تومور نخاعی چیست ؟ علائم، تشخیص و درمان

تومور نخاعی یکی از مهم‌ترین و جدی‌ترین دلایل آسیب‌های نخاع و ستون فقرات است. همانطور که می‌دانید، تومور نوعی ضایعه توده مانند است که می‌تواند در بخش‌ها مختلف بدن ظاهر شود؛ در این مورد اما این توده، روی استخوان‌ها و یا رباط‌های ستون فقرات و یا روی نخاع و ریشه‌های نخاعی پدیدار می‌شود. می‌تواند تومور نخاعی خوش‌ خیم و یا تومور نخاعی بدخیم و سرطانی باشد و عوارض بسیاری را برای فرد، به دنبال داشته باشد و تمام کارهای روزمره او را تحت‌الشعاع قرار دهد.در این مقاله، قصد داریم تا ببینیم اصلاً تومور نخاعی چیست؟ چگونه بروز پیدا می‌کند و چه عواملی در بروز آن دخالت دارند. به علاوه، خواهیم دید که اصلا علائم این تومور چیست، چگونه می‌توان آن را تشخیص داد و از همه مهم‌تر، راهکار درمانی آن به چه صورت است؟ با ما همراه باشید.

تومور نخاعی چیست ؟

تومور نخاعی ناشی از  رشد غیرطبیعی  سلول‌ها در نخاع یا اطراف نخاع است که می‌تواند منجر به فشار و آسیب به نخاع شود. این تومورها ممکن است از سلول‌های عصبی، سلول‌های پشتیبان یا سایر بافت‌های اطراف منشأ بگیرند و به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: تومورهای اولیه و ثانویه. تومورهای اولیه از سلول‌های موجود در نخاع یا نخاع آغاز می‌شوند و معمولاً کمتر شایع هستند. این تومورها ممکن است خوش‌خیم (غیرسرطانی) یا بدخیم (سرطانی) باشند. تومورهای خوش‌خیم معمولاً به‌آرامی رشد می‌کنند و معمولاً به سایر قسمت‌های بدن گسترش نمی‌یابند، اما با این حال می‌توانند با فشار بر نخاع و اعصاب مجاور مشکلات جدی ایجاد کنند. تومورهای بدخیم نخاعی تهاجمی‌تر هستند و می‌توانند به سرعت گسترش یابند و به سایر نقاط بدن نیز متاستاز دهند.

علت ایجاد تومور نخاعی چیست ؟

علت ایجاد تومور نخاعی هنوز به‌طور کامل شناخته نشده است، اما ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی می‌تواند در شکل‌گیری این تومورها نقش داشته باشد. تغییرات ژنتیکی، مانند جهش‌ها در ژن‌های خاص که رشد سلولی را کنترل می‌کنند، ممکن است منجر به رشد غیرطبیعی سلول‌ها در نخاع شود. عوامل محیطی مانند قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی، اشعه‌های یونیزان، و برخی ویروس‌ها نیز ممکن است خطر بروز تومورهای نخاعی را افزایش دهند. علاوه بر این، برخی بیماری‌های ارثی مانند نوروفیبروماتوز نوع 1 و 2 و بیماری فون هیپل-لینداو با افزایش خطر تومورهای نخاعی مرتبط هستند. در نهایت، ترکیب این عوامل می‌تواند به توسعه تومورهای نخاعی منجر شود، اگرچه در بسیاری از موارد، علت دقیق همچنان نامشخص باقی می‌ماند.

تومورهای نخاعی ممکن است از انواع مختلف سلول‌های نخاعی به وجود بیایند و دلایل ایجاد آنها متنوع است. به صورت خلاصه علت های تشکیل تومور نخاعی :

 تغییرات ژنتیک: تغییرات در ساختار ژن‌ها ممکن است باعث ایجاد تومورهای نخاعی شوند.

 تجمع سلول های غيرطبيعي: اگر سلول های نخاعی به طور غیرطبیعی به نرخ غیرمعمولی تکثیر شوند، ممکن است تومور نخاعی ایجاد شود.

 عوامل محیطی: تاثیرات عوامل محیطی مانند تابش‌های X، مواد شیمیایی، یا ویروس‌ها ممکن است در ایجاد تغییرات ژنتیک موثر باشند که به تومور نخاعی منجر شوند.

 توارث ژنتیک: برخی از افراد ممکن است به علت وراثت، بیشتر از دیگران در معرض خطر برای ابتلا به تومورهای نخاعی باشند.

تروما: آسیب به نخاع می‌تواند به ایجاد تومور نخاعی منجر شود.

تومورهای اولیه یا ثانویه: تومورهای دیگری که از دیگر قسمت‌های بدن به نخاع گسترش یافته یا به نخاع فرا رسیده‌اند، ممکن است به عنوان تومور نخاعی شناخته شوند.

