تشنج چیست ؟ تشخیص ، پیشگیری و درمان

تشنج یک وضعیت عصبی است که بر اثر فعالیت غیرطبیعی و ناگهانی نورون‌ها در مغز رخ می‌دهد. این اختلال که می‌تواند به شکل‌های مختلفی از جمله حرکات غیرارادی بدن، از دست دادن هوشیاری یا تغییرات حسی ظاهر شود، از جمله شرایط پزشکی پیچیده و جدی به شمار می‌رود. علل ایجاد تشنج متنوع است و شامل عوامل ژنتیکی، بیماری‌های عصبی، عفونت‌ها، آسیب‌ های مغزی و حتی اختلالات متابولیک می‌شود. شناخت دقیق علائم و دلایل تشنج، به علاوه مدیریت صحیح و به موقع آن، می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا کمک شایانی کند و از پیشرفت عوارض جانبی جلوگیری نماید.

تشنج چیست ؟

تشنج یک اختلال ناگهانی و موقتی در فعالیت‌های الکتریکی مغز است که می‌تواند منجر به تغییرات رفتاری، حرکتی، حسی یا شناختی در فرد شود. این پدیده ناشی از تخلیه‌ های غیرطبیعی و هم‌ زمان نورون‌ های مغزی است که به صورت نا متعارف عمل می‌کنند. تشنج‌ ها ممکن است به صورت یک تجربه گذرا و کوتاه‌ مدت باشند یا به‌طور مکرر در شرایطی مانند صرع رخ دهند. علائم تشنج بسیار متنوع است و بسته به ناحیه‌ای از مغز که تحت تأثیر قرار می‌گیرد، ممکن است شامل حرکات غیرارادی، از دست دادن آگاهی، تغییرات حسی مانند دیدن نورهای غیرواقعی یا شنیدن صداهای ناموجود و حتی احساسات عجیب یا ناگهانی شود. عوامل متعددی می‌توانند باعث بروز تشنج شوند؛ از جمله تب بالا، آسیب‌های مغزی، عفونت‌های مغزی، کمبود خواب، تغییرات متابولیکی یا حتی مصرف برخی داروها. اگرچه تشنج به‌تنهایی همیشه خطرناک نیست، اما تشنج‌های مکرر می‌توانند کیفیت زندگی فرد را به شدت تحت تأثیر قرار دهند و نیازمند بررسی دقیق پزشکی و مدیریت درمانی هستند. از این رو، شناخت علل و علائم تشنج می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری و مدیریت این وضعیت داشته باشد.

شایع ترین علت های تشنج چیست ؟

تشنج‌ها ممکن است به دلایل متعددی بروز کنند و شناخت شایع‌ ترین علل آن‌ها می‌تواند به تشخیص و مدیریت این وضعیت کمک کند. یکی از مهم‌ترین علل تشنج‌ها، صرع است. صرع یک اختلال عصبی مزمن است که با تشنج‌های مکرر و بدون دلیل مشخص شناخته می‌شود. افرادی که به صرع مبتلا هستند، به دلیل ناهنجاری در عملکرد الکتریکی مغز، به طور مداوم دچار تشنج می‌شوند. با این حال، همه تشنج‌ها ناشی از صرع نیستند. یکی از شایع‌ ترین علل غیرصرعی تشنج، تب بالا در کودکان است. این نوع تشنج‌ها که به نام “تشنج‌های تب‌دار” شناخته می‌شوند، معمولاً در کودکان زیر پنج سال رخ می‌دهند و ناشی از افزایش ناگهانی دمای بدن هستند.

آسیب‌های مغزی نیز از دیگر عوامل شایع بروز تشنج به شمار می‌روند. ضربه‌ های شدید به سر، تصادفات یا جراحات می‌توانند به نورون‌های مغزی آسیب زده و باعث ایجاد تخلیه‌های الکتریکی غیرطبیعی شوند. همچنین، عفونت‌ های مغزی مانند مننژیت یا انسفالیت، که منجر به التهاب بافت مغز می‌شوند، می‌توانند موجب تشنج شوند. برخی از اختلالات متابولیکی نیز در بروز تشنج نقش دارند. به عنوان مثال، پایین بودن سطح قند خون (هیپوگلیسمی) یا کمبود اکسیژن در مغز (هیپوکسی) می‌توانند فعالیت طبیعی مغز را مختل کرده و منجر به تشنج شوند.

