ستون فقرات ، شایع‌ترین محل متاستاز استخوان است. برآوردها نشان می‌دهد که حداقل ۳۰ تا ۷۰ درصد از بیماران مبتلا به سرطان، گسترش سرطان به ستون فقرات را تجربه خواهند کرد. تومور ستون فقرات می‌تواند خوش خیم و یا بدخیم باشد. تومورهای اولیه، از ستون فقرات یا نخاع منشأ می‌گیرند و تومورهای متاستاتیک یا ثانویه، ناشی از گسترش سرطان از مناطق دیگر در بدن به ستون فقرات هستند. در این مطلب، قصد داریم به معرفی تومور ستون فقرات، انواع آن، علائم و راه‌های تشخیص و درمان آن می‌پردازیم.

تومورهای ستون فقرات

ستون فقرات نقطه‌ خاص و واحدی در بدن محسوب نمی‌شود و چون از بافت‌های مختلفی ساخته شده است که در تمام طول کمر، گردن و لگن قرار دارند، لذا تومور ستون فقرات می‌تواند تقریباً در هر نوع بافتی تشکیل شود. برخی از بافت‌هایی که ممکن است موجب تومور و سرطان در ناحیه‌ ستون فقرات شوند، شامل موارد زیر است:

• استخوان‌هایی که مهره‌های ستون فقرات را تشکیل می‌دهند، از جمله مغز استخوان داخل آن‌ها
• غضروفی که از مفاصل مهره‌ها محافظت می‌کند.
• دیسک‌های ستون فقرات که از فضای بین مهره‌ها محافظت می‌کند.
• رگ‌های خونی که مواد مغذی را به ستون فقرات می‌رسانند.
• اعصاب محیطی که از مهره‌ها خارج می‌شوند.
• لایه‌های غشا که طناب نخاعی را پوشانده است.
• نخاع

علائم تومور ستون فقرات

علائم سرطان و تومور ستون فقرات با توجه به نوع و محل تومور می‌تواند متفاوت باشد و تنها محدود به علائمی که در ادامه به‌ آن‌ها اشاره می‌شود، نیست. این علائم شامل:

• درد در ناحیه‌ کمر و گردن از شایع‌ترین علائم تومور ستون فقرات هستند. درد در این نواحی می‌تواند ناشی از فشار تومور بر روی اعصاب، نخاع و یا ناشی از تغییر انحنای ستون فقرات در اثر ایجاد تومور باشد.
• اگر تومور به اندازه‌ای بزرگ شود که نظم ستون فقرات را تغییر دهد، ممکن است باعث اسکولیوز، کیفوز و ناهنجاری‌های مشابه شود.
• تومور ستون فقرات می‌تواند ناشی از مسائل عصبی مرتبط با موارد زیر باشد:
• رادیکولوپاتی
• میلوپاتی
• مشکلات روده و مثانه به دلیل فشردگی اعصابی که حس و عملکرد این اندام‌ها را موجب می‌شوند.
• بی حسی، گزگز و ضعف عضلانی
• مشکلات حرکتی
• از دست دادن حس یا ضعف عضلانی در پاها، بازوها یا قفسه سینه
• سفت شدن گردن یا پشت
• درد و یا علائم عصبی (مانند سوزن سوزن شدن) ‌ که با مانور والسالوا افزایش می‌یابد.
• کاهش حساسیت به درد، گرما و سرما
• فلج که ممکن است در درجات مختلف و در قسمت‌های مختلف بدن، بسته به اینکه کدام اعصاب تحت فشار قرار می‌گیرند، رخ دهد.

علل شکل‌گیری تومور ستون فقرات

اغلب تومورهای اولیه‌ ستون فقرات علت ناشناخته‌ای دارند. برخی از‌ آن‌ها ممکن است به دلیل قرار گرفتن فرد در معرض عوامل ایجادکننده‌ سرطان ایجاد شده باشند. لنفوم‌های نخاعی، سرطان‌هایی هستند که بر لنفوسیت‌ها تأثیر می‌گذارند و در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، شایع‌تر است. به نظر می‌رسد بروز تومور ستون فقرات در برخی خانواده‌ها بیشتر باشد. بنابراین به احتمال زیاد می‌تواند به عنوان یک جزء ژنتیکی محسوب ‌شود. در برخی از موارد، تومورهای اولیه ممکن است به دلیل وجود بیماری‌های ژنتیکی از جمله نوروفیبروماتوز نوع ۲ و بیماری فون هیپل-لیندو ایجاد شوند.