به صورت کلی، با تحقیقات گسترده، تنها ثابت شده که بروز تومور نخاعی، در این دسته از افراد بیشتر است:

• کسانی که قبلا دچار سرطان شده‌اند و به خوبی درمان نشده‌اند، یا در حال حاضر سرطان دارند.
• کسانی که بیشتر در معرض مواد شیمیایی و تشعشات قرار گرفته‌اند.
• کسانی که در خانواده خود سابقه بیماری‌های مشابه و یا «نوروفیبروماتوز» را داشته‌اند.

انواع تومور نخاعی

تومور نخاعی می‌تواند به توجه به جایی که در آن بروز پیدا کرده و یا اندازه‌ای که دارد، شدت و حدت متفاوتی داشته باشد. با توجه به همین معیار، پزشکان  این عارضه را به انواع مختلفی تقسیم‌بندی کرده‌اند. انواع تومور نخاعی، در سه دسته‌بندی اصلی قرار می‌گیرند و هر کدام نیز زیرمجموعه‌هایی دارند.

تومورهای داخل نخاعی

• تومور نخاعی گلیوما : این تومورها از سلول‌های گلیال (سلول‌های پشتیبان عصبی) منشأ می‌گیرند و شامل انواعی چون آستروسیتوما  وتومور نخاعی اپاندیموما هستند. آستروسیتوما یکی از شایع‌ترین تومورهای داخل نخاعی در کودکان و بزرگسالان است.
• تومور نخاعی همانژوبلاستوما : تومورهای خوش‌خیم که از عروق خونی منشأ می‌گیرند و معمولاً در بزرگسالان دیده می‌شوند.

تومورهای نخاعی داخل دورا اما خارج از نخاع

• تومور نخاعی مننژیوم‌: تومورهای خوش‌خیم که از غشای مننژ (غشایی که نخاع را احاطه کرده) منشأ می‌گیرند. این تومورها بیشتر در زنان و در سنین میانسالی دیده می‌شوند.
• تومور نخاعی نوروفیبروم‌ها  و شوانوما : این تومورها از سلول‌های شوان (سلول‌هایی که پوشش عصبی را تشکیل می‌دهند) منشأ می‌گیرند و معمولاً خوش‌خیم هستند. نوروفیبروم‌ها می‌توانند به صورت تکی یا چندگانه در بیماران مبتلا به نوروفیبروماتوز نوع 1 ظاهر شوند.

تومورهای خارج از دورا

• تومور های نخاعی متاستازی :تومورهای بدخیمی که از سایر قسمت‌های بدن مانند ریه‌ها، پستان یا پروستات به نخاع گسترش یافته‌اند. این تومورها شایع‌ترین نوع تومورهای خارج از دورا هستند.
• تومورهای نخاعی استخوانی : مانند استئوسارکوما و کوردوما که از استخوان‌ها و بافت‌های مجاور نخاع منشأ می‌گیرند.
• میلوم مولتیپل :یک نوع سرطان خون که می‌تواند استخوان‌های ستون فقرات را درگیر کرده و منجر به تومورهای نخاعی خارج از دورا شود.

این دسته‌بندی‌ها به پزشکان کمک می‌کند تا نوع تومور را تشخیص داده و برنامه درمانی مناسبی را برای بیمار طراحی کنند.

انواع تومور های نخاعی بر اساس محل قرارگیری در ستون فقرات

انواع تومور نخاعی بر اساس محل قرارگیری در ستون فقرات به چهار دسته اصلی تقسیم می‌شوند: تومور نخاعی گردنی، تومور نخاعی توراسیک یا پشتی، تومور نخاعی کمری و خاجی. تومورهای ناحیه گردنی در مهره‌های گردنی قرار دارند و می‌توانند منجر به درد گردن، ضعف و بی‌حسی در بازوها و دست‌ها و مشکلات تنفسی شوند. تومورهای ناحیه سینه‌ای که در مهره‌های سینه‌ای واقع شده‌اند، معمولاً باعث درد در ناحیه پشت، ضعف و بی‌حسی در پاها و مشکلات تعادلی می‌شوند. تومورهای ناحیه کمری که در مهره‌های کمری قرار دارند، ممکن است منجر به درد در ناحیه پایین کمر، ضعف و بی‌حسی در پاها و مشکلات کنترل مثانه و روده شوند. تومورهای ناحیه خاجی که در مهره‌های خاجی قرار دارند، می‌توانند باعث درد در ناحیه لگن، ضعف و بی‌حسی در پاها و مشکلات کنترل مثانه و روده شوند. این دسته‌بندی بر اساس محل قرارگیری به پزشکان کمک می‌کند تا تشخیص دقیق‌تری انجام دهند و درمان مناسب‌تری برای هر ناحیه از ستون فقرات انتخاب کنند.

