کیست آراکنوئید مغزی

شاید شما شنیده یا خوانده باشید که کیست‌ها در اندام‌های مختلف ظاهر می‌شوند، اما آیا منشاء آن‌ها را می‌دانید؟ آیا اطلاع دارید که کیست‌ها در کدام اندام‌ها ظاهر می‌شوند و دلیل ظهور آن‌ها چیست؟ آیا می‌دانید که راه درمان کیست‌ها چگونه است؟ آیا خبر دارید که در سیستم عصبی نیز احتمال وجود کیست وجود دارد یا خیر؟ اگر باشد، آیا خطرناک است؟ ما در این مقاله قصد داریم درباره این موارد و به خصوص کیست آراکنوئید مغزی صحبت کنیم؛ پس همراه ما باشید.

کیست چیست؟

در گذشته‌های دور، منشاء بسیاری از بیماری‌ها و مشکلات مربوط به سلامتی مشخص و واضح نبود و عموماً افراد درک و اطلاع درست و دقیقی از فیزیک خود و از ساختار پیچیدۀ بدن انسان نداشتند. حتی طبیبان نیز شناخت دقیقی از بسیاری از بیماری‌ها نداشته و دلایل بروز آن‌ها و راه تشخیص و درمان را نمی‌دانستند. اما امروزه، اگر چه که هنوز علم پزشکی راه زیادی پیش رو دارد، ولی درک نسبتاً درستی از فیزیک و ساختار بدن انسان حاصل شده است و راه درمان برای گروه زیادی از بیماری‌ها ایجاد شده است.

مغز و سیستم عصبی به عنوان مرکز کنترل بدن و اعضاء و جوارح که فرمان و دستور تمام حرکات، اعمال و کنش‌ها و واکنش‌های ارادی و غیرارادی را صادر می‌کند، یکی از پیچیده‌ترین ساختارها را دارد که به درستی و به طور کامل شناسایی نشده و لذا مشکلات و بیماری‌های مربوط به آن نیز از پیچیدگی‌های خاصی برخوردار هستند.

کیست‌ها، کیسه‌هایی غشایی با فضای بسته هستند که محتوی مایع یا هوا بوده و در هر جایی از بدن، احتمال پیدایش آن‌ها وجود دارد. احتمالاً باید تاول را بر پوست دیده باشید، کیست‌ها از نظر شکل شبیه به آن هستند. اندازه کیست‌ها متفاوت بوده و از اندازه‌های بسیار کوچک چند میلیمتری تا اندازه‌های بزرگ متغیر است. کیست‌های کوچک عموماً بی‌خطر بوده، اما کیست‌های بزرگ ممکن است باعث جابجایی یا فشار به اندام‌ها شوند که البته آن‌ها نیز در موارد معدود خطرناک بوده و ممکن است سرطانی باشند.

جنس کیست‌ها از چیست؟

کیست‌ها از جنس بافت‌هایی که در آن ایجاد می‌شوند، نبوده و از آن بافت جدا بوده و دارای دیواره مشخص هستند که دیواره کیست نامیده شده و همانند یک کپسول محتویات کیست را دربر می‌گیرد. به طور معمول کیست‌ها حاوی مایع هستند و زمانی که این مایع عفونی باشد که چرک نامی‌ده می‌شود، آنگاه آن کیست یک آبسه به حساب می‌آید.

تصمیم به اقدام جهت درمان کیست‌ها به عواملی از جمله موارد زیر بستگی دارد؛

• نوع کیست
• موقعیت مکانی کیست
• ملتهب بودن کیست یا عفونی بودن آن
• دردناک بودن یا نبودن محل آن یا بافتی که کیست در آن قرار دارد

 

کیست آراکنوئید چیست؟

کیست‌های آراکنوئید در مغز یا در نخاع تشکیل می‌شوند؛ این کیست‌ها عموماً در فضای بین مغز یا نخاع و غشاء اطراف آن‌ها که غشای عنکبوتیه نامی‌ده می‌شود و یا فضای بین مغز و جمجمه به وجود می‌آیند. همچنین این امکان وجود دارد که کیست آراکنوئید در فضای خالی بطن‌های مغز نیز ظاهر شود. این نوع کیست به طور معمول حاوی مایع مغزی نخاعی است و دو شکل اولیه که در دورۀ جنینی تشکیل می‌شود و یا ثانویه که در بزرگسالی ایجاد می‌شود، وجود دارد. معمولاً کیست آراکنوئید در وسط یا پشت مغز تشکیل می‌شود.

