و در نتیجه تصاویر به دست آمده، غیر شفاف و تار خواهند بود. در اسکن‌های طولانی مدت MRI، تکنسین MRI ممکن است اجازه دهد یک استراحت کوتاه در نیمه راه انجام شود.
من کلاستروفوبیک هستم، چه کاری می‌توانم انجام دهم؟
پزشک و رادیولوژیست می‌توانند در طول کار با بیمار صحبت کنند و هر گونه نگرانی را برطرف نمایند. اسکنرهای باز MRI در برخی مکان‌ها برای قسمت‌های خاص بدن برای کمک به بیماران مبتلا به کلاستروفوبیا در دسترس هستند. فرد می‌تواند قبل از آزمایش برای کاهش استرس، از دارو استفاده کند.
آیا قبل از اسکن ام آر آی نیاز به تزریق ماده حاجب دارم؟
رنگ کنتراست می‌تواند دقت تشخیص را با برجسته کردن بافت‌های خاص، بیشتر کند. برخی از بیماران ممکن است قبل از اسکن به تزریق ماده حاجب نیاز داشته باشند.
آیا در صورت بارداری می‌توانم اسکن ام آر آی انجام دهم؟
متاسفانه پاسخ ساده‌ای وجود ندارد. قبل از انجام اسکن، پزشک را در جریان قرار دهید. مطالعات نسبتا کمی در مورد تأثیر اسکن MRI بر بارداری انجام شده است. با این حال، دستورالعمل‌های منتشر شده در سال ۲۰۱۶، این موضوع را بیشتر روشن کرده است. به طور معمول، پزشکان مواد حاجب را برای زنان باردار توصیه نمی‌کنند.
چه چیزی باعث ایجاد صدا در اسکنر می‌شود؟
صدایی که اسکنر ایجاد می‌کند، جریان الکتریکی است که در سیم‌های مغناطیس گرادیان افزایش می‌یابد. جریان موجود در سیم‌ها با میدان آهنربای اصلی، مخالف است. هر چه میدان قوی‌تر باشد، صدای گرادیان بلندتر است.
آیا ام آر آی دردناک است؟
خیر! فرد چیزی احساس نخواهد کرد. قبل از شروع کار به فرد بیمار دکمه تماس داده می‌شود. این موضوع به فرد این امکان را می‌دهد که بتواند در هر زمانی در طول کار با تکنسین ارتباط برقرار کند.
تفاوت ام آر آِی و سی تی اسکن چیست؟
هر دو، تصاویر مقطعی از بدن تهیه می‌کنند. تفاوت اصلی این است که MRI از یک آهنربای بزرگ و امواج رادیویی برای تولید تصاویر استفاده می‌کند؛ در حالی که سی تی اسکن به عنوان اسکنر از پرتوهای یونیزان استفاده می‌کند. این سیستم‌ها به خوبی یکدیگر را تکمیل می‌کنند، زیرا هر دو دارای نقاط قوت و ضعف خاص خود هستند. با این حال، سی تی اسکن فقط می‌تواند مستقیماً تصاویر عرضی و تاجی را دریافت کند، در حالی که MRI می‌تواند مستقیماً برش‌هایی را در هر صفحه‌ای به‌دست آورد و در مورد کنتراست بافت نرم، برتری دارد.
آیا می‌توان کل بدن فرد را در حالی که فرد زیر اسکنر است، اسکن کرد؟
خیر! اسکنر MRI می‌تواند تقریباً هر قسمتی از بدن را اسکن کند، اما هر اسکن به ناحیه خاصی محدود می‌شود.
اگر قرار است تنها سر فرد اسکن شود چرا تمام بدن او در داخل اسکنر قرار می‌گیرد؟
ناحیه‌ای از اسکنر که تصاویر را ایجاد می‌کند در مرکز آهنربا قرار دارد و ایزو مرکز نامی‌ده می‌شود. بنابراین، برای اسکن سر، بیشتر قسمت بالایی بدن شما در اسکنر قرار می‌گیرد. هنگام تصویربرداری از ستون فقرات و اندام فوقانی نیز همین امر صادق است.
آیا میز MRI دارای محدودیت وزن و اندازه است؟
بله؛ محدودیت وزن میز ۲۵۰ کیلوگرم با حداکثر عرض ۷۰ سانتی متر است.