عوامل ژنتیکی نیز در بروز تشنج‌ها نقش دارند. در برخی افراد، وجود نقص‌های ژنتیکی می‌تواند زمینه‌ساز تشنج شود. این افراد ممکن است از بدو تولد مستعد به تجربه تشنج باشند یا در طول زندگی، به دلایل مختلفی دچار آن شوند. برخی داروها و مواد مخدر نیز می‌توانند باعث تشنج شوند. مصرف بیش از حد الکل یا ترک ناگهانی آن پس از مصرف طولانی‌مدت، همچنین مصرف برخی داروهای ضد افسردگی یا مواد مخدر مانند کوکائین، از عوامل دیگر ایجاد تشنج به شمار می‌روند.

در نهایت، استرس و کمبود خواب از دیگر علل شایع تشنج هستند. استرس شدید می‌تواند سیستم عصبی را تحت فشار قرار دهد و در برخی موارد به بروز تشنج منجر شود. همچنین، کمبود خواب یا خواب نامنظم می‌تواند تعادل شیمیایی مغز را مختل کرده و موجب تشنج گردد. با توجه به تنوع علل تشنج، مهم است که برای شناسایی دقیق علت هر مورد تشنج، تحت نظر پزشک قرار گرفته و اقدامات درمانی مناسب انجام شود.

• صرع
• تومور مغزی
• تشنج‌ های تب‌دار (در کودکان)
• آسیب‌های مغزی (ضربه مغزی)
• عفونت‌های مغزی (مننژیت، انسفالیت)
• اختلالات متابولیکی (هیپوگلیسمی، هیپوکسی)
• عوامل ژنتیکی
• مصرف داروها و مواد مخدر
• مصرف بیش از حد یا ترک ناگهانی الکل
• استرس شدید
• کمبود خواب یا خواب نامنظم

تفاوت تشنج و صرع

تشنج، انفجار ناگهانی و کنترل‌نشده‌ فعالیت الکتریکی در مغز است و می‌تواند باعث تغییر در رفتار، حرکات، احساسات و سطوح هوشیاری فرد شود. وقوع دو یا چند تشنج به فاصله‌ حداقل 24 ساعت که علت آن نامشخص باشد، صرع محسوب می‌شود. در واقع، هنگامی که فرد دچار تشنج‌های مکرر شود، به آن صرع گفته می‌شود.

علائم تشنج چیست ؟

علائم تشنج بسته به نوع و شدت آن می‌تواند بسیار متنوع باشد و از فردی به فرد دیگر متفاوت ظاهر شود. برخی از افراد پیش از وقوع تشنج، نشانه‌های هشدار دهنده‌ای مانند احساس ترس یا اضطراب ناگهانی، بویایی یا چشایی غیرعادی، یا دیدن نورهای چشمک‌ زن را تجربه می‌کنند که به آن “هاله” گفته می‌شود. در طول تشنج، علائم معمولاً شامل حرکات غیرارادی و شدید بدن، سفت شدن عضلات، تکان‌های ناگهانی و لرزش‌های مکرر می‌شوند. افراد ممکن است هوشیاری خود را از دست دهند و برای مدتی کوتاه نسبت به محیط اطراف خود بی‌توجه شوند. برخی نیز دچار مشکلات تنفسی، سیانوز (کبود شدن لب‌ها و پوست به دلیل کمبود اکسیژن) یا کف از دهان می‌شوند. در برخی موارد، تشنج‌ها ممکن است به صورت ملایم‌ تری بروز کنند و تنها تغییرات حسی، سردرگمی موقت یا حرکات جزئی مانند پلک زدن‌ های مکرر یا حرکات غیر عادی دست و پا دیده شود. پس از پایان تشنج، افراد ممکن است دچار خستگی شدید، گیجی یا از دست دادن حافظه برای مدتی کوتاه شوند. تشخیص و شناخت علائم تشنج اهمیت زیادی دارد، زیرا می‌تواند به مداخله سریع و مناسب پزشکی کمک کند.