کیست آراکنوئید اولیه در اثر رشد غیر طبیعی در ستون فقرات و مغز به وجود آمده و از بدو تولد حضور دارند، اما کیست آراکنوئید ثانویه در اثر آسیب به سر، مننژیت، عوارض جراحی مغز یا ضربه به سر در بزرگسالی پدیدار می‌گردد. عموماً این کیست اگر بزرگ نشود، عارضۀ خاصی ایجاد نخواهد کرد، اما در مواردی که این کیست بزرگ شود، عوارضی درپی خواهد داشت که در ادامه ذکر می‌کنیم.

 

تشخیص علت کیست آراکنوئید؛ علائم، عوارض

این کیست، به ندرت علائمی ایجاد می‌کند و به طور معمول زمانی که برای مشکلات دیگر بیمار مورد بررسی سی‌تی ‌اسکن یا تست ام آر آی قرار می‌گیرد، جراح مغز و اعصاب تهران  از وجود کیست آراکنوئید باخبر می‌گردد. همانطور که گفتیم در مواردی که این کیست‌ها بزرگ شوند، ممکن است عوارض و علائمی ظاهر شود.

به طور مثال در اثر رشد این کیست، ممکن است جریان مایع مغزی نخاعی مسدود گردد؛ در چنین وضعیتی فشار داخل جمجمه افزایش پیدا می‌کند. یا اینکه با بروز خونریزی در کیست آراکنوئید، فرد دچار سردرد ناگهانی و شدید شود.

در نتیجه می‌توان علائم زیر را نام برد:

• مشکلات شنوایی و بینایی
• سردرد و سرگیجه
• بی‌حالی و خستگی
• تشنج
• مشکلات تعادلی
• تأخیر رشد
• تهوع و استفراق
• زوال عقل

همچنین با ظهور کیست آراکنوئید در ستون فقرات، ممکن است عوارضی نظیر این موارد ایجاد شود:

• بی‌حسی در دست و پا
• کمر درد
• مشکل در کنترل دفع در مثانه و روده
• اسپاسم و گرفتگی عضلانی

کیست‌های آراکنوئید در اثر آسیب به سر یا نخاع، تومورهای مغزی و ضایعات مغزی و نخاعی، مننژیت و آسیب یا ضربه به سر و یا رشد غیرطبیعی مغز و نخاع در دوران جنینی ایجاد می‌شوند و در برخی گزارشات احتمال ظهور آن در مردان بیش از زنان ذکر شده است و برخی بروز آن را تحت تأثیر ژنتیک دانسته‌اند.

تشخیص کیست آراکنوئید

هنگامی که جراح تومور مغزی با اطلاع از علائم و عوارض ایجاد شده، به وجود این کیست مشکوک شود، برای تشخیص دقیق توصیه به انجام سی‌تی ‌اسکن و تست ام‌آر‌آی می‌کند تا بدین طریق احتمال وجود کیست آراکنوئید از دیگر ضایعات مغزی، تشخیص داده شود. در این وضعیت با انجام این روش‌های تشخیصی و اطمینان از وجود این کیست، پزشک تصمیم می‌گیرد که بسته به وضعیت کیست که کوچک است یا بزرگ، اقدام نماید.

عموماً کیست‌های کوچک که در حین بررسی مشکلات دیگر تشخیص داده می‌شوند، فقط نیاز به کنترل دارند تا رشد احتمالی آن‌ها تحت نظر باشد. اما کیست‌های بزرگ نیاز به اقدام دارد که شرح خواهیم داد.

