اختلال‌های عصبی می‌توانند منجر به بروز بیماری‌های مختلف در افراد شوند. در این بین بیماری صرع و تشنج به عنوان چهارمین اختلال عصبی شایع در جهان شناخته میشود که افراد زیادی را درگیر می‌کند. خوشبختانه در سال‌های اخیر روشهای درمانی مفیدی برای مقابله با این بیماری، توسعه یافته است که پزشکان می‌توانند از آن‌ها برای درمان و کنترل تشنج در بیماران خود استفاده کنند. درمان‌های دارویی متداول‌ترین درمان‌های این بیماری هستند؛ با این وجود در برخی از کیس‌ها، روشهای جراحی صرع و تشنج نیز میتواند برای مقابله با آن به کار گرفته شود. در ادامه این مطلب بیشتر در مورد این بیماری و روش جراحی آن صحبت می‌کنیم.
صرع و تشنج
پیش از شروع بحث بهتر است تا اطلاعاتی در مورد این بیماری به دست آوریم. صرع یک اختلال مغزی است که باعث تشنجهای مکرر و غیرقابل تحریک میشود. در واقع افزایش فعالیت الکتریکی مغز ممکن است منجر به بروز تشنج‌ها شود.
اگر فرد دو تشنج غیرقابل تحریک داشته باشد، ممکن است پزشک فرد را مبتلا به صرع تشخیص دهد. البته همه تشنج‌ها نتیجه صرع نیستند. تشنج ممکن است به یک آسیب مغزی یا یک ویژگی خانوادگی و ارثی باشد، اما اغلب علت آن کاملا ناشناخته است. ابتلا به تشنج و صرع میتواند بر ایمنی، روابط، کار، رانندگی و موارد دیگر تأثیر بگذارد.
تشنج‌ها در همه افراد به یک شکل بروز پیدا نمی‌کنند و نحوه بروز آن در افراد مختلف متفاوت است. به طور کلی تشنج یک رویداد پزشکی است که در آن فعالیت سلول‌های عصبی در مغز مختل میشود و باعث انقباض و اسپاسم غیر ارادی عضلات و در نتیجه حرکات ناگهانی، شدید و نامنظم بدن میشود. برای تشخیص علت تشنج‌ها باید به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کرد. در برخی موارد تشنج، ممکن است پزشک روش جراحی صرع و تشنج را پیشنهاد کند.
جراحی صرع و تشنج چیست؟
جراحی صرع، عملی است که بر روی مغز یا عصب واگ انجام میشود تا ضایعه یا آسیب شناسی که باعث تشنج صرع شده است را رفع یا حذف کند. جراحی صرع و تشنج، جراحی مغز برای متوقف کردن یا کاهش تعداد تشنج‌هایی است که فرد تجربه می‌کند. با استفاده از این روش همچنین می‌توان شدت حملات را نیز کاهش داد. جراحی صرع انواع مختلفی دارد. یک نوع جراحی شامل برداشتن ناحیه خاصی از مغز است که تصور میشود باعث تشنج شود و نوع دیگر شامل جداسازی بخشی از مغز است که باعث تشنج میشود. در این عمل بسته به نوع جراحی، جراح مغز و اعصاب بخشی از مغز را برمیدارد؛ سپس، استخوان جمجمه به عقب برگردانده میشود تا بتواند بهبود یابد. اکثر جراحیهای باز صرع 3 تا 4 ساعت طول میکشد.
چه افرادی کاندید جراحی صرع و تشنج هستند؟
همان طور که گفتیم، همه افراد مبتلا به صرع نیاز به انجام جراحی ندارد. در اغلب موارد تشنج‌ها را می‌توان با استفاده از روشهای دارویی کنترل کرد. با این وجود انجام جراحی در برخی از افراد تنها گزینه برای داشتن زندگی بهتر است. سوالی که مطرح میشود این است که چه افرادی کاندیدهای مناسب برای انجام این جراحی هستند؟ به طور کلی تصمیم‌گیری در مورد اینکه آیا شما کاندید عمل جراحی صرع هستید یا خیر، باید توسط پزشک مغز و اعصاب و شما انجام شود. اما به طور معمول، افراد زیر کاندیدهای معمول برای انجام جراحی صرع و تشنج هستند:
- تشنج فرد از نظر اجتماعی ناتوان کننده است، بر زندگی روزمره تأثیر می‌گذارد و کیفیت زندگی او را کاهش میدهد.
- فرد مبتلا به صرع کانونی مقاوم به دارو است، به این معنی که تشنج او همیشه از همان ناحیه شروع میشود.
- ام آر آی یک ناهنجاری را در ناحیه‌ای از مغز نشان میدهد که در آن تشنج نیز شروع میشود.