تومورهای اولیه و متاستاتیک ستون فقرات

انواع مختلفی از تومور ستون فقرات وجود دارد: برخی از تومورهای ستون فقرات، بدخیم هستند، یعنی می‌توانند به سایر نقاط بدن گسترش یابند. از طرف دیگر، برخی تومورها خوش خیم هستند، یعنی تهاجمی نیستند و به سایر مناطق بدن گسترش نمی‌یابند، اما، این موضوع به معنای بی‌خطر بودن‌ آن‌ها نیست.

تومورهای اولیه‌ ستون فقرات، از ناحیه‌ ستون فقرات منشا می‌گیرند. این تومورها، به نسبت نادر، اما، معمولاً خوش خیم هستند. منشا تومورهای بدخیم هم ممکن است از ستون فقرات باشد. اگرچه اغلب از دیگر نقاط بدن به ستون فقرات گسترش می‌یابند. تومورهای متاستاتیک ستون فقرات، از سایر نواحی بدن به این ناحیه گسترش یافته‌اند. اگر تومور ستون فقرات قابلیت گسترش داشته باشد، معمولاً به معنی بدخیم بودن آن است. ابتلا به سرطان متاستاتیک ستون فقرات، تقریباً در ۳۰ تا ۷۰ درصد از بیماران مبتلا به انواع سرطان، ممکن است رخ دهد. سرطان‌های ریه، پروستات و سینه، سه سرطان شایع هستند که تمایل به گسترش در ناحیه‌ ستون فقرات دارند.

تومورهای بدخیم ستون فقرات

اکثریت قریب به اتفاق تومورهای ستون فقرات در داخل ستون فقرات رخ می‌دهند و معمولاً نخاع را تحت تأثیر قرار نمی‌دهند. از جمله مواردی از تومورها که ممکن است ستون فقرات را درگیر کنند، عبارتند از:

• استئوسارکوم: نوعی سرطان استخوان که ممکن است از ستون فقرات منشا بگیرد، اما، در استخوان‌های ران و ساق پا شایع‌تر است.
• کندروسارکوم: توموری که از سلول‌های غضروفی اطراف استخوان ایجاد می‌شود. اگرچه در ستون فقرات غیرمعمول است، اما، گاهی اوقات می‌تواند به عنوان سرطان اولیه در استخوان‌هایی که ستون فقرات را تشکیل می‌دهند، ایجاد شود.
• مولتیپل میلوما: سرطانی که بر سلول‌های پلاسما در خون تأثیر می‌گذارد. سلول‌های آسیب‌دیده در مغز استخوان و لایه‌ بیرونی استخوان، اغلب در ستون فقرات، جمع می‌شوند.
• لنفوم: گروهی از سرطان‌ها که سلول‌های سیستم ایمنی به نام لنفوسیت‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهند و می‌توانند به عنوان تومور اولیه در ستون فقرات ایجاد ‌شوند، اما، اغلب در جای دیگری ایجاد و در ستون فقرات گسترش می‌یابند.
• چوردوما: تومور بدخیم استخوانی که می‌تواند در داخل ستون فقرات و در هر نقطه‌ای از آن ایجاد شود، اما بیشتر در قسمت ساکروم دیده می‌شود.
• سارکوم یوینگ: سرطانی که می‌تواند هم استخوان و هم بافت نرم اطراف را تحت تاثیر قرار دهد. این نوع سرطان در بزرگسالان نادر است و حدود ۱ درصد از سرطان‌هایی که در کودکان رخ می‌دهد را تشکیل می‌دهد.

تومورهای خوش خیم ستون فقرات

در اکثر موارد تومور ستون فقرات خوش خیم هستند و تنها درصد ناچیزی از‌ آن‌ها ممکن است بدخیم باشند. اگر تومورهای خوش خیم ستون فقرات، به حدی بزرگ شوند که بتوانند به نخاع یا سایر ساختارها فشار اعمال کنند، می‌توانند مشکلاتی ایجاد نمایند.

تومورهای خوش خیم اپیدورال

• همانژیوم: از رشد بافت رگ‌های خونی در ستون فقرات ایجاد می‌شوند. این تومورها اغلب در سطح پوست نوزادان مشاهده می‌شود، اما ممکن است اندام‌های داخلی را نیز تحت تاثیر قرار دهند.
• استئومای استوئیدی: تومور کوچکی در استخوان که در کودکان و بزرگسالان جوان، شایع‌تر است.
• استئوبلاستوم: شبیه استئومای استئوییدی است؛ اما به طور معمول بزرگ‌تر و تهاجمی‌تر است.
• استئوکندروما: رشد بیش از حد غضروف و استخوان که معمولاً در انتهای استخوان نزدیک صفحه‌ رشد رخ می‌دهد.
• تومور سلول غول پیکر (GCT) : توموری که به دلیل ظاهرش در زیر میکروسکوپ نامگذاری شده است. این تومور، معمولاً حاوی سلول‌های «غول‌پیکر» با هسته‌های متعدد است که به ‌عنوان چند سلول در هم آمیخته شده‌اند. GCTs در ستون فقرات و معمولاً بر استخوان مهره‌ها تأثیر می‌گذارد.