درمان کیست آراکنوئید

با توجه به اینکه وجود کیست آراکنوئید ممکن است علائمی مشابه با دیگر ضایعات و مشکلات مغز و سیستم عصبی ایجاد کند، بعد از تشخیص کیست و اطمینان از وجود آن، پزشک تصمیم می‌گیرد تا با درخواست انجام بررسی‌ها و تست‌های تشخیصی منظم سی‌تی اسکن و ام‌آر‌آی از روند رشد و وضعیت کیست مطلع شود. دو مورد مهم در انتخاب درمان و تصمیم‌گیری برای اقدام در مورد کیست‌های آراکنوئید، مهم هستند:

• رشد کیست و افزایش اندازه آن
• فشاری که ممکن است کیست به سایر ساختارهای مغز، نخاع و سیستم عصبی وارد آورد.

بسته به اینکه کیست رشد کرده و بزرگ شده است و به اعضاء مجاور فشار وارد می‌کند، پزشک یکی از راه‌های زیر را انتخاب کرده و توصیه می‌کند:

• روش آندوسکوپیک: در این روش متخصص و جراح استفاده از لوله‌های بسیار باریک سوزنی شکل و ظریف آندوسکوپی که مجهز به دوربین است، اقدام به تخلیه کیست و یا ایجاد شکاف در آن می‌نماید. این روش از طریق وارد کردن این لوله‌های ظریف از راه بینی یا سینوس‌ها یا از راه ایجاد شکافی بسیار کوچک در جمجمه انجام می‌شود. با جراحی آندوسکوپی مغز اندازه کیست کوچک شده و از فشار وارده به بافت‌های مجاور و افزایش فشار داخل جمجمه، کاسته خواهد شد.
• روش روزنه‌گشایی در کیست به صورت کرانیوتومی: در این روش، جراح با ایجاد برش در جمجه و باز کردن بخشی از آن به روش کرانیوتومی، امکان دسترسی به کیست را ایجاد کرده و با ایجاد برش‌ها یا شکاف‌هایی در کیست، اجازه می‌دهد تا مایع درون آن تخلیه شده و توسط مغز جذب شود. در این روش بعد از انجام این عمل، استخوان جمجمه، مجدد در جای خود قرار می‌گیرد و بسته می‌شود.
• استفاده از شنت: روش دیگر برای خارج ساختن مایع داخل کیست و کاهش فشار داخل جمجمه، استفاده از شنت مغزی و شنت‌گذاری در مغز است. این شنت که شنت cp نیز نامی‌ده می‌شود، از یک سوی در کیست قرار گرفته و از سوی دیگر از طریق لولۀ سلیکونی بلندی که دارد، مایع کیست را از مغز خارج کرده و آن را وارد شکم می‌نماید تا دفع شود.
• جراحی و برداشتن کیست: در این روش، جراح با گشودن جمجمه و برداشتن کامل کیست، اقدام به درمان می‌نماید. البته این روش در مورد ستون فقرات نیز اعمال می‌شود.

 

نتیجه گیری و جمع بندی

تا بدینجا در مورد کیست آراکنوئید و علائم و روش تشخیص و درمان آن صحبت کردیم. لازم است ذکر کنیم که تشخیص بیماری و انتخاب روش‌های درمان، توسط جراح متخصص صورت می‌گیرد؛ چرا که با توجه به اندازه، رشد و موقعیت قرار گرفتن کیست در مغز یا در نخاع و سیستم عصبی، جراح هر یک از روش‌های درمان ذکر شده را برمی‌گزیند. امکان جلوگیری از بروز کیست آراکنوئید به صورت ژنتیکی و در حالت اولیه، وجود ندارد؛ اما تا جایی که مقدور است باید از وارد آمدن ضربه و آسیب به سر جلوگیری کرد. در صورت تشخیص باید تحت نظر بود و در صورت لزوم از روش‌های درمانی توصیه شده توسط جراح و متخصص، استفاده نمود. کیست‌های علامت‌دار و بزرگ، ممکن است باعث بروز آسیب‌های جدی به بافت‌های مجاور در مغز و نخاع شوند. همچنین بعد از درمان نیز باید تحت نظر بود؛ چرا که امکان بازگشت مجدد وجود دارد.