- برخی از افراد مبتلا به صرع عمومی‌کنترل نشده که حملات قطره‌ای (تشنج آتونیک) و تشنج تونیک دارند، ممکن است از جراحی سود ببرند.
- فرد تشنج‌هایی دارد که باعث افزایش خطر آسیب میشود. به عنوان مثال وقتی تشنج بیش از 5 دقیقه طول میکشد یا نزدیک به هم بدون بهبودی رخ میدهد.
برای درمان این افراد، انواع مختلفی از روشهای جراحی وجود دارد که شامل کاشت یک محرک برای کمک به کنترل تشنج میشود. با این حال جراحی صرع و تشنج در افرادی بیشترین موفقیت را دارد که اولا تشنج‌هایی دارند که شروع میشوند و در یک ناحیه از مغزشان باقی می‌مانند و دوما انجام جراحی که میتواند با خیال راحت بدون ایجاد مشکلات جدید یا اضافی در حافظه، گفتار، بینایی و حرکت انجام شود.
انواع روشهای جراحی صرع و تشنج
داروها می‌توانند تشنج را در اکثر افراد مبتلا به صرع کنترل کنند، اما برای همه موثر نیستند. حدود 30 درصد از افرادی که دارو مصرف می‌کنند نمی‌توانند عوارض جانبی را تحمل کنند. در برخی از این موارد، جراحی مغز ممکن است یک گزینه باشد. جراحی صرع با استفاده از روشهای مختلفی بسته به نوع تشنج در فرد و محل شروع آن در مغز انجام میشود. بر این مبنا، پزشک تصمیم می‌گیرد که از چه روشی برای انجام جراحی استفاده کند. در این قسمت در مورد انواع مختلفی از روش‌ها که برای درمان صرع مورد استفاده قرار می‌گیرد، صحبت خواهیم کرد.
- برداشتن کانونی: اگر منشا تشنج در یک ناحیه کوچک از مغز است که می‌توان آن را با خیال راحت برداشت، برداشتن کانونی ممکن است برای کاهش قابل‌توجه فرکانس و شدت تشنج انجام شود.
- کورپوس کالوسوتومی: این یک روش جراحی است که به منظور جلوگیری از گسترش تشنج، نیمکره قدامی مغز را قطع می‌کند.
- محرک عصب واگ (VNS) : این یک درمان کمکی مورد تایید FDA برای انواع خاصی از صرع مقاوم است. این روش برای جلوگیری از تشنج، با ارسال پالس‌های منظم و خفیف انرژی الکتریکی به مغز از طریق عصب واگ در گردن طراحی شده است. دستگاهی وجود دارد که این پالس‌ها را تامین می‌کند.
- سیستم تحریک کننده عصبی پاسخگو (RNS) : این سیستم به طور مداوم فعالیت الکتریکی در مغز را کنترل می‌کند، الگوهای خاص بیمار را تشخیص میدهد و هنگامی که فعالیتی را که میتواند منجر به تشنج شود، پالس‌های کوتاهی از تحریک را ارائه میدهد. تحریک میتواند به جلوگیری از تشنج قبل از وقوع کمک کند.
- قطع زیرپیال چندگانه (MST) : این روش میتواند به کنترل تشنج‌هایی که در مناطقی از مغز شما شروع میشوند و نمی‌توان آن‌ها را به طور ایمن از بین برد، کمک کند. جراح یک سری برش‌های کم عمق در بافت مغز شما ایجاد می‌کند. این بریدگی‌ها جریان تکانه‌های تشنجی را قطع می‌کنند، اما فعالیت طبیعی مغز را مختل نمی‌کنند.
مزایای جراحی صرع و تشنج
پس از انجام جراحی موفق، افراد می‌توانند زندگی باکیفیت‌تری را تجربه کنند. میزان موفقیت جراحی صرع به نوع جراحی بستگی دارد. بزرگ‌ترین مزیت جراحی، کاهش تعداد حملات است. برای برخی افراد، این مزیت به معنای رهایی از هرگونه تشنج است. برای برخی دیگر، ممکن است به معنای داشتن تشنج کمتر باشد. علاوه بر این فرد مزایای دیگر از جمله موارد زیر را نیز به دست خواهد آورد:
- کاهش تعداد داروهای ضدتشنجی که فرد باید مصرف کند. این مزیت برای بسیاری از افرادی که قصد جراحی را دارند مهم است زیرا عوارض جانبی داروهای ضد تشنج ممکن است بر زندگی آن‌ها تاثیر بگذارد.
- احتمال بازگشت آن‌ها به کار طبیعی و انجام اموری مثل رانندگی بیشتر است.
- افراد کمتر احتمال دارد علائم مربوط به اضطراب و افسردگی را پس از یک نتیجه مثبت جراحی تجربه کنند.