انواع تشنج

تشنج‌ها به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: تشنج‌های عمومی و تشنج‌های کانونی (موضعی). هر یک از این دسته‌ها شامل انواع مختلفی از تشنج است که بر اساس محل شروع فعالیت غیرطبیعی در مغز و نحوه بروز علائم طبقه‌بندی می‌شوند.

تشنج‌های عمومی در زمانی رخ می‌دهند که فعالیت الکتریکی غیر طبیعی در سراسر مغز گسترش می‌یابد. یکی از شناخته‌ شده‌ ترین انواع تشنج عمومی، تشنج تونیک-کلونیک است که به آن تشنج “گرند مال” نیز گفته می‌شود. در این نوع تشنج، فرد ابتدا دچار سفت شدن عضلات (مرحله تونیک) و سپس حرکات سریع و غیرقابل کنترل (مرحله کلونیک) می‌شود. این حالت معمولاً با از دست دادن هوشیاری همراه است و ممکن است تا چند دقیقه ادامه یابد. از دیگر انواع تشنج عمومی، می‌توان به تشنج “پتی مال” یا تشنج غیابی اشاره کرد. در این نوع، فرد برای چند ثانیه هوشیاری خود را از دست می‌دهد و به نقطه‌ای خیره می‌شود، بدون این که به زمین بیفتد یا حرکات شدید داشته باشد. این نوع تشنج‌ ها اغلب در کودکان دیده می‌شود و ممکن است بارها در طول روز تکرار شوند.

تشنج‌های کانونی که به آن‌ها تشنج‌ های جزئی نیز گفته می‌شود، زمانی رخ می‌دهند که فعالیت غیرطبیعی تنها در بخشی از مغز آغاز می‌شود. این نوع تشنج‌ ها به دو دسته تقسیم می‌شوند: تشنج‌ های کانونی ساده و تشنج‌های کانونی پیچیده. در تشنج‌های کانونی ساده، فرد همچنان هوشیار باقی می‌ماند اما ممکن است علائم غیرطبیعی مانند تغییرات حسی (بویایی، شنوایی، یا چشایی غیرعادی)، حرکات ناگهانی و غیرارادی در یک ناحیه از بدن، یا احساس اضطراب و ترس را تجربه کند. در تشنج‌های کانونی پیچیده، فرد دچار اختلال هوشیاری می‌شود و ممکن است حرکات تکراری و غیرعادی انجام دهد، مانند جویدن، تکان دادن دست‌ها یا راه رفتن بی‌هدف. این تشنج‌ها معمولاً چند دقیقه طول می‌کشند و فرد پس از پایان تشنج اغلب گیج و گمراه است.

تشنج‌ های ترکیبی نیز وجود دارند که ممکن است به صورت همزمان از هر دو نوع کانونی و عمومی باشند. این نوع تشنج‌ها از ناحیه‌ای محدود در مغز شروع شده و سپس به کل مغز گسترش می‌یابند. هر نوع تشنج، بسته به محل آغاز و الگوی فعالیت غیرطبیعی مغز، می‌تواند به شیوه‌های مختلفی ظاهر شود و درمان و مدیریت صحیح آن نیازمند تشخیص دقیق نوع تشنج است.

تشخیص تشنج چگونه انجام میشود ؟

تشخیص تشنج فرایندی دقیق و چندمرحله‌ای است که شامل بررسی جامع تاریخچه پزشکی، انجام آزمایش‌های بالینی و استفاده از تکنیک‌های تصویربرداری و الکتروفیزیولوژی می‌شود. اولین قدم در تشخیص، گرفتن شرح‌حال کامل از بیمار است. پزشک معمولاً از بیمار یا افرادی که شاهد تشنج بوده‌اند، جزئیات مربوط به زمان شروع، نوع حرکات، مدت‌ زمان تشنج و علائم همراه را جویا می‌شود. این اطلاعات برای تشخیص نوع تشنج و تعیین علت احتمالی آن بسیار مهم است. به‌علاوه، پزشک ممکن است سوالاتی در مورد سابقه صرع یا اختلالات عصبی در خانواده، مصرف داروها، سابقه آسیب‌های مغزی و عفونت‌ها مطرح کند.