تومورهای خوش خیم اینترادورال

• مننژیوم: توموری که در مغز شایع‌تر است، اما ممکن است بر پوشش‌های نخاعی نیز تأثیر بگذارد.
• تومورهای غلاف عصبی: مانند شوانوما و نوروفیبروم می‌توانند روی ریشه‌های عصبی محیطی که از ستون فقرات خارج می‌شوند، تشکیل گردند.
• گلیوما: توموری که از سلول‌های گلیال رشد می‌کند و از عملکرد مغز و نخاع حمایت می‌کنند.
• همانژیوبلاستوما: این تومور، از اتصال رگ‌های خونی به سیستم عصبی مرکزی از جمله مغز و نخاع ایجاد می‌شود و شایع‌ترین تومور اولیه‌ ستون فقرات است. همانژیوم در قسمت مهره‌ای به ندرت علائمی مانند درد ایجاد می‌کند.

راه‌های تشخیص تومور ستون فقرات

تشخیص سریع و شناسایی بدخیمی اولیه در روند کلی درمان، بسیار مهم است. عوامل متعددی می‌توانند بر نتیجه‌ درمان تأثیرگذار باشند، از جمله ماهیت سرطان اولیه، میزان ضایعات، وجود متاستازهای غیراسکلتی دور و وجود و یا شدت اعمال فشار بر نخاع. اولین قدم در تشخیص تومور ستون فقرات، معاینه‌ کامل پزشکی با تاکید بر علائم کمردرد و یا نواقص عصبی است. همچنین، انجام آزمایش‌های رادیولوژی برای تشخیص دقیق تومور ستون فقرات مهم است.

اشعه ایکس

استفاده از تابش اشعه‌ ایکس برای ایجاد تصویر بخشی از بدن می‌تواند ساختار مهره‌ها و طرح کلی مفاصل را نشان دهد و در جستجوی سایر علل بالقوه‌ درد مانند تومورها، عفونت‌ها، شکستگی‌ها و غیره موثر عمل کند. با این حال، اشعه ایکس در تشخیص تومورها چندان قابل اعتماد نیست.

اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT یا CAT scan)

تصویر تشخیصی که پس از ایجاد تصویربرداری اشعه‌ ایکس توسط کامپیوتر ایجاد می‌شود، می‌تواند شکل و اندازه‌ کانال نخاعی، محتوا و ساختارهای اطراف آن را نشان دهد. همچنین، در تجسم ساختارهای استخوانی بسیار موثر عمل می‌کند.

تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI)

در این آزمایش تشخیصی، با استفاده از آهنرباهای قدرتمند و فناوری رایانه، تصاویر سه بعدی از ساختارهای بدن تولید می‌شود. ام آر آی می‌تواند نخاع، ریشه‌های عصبی و نواحی اطراف آن و همچنین بزرگ شدن تومور و یا مراحل از بین رفتن آن را نشان دهد.

اسکن استخوان

این آزمایش تشخیصی با استفاده از تکنسیوم-۹۹، به عنوان راهکار کمکی برای شناسایی تومورهای استخوانی از جمله تومورهای استخوانی اولیه در ستون فقرات، عفونت و بیماری‌های مرتبط با متابولیسم غیرطبیعی استخوان به کار می‌رود.

مطالعات تشخیصی که به آن اشاره شد، از یافته‌های تصویربرداری، برای تشخیص محتمل‌ترین نوع تومور ستون فقرات استفاده می‌کند. با این حال، در برخی موارد، در صورت نامشخص بودن تشخیص یا نگرانی از بدخیم بودن نوع تومور، ممکن است بیوپسی انجام شود. اگر تومور بدخیم باشد، انجام بیوپسی می‌تواند به تعیین نوع سرطان و انتخاب گزینه‌های درمانی کمک ‌کند. در مرحله‍‌ بعدی، بافت غیرطبیعی بر اساس وسعت تومور ستون فقرات طبقه‌بندی می‌شود و درگیری استخوان، بافت نرم و کانال نخاعی ارزیابی می‌شود. پزشک ممکن است اسکن کل بدن را با استفاده از فناوری هسته‌ای و همچنین سی تی اسکن از ریه‌ها و شکم برای اهداف مرحله‌بندی تجویز کند. برای تایید تشخیص، پزشک نتایج آزمایش‌های آزمایشگاهی و یافته‌های اسکن‌های فوق‌الذکر را باید با علائم بیمار مقایسه کند.

