درمان های سکته مغزی

یکی از عوامل شایع و تهدید کننده‌‌ زندگی هر انسانی، سکته مغزی است. سکته مغزی از میان علل مرگ و میر، رتبه دوم را در جهان به خود اختصاص داده که نشان دهنده‌‌ آن است که اگر درمان سکته مغزی و مراقبت‌های پزشکی از آن به موقع انجام نگیرد، می‌تواند پیشامدهای جبران ناپذیری را به همراه داشته باشد؛ از این رو هر ثانیه از آن برای جلوگیری از آسیب‌های ناشی از سکته مغزی حیاتی است. باید خاطر نشان کرد هر چه زودتر درمان بیماری آغاز شود، احتمال بهبودی بدون آسیب و ناتوانی بیشتر خواهد بود؛ زیرا علت اصلی ناتوانی در اکثر مواقع، سکته مغزی است. بنابراین از دست ندادن زمان به هنگام وقوع سکته می‌تواند بیمار را از ناتوانی و حتی مرگ نجات دهد.

پیش از آن که به درمان این بیماری بپردازیم، نیاز است تا کمی سکته مغزی را برایتان شرح دهیم. به طور کلی سکته مغزی هنگامی رخ می‌دهد که در قسمتی از مغز، خون مورد نیاز به دلیل خونریزی مغزی و یا انسداد شریان جریان نداشته و سلول‌های مغز به خاطر عدم جریان مداوم خون با کمبود اکسیژن مواجه می‌شوند و در نهایت مرگ سلول‌ها آغاز می‌گردد. لازم به ذکر است با توجه به انواع مختلف سکته مغزی، علائم آن هم در هر فردی متفاوت خواهد بود. از این رو با مشاهده هر کدام از علائم از جمله افتادگی یک طرف صورت، ناتوانی در گفتار، عدم تعادل، اختلال در بینایی، لرزش و عدم توانایی بالا گرفتن یکی از دست‌ها، زمان را از دست ندهید و با اورژانس تماس بگیرید.

بسیاری از افراد بر این باورند که سکته مغزی درمان ندارد و بیمار پس از سکته ناچار است با عوارض آن مانند فلج شدن اندام بدن تا آخر عمر زندگی کند. اما باید بگوییم که این تصور کاملا اشتباه است! زیرا درمان سکته مغزی اگر به موقع و در ساعات اولیه پیش از وخیم شدن حال بیمار انجام شود، می‌تواند اثربخش باشد. در این صورت پس از بررسی وضعیت و تشخیص نوع سکته، بیمار می‌تواند درمان‌‌هایی مانند استنت گذاری یا تزریق TPAرا دریافت کند تا از عوارض‌های ناشی از سکته تا حد امکان در امان باشد. البته برخی از بیماران دچار ناتوانی در بخشی از اندام خود می‌شوند که فیزیوتراپی و کاردرمانی می‌تواند در بازگرداندن توانایی‌های قبلی آن‌ها نقش موثری داشته باشد.

همانطور که در بخش‌های قبلی گفته شد، از دست ندادن زمان در درمان سکته مغزی یکی از مهمترین عواملی است که می‌تواند علاوه بر این که بیمار را از خطر مرگ نجات دهد، روند درمان را هم تسریع بخشد. پزشکان معتقدند که اقدامات اولیه درمان مانند سی تی اسکن و آزمایش خون و غیره‌ می‌بایست در یک ساعت اول انجام شود. به این صورت که سی تی اسکن در تشخیص محل و نوع سکته که انسدادی یا خونریزی دهنده است و همچنین آزمایش خون که نشان دهنده ارزیابی وضعیت بیمار است، به پزشک در درمان بیمار کمک به‌سزایی می‌کند.