علائم تومور های نخاعی چیست ؟

علائم تومورهای نخاعی بسته به محل و نوع تومور می‌تواند متغیر باشد، اما به طور کلی شامل درد موضعی در ناحیه ستون فقرات، ضعف عضلانی، بی‌حسی و گزگز در اندام‌ها، و مشکلات تعادلی است. درد ناشی از تومور نخاعی معمولاً اولین علامت است و ممکن است به صورت تدریجی یا ناگهانی ظاهر شود. ضعف عضلانی می‌تواند در بازوها یا پاها ایجاد شود و در موارد شدیدتر منجر به فلج شود. بی‌حسی و گزگز در ناحیه‌هایی که توسط اعصاب آسیب‌دیده تغذیه می‌شوند، ممکن است به تدریج بدتر شود و توانایی فرد در انجام فعالیت‌های روزانه را تحت تأثیر قرار دهد. علاوه بر این، تومورهای نخاعی می‌توانند باعث مشکلات جدی‌تر مانند اختلال در عملکرد مثانه و روده شوند که منجر به بی‌اختیاری ادرار و مدفوع می‌گردد. این علائم نیاز به تشخیص و درمان فوری دارند تا از پیشرفت بیماری و آسیب بیشتر به نخاع جلوگیری شود.

روش های تشخیص تومور نخاعی

تشخیص تومور نخاعی با استفاده از ترکیبی از روش‌های تصویربرداری پیشرفته و بررسی‌های بالینی انجام می‌شود. تصویربرداری ام آر آی (MRI) به عنوان دقیق‌ترین روش تشخیص، تصاویر دقیقی از نخاع و بافت‌های اطراف آن فراهم می‌کند و به شناسایی محل، اندازه و نوع تومور کمک می‌کند. در برخی موارد، برای تکمیل اطلاعات، سی تی اسکن نیز ممکن است انجام شود. همچنین، میلوگرافی که با تزریق ماده حاجب به مایع مغزی نخاعی و انجام CT اسکن همراه است، می‌تواند به تشخیص بهتر تومورهای نخاعی کمک کند. بیوپسی یا نمونه‌برداری از تومور، معمولاً تحت هدایت تصویربرداری، برای تعیین نوع دقیق سلول‌های توموری و برنامه‌ریزی درمانی ضروری است. معاینات بالینی شامل ارزیابی علائم عصبی، بررسی قدرت عضلانی، حس و عملکرد عصبی نیز نقش مهمی در فرآیند تشخیص دارند. این روش‌های ترکیبی به پزشکان کمک می‌کنند تا به طور دقیق و مؤثری تومورهای نخاعی را شناسایی و درمان کنند.

درمان تومور نخاعی به چه روش هایی انجام میشود ؟

درمان تومور نخاعی بستگی به نوع، اندازه، مکان، و وضعیت عمومی بیمار دارد. روش‌های درمانی متنوعی برای مدیریت تومورهای نخاعی وجود دارد که شامل جراحی تومور نخاعی، پرتو درمانی، شیمی درمانی، و در مواردی ترکیبی از این روش‌ها می‌باشند. جراحی برای برداشتن تومور از نخاع و حذف تومور به اندازه ممکن از بافت‌های سالم استفاده می‌شود. پرتو درمانی با استفاده از پرتوهای با انرژی بالا به منطقه تومور وارد شده و اهداف کنترل و کاهش اندازه تومور و کاهش علائم و نشانه‌های آن است. شیمی درمانی نیز با استفاده از داروها به عنوان ترکیبی از درمان اصلی یا به عنوان درمان تسکینی برای کنترل علائم مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین، درمان‌های هدفمند مولکولی و درمان‌های ایمنوتراپی نیز در حال توسعه هستند که می‌توانند بهبود درمان و کاهش عوارض جانبی را به ارمغان آورند. به طور کلی، تصمیم در مورد روش درمانی مناسب بر اساس مشخصات تومور، سلامت عمومی بیمار، و نظر جراح تومور نخاعی گرفته می‌شود.

جراحی تومور نخاعی

جراحی برای درمان تومورهای نخاعی اغلب به عنوان یکی از روش‌های اصلی مدیریت این بیماری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. هدف اصلی از جراحی حذف تومور است، اما همچنین می‌تواند به کاهش فشار بر روی نخاع، احیای عملکرد عصبی، و بهبود کیفیت زندگی بیمار کمک کند. فرآیند جراحی تومورهای نخاعی بسیار پیچیده است و نیازمند تخصص و تجربه بهترین جراح مغز و اعصاب است. قبل از جراحی، بررسی‌های پیش‌جراحی دقیقی انجام می‌شود تا تیم جراحی بتواند بهترین روش برای حذف تومور را انتخاب کند و برای جلوگیری از عوارض جانبی احتمالی پیش بینی کند. به طور کلی، جراحی تومور نخاعی ممکن است شامل حذف کامل یا جزئی تومور، بافت‌های مشابه غیر از تومور، یا تعدیل تومور برای کاهش فشار بر روی نخاع و عصب‌ها باشد. بعد از جراحی، بیمار نیازمند مراقبت‌های تخصصی و فیزیوتراپی است تا بهبودی عملکرد عضلانی و عصبی را تسریع کند و بهبودی را تسهیل کند.