درمان تومور ستون فقرات

در اغلب موارد، تصمیم‌گیری در مورد درمان تومور ستون فقرات، نیاز به هم‌فکری متخصصان مختلف پزشکی از جمله جراح ستون فقرات ، انکولوژیست‌های و پرتوشناسان پزشکی دارد. بنابراین، انتخاب روش درمان‌ با و یا بدون جراحی نیاز به در نظر گرفتن جنبه‌های مختلف سلامت کلی بیمار و اهداف مراقبت دارد.

درمان‌های غیر جراحی

گزینه‌های درمانی غیرجراحی شامل مشاهده، شیمی درمانی و پرتودرمانی است. تومور ستون فقرات اگر بدون علامت باشد و یا علائم خفیفی داشته باشد و جراح مغز و اعصاب تائید کند که تومور در حال تغییر یا پیشرفت نیست، ممکن است با تجویز MRI منظم، توسط متخصص مغز و اعصاب مشاهده و نظارت شود. برخی از تومورها به شیمی درمانی و برخی دیگر به پرتودرمانی پاسخ می‌دهند. با این حال، انواع خاصی از تومورهای متاستاتیک وجود دارد که ذاتاً مقاوم به پرتو هستند (مانند تومورهای دستگاه گوارش و کلیه) که در این موارد، جراحی ممکن است تنها گزینه‌ درمانی قابل قبول باشد.

جراحی تومور ستون فقرات

اندیکاسیون‌های جراحی بسته به نوع تومور متفاوت است. درمان احتمالی تومورهای اولیه‌ ستون فقرات (غیر متاستاتیک)، می‌تواند با برداشتن کامل بلوک انجام شود. مهم‌ترین گام در درمان بیماران مبتلا به تومورهای متاستاتیک، بازیابی یا حفظ عملکرد عصبی، تثبیت ستون فقرات و کاهش درد است. به طورکلی، جراحی تومور ستون فقرات تنها زمانی به عنوان گزینه‌ درمانی برای بیماران مبتلا به متاستاز در نظر گرفته می‌شود که انتظار می‌رود بیمار ۳ تا ۴ ماه یا بیشتر عمر کند و تومور در برابر پرتودرمانی یا شیمی درمانی مقاوم باشد. از جمله مواردی که جزو اندیکاسیون جراحی محسوب می‌شوند شامل: درد غیرقابل درمان، فشرده شدن نخاع و نیاز به تثبیت شکستگی‌های پاتولوژیک است.

در مواردی که برداشتن تومور ستون فقرات با جراحی امکان‌پذیر است، آمبولیزاسیون قبل از عمل می‌تواند به برداشتن راحت‌تر

تومور کمک کند. این روش شامل وارد کردن کاتتر یا لوله‌ای از طریق شریان در کشاله‌ ران است. کاتتر از طریق رگ‌های خونی به سمت محل تومور هدایت می‌شود تا عروق تغذیه‌کننده‌ تومور را مسدود کند. هنگامی که رگ‌های خونی تغذیه‌کننده‌ تومور مسدود می‌شوند، خونریزی، اغلب در طول جراحی بهتر کنترل می‌شود و به کاهش خطرات جراحی کمک می‌کند.

نتیجه گیری و جمع بندی

انتخاب روش درمانی در تومور ستون فقرات تا حد زیادی به سن و سلامت کلی بیمار و خوش خیم یا بدخیم بودن تومور نخاعی و اینکه آیا تومور از نوع اولیه است یا متاستاتیک بستگی دارد. در مورد تومورهای اولیه، هدف حذف کامل تومور است که منجر به درمان بالقوه‌ بدخیمی می‌شود. در برخی از انواع تومورهای اولیه، برداشتن کامل تومور، بدون اعمال آسیب عصبی قابل توجه، امکان‌پذیر نیست. در مورد تومورهای متاستاتیک، هدف درمانی تقریباً همیشه تسکینی است درمان و با هدف بهبود کیفیت زندگی و احتمالاً افزایش طول عمر بیمار همراه است. جراحی در بزرگسالان برای انواع تومورهای ستون فقرات با خطر عوارض عمده همراه است. شایع‌ترین عوارض، عفونت محل جراحی، عفونت‌های سیستمیک و ترومبوز وریدی عمقی است.