به طور کلی اقدامات لازم برای درمان سکته مغزی در ساعات اولیه عبارتند از:

• تثبیت علائم حیاتی و وضعیت بیمار: در وحله‌‌ اول بررسی علائم حیاتی بیمار مانند فشارخون، عملکرد قلب، توانایی بلعیدن، وضعیت تنفس، وجود خونریزی و… می‌بایست انجام شود.
• تشخیص محل سکته و نوع آن: در این مرحله پزشک با توجه به اسکن گرفته شده از مغز می‌تواند محل سکته را تشخیص دهد. همچنین با توجه به نوع سکته مغزی که می‌تواند از نوع هموراژیک (خونریزی دهنده) و یا ایسکمیک (انسدادی) باشد، اقدامات درمانی لازم را بر اساس وضعیت بیمار آغاز کند.
• درمان اورژانسی و نجات جان بیمار: پس از تشخیص نوع سکته لازم است تا اقدامات اورژانسی را بر اساس آن انجام داد. اگر بیمار دچار سکته هموراژیک شود، در ابتدا‌ می‌بایست نسبت به کنترل خونریزی و قطع آن اقدام شود. به طوری که برای سکته ایسکمیک، رفع انسداد و برقراری دوباره جریان خون از اقدامات اورژانسی به شمار‌ می‌آید. می‌توان گفت درمان‌های اورژانسی به دو دسته تهاجمی و غیرتهاجمی تقسیم می‌شوند. که در درمان‌های تهاجمی جراحی، خارج کردن لخته خون (ترومبکتومی) و استنت گذاری انجام می‌شود. در حالی که مصرف داروهایی که باعث جلوگیری و از بین بردن لخته خون می‌گردند، به عنوان درمان‌های اورژانسی غیر تهاجمی شناخته می‌شوند.

پیش از آن که در خصوص چگونگی درمان سکته مغزی صحبت کنیم، باید گفت علائم افرادی که سکته مغزی خفیف را تجربه می‌کنند با علائم سکته مغزی شدید، متفاوت خواهد بود. همچنین شرایط بیمار و مدت زمان وقوع سکته و نوع آن در روند درمان تاثیر گذار است؛ بنابراین بررسی هریک در اولویت قرار دارد. از آنجایی که برای هر نوع سکته مغزی‌ می‌بایست روند درمانی خاصی را انجام داد، ما در این بخش می‌خواهیم چگونگی درمان سکته مغزی هموراژیک و ایسکمیک را شرح دهیم.

با پارگی عروق و خونریزی در قسمتی از مغز، فرد دچار سکته مغزی از نوع هموراژیک خواهد شد. این نوع سکته مغزی خطر جدی را برای بیمار به همراه دارد و در مقایسه با سکته ایسکمیک، دوره نقاهت طولانی‌تری را پشت سر خواهد گذاشت. درمان سکته مغزی هموراژیک به چند صورت امکان پذیر است که می‌توان به روش‌های زیر اشاره کرد:

دارودرمانی

دارودرمانی از جمله روش‌‌هایی است که برای درمان این نوع به کار گرفته می‌شود که در بخش بعدی توضیحات بیشتری را در اختیارتان قرار خواهیم داد.

کویلینگ (Coiling)

در این روش جراح تلاش می‌کند تا یک لوله باریک و بلند را در قسمت محل خونریزی و یا داخل بخشی که عروق ضعیف‌تری را تشکیل داده، جای دهد. پس از آن با استفاده از یک وسیله به شکل مارپیچ، قسمتی از دیواره رگ را که به نسبت سایر رگ‌ها ضعیف‌تر است و از نظر ظاهری به بیرون حالت برجستگی دارد، پر نماید؛ با این کار خونریزی در محل مورد نظر متوقف خواهد شد.

کلمپ (Clamping)

پس از بررسی سی تی اسکن مغزی، جراح می‌تواند دیواره قسمتی از رگ‌های ضعیف شده که به سمت بیرون برجسته شده است و وضعیت آن‌ها به نحوی است که یا هنوز خونریزی نکرده اند و یا خونریزی آن‌ها قطع شده را مشاهده و با به کارگیری روش کلمپ، جلوی خونریزی مجدد را بگیرد. در این روش جراح با کمک گیره‌‌هایی با ابعاد بسیار کوچک، محل مورد نظر را که از طریق سی تی اسکن مشخص شده، ببندد و خطر سکته را در فرد کاهش دهد.