- هزینه‌های کمتر زندگی با صرع از دیگر مزیت‌های انجام جراحی است. تحقیقات نشان داده است که پس از جراحی موفقیت آمیز، هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی مستقیم و غیرمستقیم در رابطه با این بیماری به طور قابل توجهی کاهش پیدا می‌کند.
- کاهش خطرات و صدمات ناشی از تشنج‌ها
- برای برخی از افراد، حافظه و خلق و خوی آن‌ها میتواند پس از جراحی صرع بهبود یابد.
عوارض جراحی صرع و تشنج
جراحی مغز مزایای بالقوه‌ای را برای بسیاری از افراد مبتلا به صرع ارائه میدهد که ممکن است کیفیت زندگی شما را بهبود بخشد، اما اگر به درستی و توسط پزشک ماهر انجام نشود، ممکن است خطراتی را به همراه داشته باشد. برخی از خطراتی این جراحی عبارتند از:
- عفونت
- سکته مغزی
- فلج شدن
- مشکلات گفتاری
- از دست دادن بینایی
- از دست دادن مهارت‌های حرکتی
- تشنج بیشتر
- برداشتن یک لوب خاص میتواند باعث مشکلات گفتاری و حافظه شود.
تیم جراحی صرع و تشنج تمام تلاش خود را با استفاده از آزمایش‌های مختلف انجام میدهد تا مطمئن شود ناحیه مورد عمل در بخش حیاتی مغز که عملکردهای مهم مغز مانند گفتار، حرکت، حافظه یا بینایی را کنترل می‌کند، نیست. با این حال مهم است که پیش از انجام جراحی فواید و خطرات احتمالی را با پزشک خود بسنجید. در نهایت چنانچه پزشک متخصص تشخیص دهد که انجام جراحی مزیت‌های بیشتری برای شما دارد، می‌توانید نسبت به انجام آن اقدام کنید.
مراقبت‌های بعد از جراحی
زمانی که جراحی صرع و تشنج انجام می‌دهید، باید نکات مراقبتی پس از آن را جدی بگیرید. اگر جراحی مغز انجام دادهاید، نباید برای چند هفته بعد از آن برای شرکت در فعالیتهای عادی برنامه ریزی کنید. زمان بهبودی برای جراحی مغز میتواند طولانی باشد. شما ممکن است در دوران نقاهت علائم زیر را تجربه کنید:
- بستری شدن در بیمارستان سه تا چهار روز پس از جراحی
- درد شدید چند روز پس از جراحی
- درد و تورم متوسط برای چند هفته
- مرخصی از مدرسه یا کار تا سه ماه
- ممکن است لازم باشد حداقل تا چند سال پس از جراحی به مصرف داروهای ضد تشنج ادامه دهید.
علیرغم زمان طولانی بهبودی، جراحی مغز برای افراد مبتلا به صرع میتواند ارزش آن را داشته باشد.
احتمال درمان صرع با جراحی چقدر است؟
یکی از سوالاتی که همواره برای بیماران مطرح میشود، این است که میزان موفقیت جراحی صرع و تشنج چقدر است و چقدر احتمال دارد که فرد پس از جراحی به طور کامل بهبود پیدا کند؟ مطالعات نشان میدهد که اگر فردی داروی تشنج مصرف کند و در سال اول پس از جراحی لوب گیجگاهی دچار تشنج نشود، احتمال اینکه تا دو سال بدون تشنج باشد، 87 تا 90 درصد است. اگر در این دو سال هیچ تشنجی وجود نداشته باشد، احتمال عدم تشنج در پنج سال بعد 95 درصد خواهد بود. منظور از یک نتیجه مثبت میتواند عاری بودن از تشنج یا عدم ایجاد تشنجهای ناتوان کننده باشد. با این وجود این ارقام مربوط به جراحی لوب است و در روشهای دیگر ممکن است میزان موفقیت جراحی متفاوت باشد. هنگامی که پزشک متوجه شد تشنج شما تحت کنترل است، ممکن است بتوانید داروها را کاهش دهید یا مصرف آن‌ها را متوقف کنید.
نتیجه گیری و جمع بندی
اگر مبتلا به صرع هستید و داروها برای کنترل تشنجهای شما آزمایش شده و مؤثر نبوده‌اند، جراحی ممکن است یک گزینه باشد. بسیاری از روشهای جراحی صرع و تشنج در حال حاضر در دسترس هستند و توسط متخصصان مغز و اعصاب انجام میشوند. محلی که تشنج در مغز شما شروع میشود، نقش مهمی در تصمیم‌گیری برای جراحی مناسب شما دارد. هیچ دو فرد مبتلا به صرعی شبیه هم نیستند. اگر جراحی یک گزینه مناسب برای درمان شما باشد، تیم متخصص صرع شما اطلاعاتی را که برای درک خطرات و مزایای جراحی نیاز دارید در اختیار شما قرار میدهند تا بتوانید بهترین تصمیم را بگیرید.