تومور های نخاعی در کودکان

تومورهای نخاعی در کودکان اغلب یکی از چالش‌های پیچیده و حساس در علم پزشکی هستند. این تومورها می‌توانند از انواع مختلفی باشند، از جمله آستروسیتوماها، مدولوبلاستوماها، و اپاندیموماها. یکی از موارد بحث‌برانگیز در این زمینه، تشخیص دقیق و سریع این نوع تومورها است، که بسیاری از بیماری‌ها در ابتدا به دلیل شدت علائم نادرست تشخیص داده می‌شوند. علایم متفاوتی از جمله درد، ضعف عضلانی، مشکلات حرکتی، و اختلالات حسی ممکن است در کودکان با این نوع تومورها دیده شود. درمان تومورهای نخاعی در کودکان معمولاً شامل جراحی برای حذف تومور، پرتو درمانی، و شیمی درمانی است. همچنین، مراقبت و پشتیبانی از جانب تیم پزشکی و خانواده در طول فرآیند درمان بسیار حیاتی است. به طور کلی، شناخت دقیق علائم، تشخیص سریع، و درمان گسترده و متعامل با تیم درمانی متخصص، می‌تواند بهبودی و مدیریت موثرتری برای کودکان مبتلا به تومورهای نخاعی را فراهم کند.

تفاوت بین تومور نخاعی خوش خیم و تومور نخاعی بدخیم چیست ؟

تفاوت بین تومور نخاعی خوش‌خیم و تومور نخاعی بدخیم معمولاً در مشخصه‌های بالینی، رادیولوژیکی، و مولکولی قابل مشاهده است. تومورهای نخاعی خوش‌خیم عموماً رشد آهسته‌تری دارند و به طور کلی به جاهای محدودتری محدود می‌شوند. آنها ممکن است فشاری روی نخاع وارد کنند اما به طور کلی به تخریب نخاع منجر نمی‌شوند. علائم و نشانه‌های آنها ممکن است به طور تدریجی بروز کند و اغلب در اثر فشار بر روی نخاع و اعصاب ایجاد می‌شوند، اما اغلب قابل مدیریت و درمان هستند. به عنوان مثال، آستروسیتوماهای نخاعی خوش‌خیم معمولاً از این دسته‌اند.

تومورهای نخاعی بدخیم به طور کلی سریع‌تر رشد می‌کنند و ممکن است به صورت توسعه فراگیری در سیستم نخاعی گسترش یابند. آنها ممکن است باعث تخریب بافت‌های نخاعی شوند و عوارض جدی‌تری برای سلامتی فرد ایجاد کنند. این نوع تومورها معمولاً علائم شدیدتری از جمله درد شدید، ضعف شدید عضلانی، اختلالات حسی شدید، و حتی فلج می‌توانند ایجاد کنند. تشخیص و درمان سریع این نوع تومورها بسیار حیاتی است، زیرا در مراحل پیشرفته ممکن است به دلیل فشار شدید بر روی نخاع، عوارض جانبی جدی‌تری ایجاد شود و شانس موفقیت در درمان کاهش یابد.

آیا تومور نخاعی خطرناک است و باعث مرگ میشود ؟

تومورهای نخاعی، همانند هر نوع تومور دیگری، می‌توانند در صورت عدم تشخیص و درمان مناسب، عوارض جدی و حتی مرگباری را ایجاد کنند. اما باید توجه داشت که نه همه تومورهای نخاعی کشنده هستند. بسیاری از تومورهای نخاعی می‌توانند با تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، کنترل شوند و بیمار بهبود یابد. این موضوع به عواملی مانند نوع تومور، مرحله آن، مکان و اندازه آن، و همچنین سلامت عمومی بیمار بستگی دارد. تومورهای خوش‌خیم نسبتاً کمتر احتمال دارد به صورت مستقیم منجر به مرگ شوند، در حالی که تومورهای بدخیم بسیار مرگبارتر هستند و ممکن است در صورت عدم درمان مناسب به مرگ منجر شوند. از این رو، ارائه درمان و مراقبت‌های به موقع و توسط تیم درمانی متخصص می‌تواند نقش بسیار مهمی در کاهش خطرات و آسیب‌های جانبی ناشی از تومورهای نخاعی داشته باشد.

منبع :

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/spinal-cord-tumor/symptoms-causes/syc-20350103