عمل جراحی

تشخیص انجام جراحی در سکته مغزی به نظر جراح مغز و اعصاب و وضعیت بیمار بستگی دارد. به طور کلی عمل جراحی برای ترمیم عروق آسیب دیده، کنترل خونریزی و کم کردن فشار داخل مغز انجام می‌شود. به عنوان مثال در شرایطی که رگ‌های مستعد پارگی، پاره شوند، نیاز است تا برای جلوگیری از خونریزی، رگ جراحی شود. حتی برای سکته‌های شدید به منظور کاهش فشار داخل مغز ممکن است قسمتی از جمجمه برداشته شود.

سکته مغزی ایسکمیک یا انسدادی هنگامی رخ می‌دهد که عروق مغز به دلایل مختلفی مسدود شوند. از این رو درمان این نوع سکته به گونه‌ای است که مسیر عروق باز شود تا خون به بافت مغز بدون هیچ مشکلی جریان یابد. برای برطرف نمودن انسداد عروق، روش‌های درمانی مختلفی به کار گرفته می‌شوند که عبارتند از:

دارودرمانی

اگر سکته مغزی از نوع خفیف باشد، دارو درمانی می‌تواند بهترین روش برای درمان سکته مغزی انسدادی باشد. توضیحات بیشتر در این خصوص را در قسمت بعدی ارائه خواهیم داد.

خارج کردن لخته خون (ترومبکتومی)

یکی از حیاتی‌ترین روش‌های درمانی سکته مغزی انسدادی، ترومبکتومی یا خارج کردن لخته خون است. در این روش جراح یک لوله نازک را از داخل یکی از شریان‌های بزرگ مانند شریان کشاله ران به سمت عروق خونی مغز می‌فرستد. سپس به وسیله یک دستگاه، لخته خون را خارج می‌کند تا خون به صورت طبیعی جریان‌ یابد. ناگفته نماند اگر در ۶ تا ۲۴ ساعت اولیه از این روش استفاده شود، فرد از آسیب‌های سکته مغزی در امان مانده و از مرگ نجات می‌باید.

استنت گذاری

پس از مشخص نمودن محل انسداد و محل لخته، به وسیله یک لوله پلاستیکی یا فلزی، مسیر رگ به راحتی باز می‌شود.

دارودرمانی یکی از مهمترین روش‌‌هایی است که در شرایط اورژانسی سکته مغزی می‌تواند فرد را از خطر مرگ نجات دهد. با توجه به این موضوع که برای هر کدام از سکته‌های مغزی انسدادی و خونریزی دهنده، روش‌های درمانی متفاوتی وجود دارد، داروهای تجویز شده برای هر کدام نیز متفاوت خواهد بود. در این بخش می‌خواهیم داروهای مصرفی برای هر یک را شرح دهیم:

• داروهای کاهنده فشار خون
• داروهای لخته کننده خون

• داروهای حل کننده لخته خون
• داروهای تنظیم کننده فشارخون
• داروهای TPA یا فعال کننده پلاسمینوژن بافتی
• داروهای استاتین
• داروهای ضد انعقاد خون

نتیجه گیری و جمع بندی

به طور کلی اولین و مهمترین فاکتور در درمان سکته مغزی، از دست ندادن زمان و رساندن به موقع بیمار به اورژانس است. علاوه بر این علائم حیاتی و بالینی بیمار، محل وقوع سکته و نوع آن، همگی در روند درمان تاثیرگذار خواهند بود. پس از بررسی موارد گفته شده، پزشکان روش‌های درمانی را با توجه به وضعیت بیمار به کار می‌گیرند تا فرد را از ناتوانایی‌ها و آسیب‌های ناشی از سکته مغزی و حتی مرگ، در امان نگه دارند.