پس از جمع‌آوری اطلاعات اولیه، پزشک ممکن است معاینه عصبی انجام دهد تا علائم اختلالات عصبی دیگری را که ممکن است باعث تشنج شده باشند، بررسی کند. یکی از مهم‌ترین آزمایش‌ها برای تشخیص تشنج، نوار مغزی است. در این آزمایش، فعالیت الکتریکی مغز با استفاده از الکترودهای قرارگرفته روی پوست سر ثبت می‌شود. EEG می‌تواند به شناسایی الگوهای غیرطبیعی فعالیت مغز کمک کند که معمولاً در زمان تشنج رخ می‌دهد. حتی در مواقعی که تشنج رخ نداده، برخی تغییرات در امواج مغزی ممکن است نشان‌دهنده صرع یا استعداد تشنج باشند.

در کنار EEG، تصویربرداری از مغز مانند ام آر آی و سی تی اسکن نیز ممکن است انجام شود. این تکنیک‌ها به پزشکان امکان می‌دهند تا ساختارهای مغزی را بررسی کرده و هرگونه ناهنجاری مانند تومورها، آسیب‌های مغزی، یا ضایعاتی که ممکن است موجب تشنج شده باشند را شناسایی کنند. MRI به‌ویژه در تشخیص مشکلات ساختاری دقیق‌ تر است و می‌تواند نواحی خاصی از مغز را که ممکن است در تشنج دخیل باشند، نشان دهد.

علاوه بر این، آزمایش‌های خون ممکن است برای بررسی عواملی مانند سطح الکترولیت‌ها، قند خون، عفونت‌ها یا اختلالات متابولیکی انجام شود که ممکن است در ایجاد تشنج نقش داشته باشند. گاهی پزشک برای شناسایی علت دقیق تشنج از آزمایش مایع مغزی-نخاعی (LP) استفاده می‌کند، به‌ویژه اگر عفونت یا التهاب مشکوک باشد.

در نهایت، در برخی موارد خاص، پزشک ممکن است از مانیتورینگ طولانی‌مدت EEG همراه با ویدئو استفاده کند. این روش برای ثبت تشنج‌های واقعی در حین وقوع و بررسی دقیق‌تر آنها به کار می‌رود. تشخیص درست نوع و علت تشنج، کلید درمان و مدیریت صحیح آن است.

عوارض تشنج چیست؟

تشنج، به‌ویژه اگر مکرر یا شدید باشد، می‌تواند منجر به عوارض جدی و متنوعی در سلامتی شود. یکی از مهم‌ ترین عوارض تشنج، خطر آسیب جسمی است. در هنگام تشنج‌های تونیک-کلونیک (تشنج‌های بزرگ یا گرند مال)، فرد معمولاً هوشیاری خود را از دست داده و ممکن است به زمین بیفتد که این امر خطر بروز صدمات فیزیکی مانند شکستگی استخوان‌ها، کبودی، بریدگی و حتی ضربه به سر را افزایش می‌دهد. در موارد شدیدتر، تشنج ممکن است به آسیب‌های جدی مغزی منجر شود، به‌ویژه اگر فرد برای مدت طولانی بدون اکسیژن کافی بماند.

یکی دیگر از عوارض مهم، وضعیت صرعی (استاتوس اپی‌لپتیکوس) است؛ حالتی که در آن تشنج بیش از پنج دقیقه به طول می‌انجامد یا چندین تشنج پشت سر هم رخ می‌دهند بدون این که فرد به هوشیاری کامل بازگردد. وضعیت صرعی یک فوریت پزشکی محسوب می‌شود، زیرا می‌تواند به آسیب دائمی مغز یا حتی مرگ منجر شود. اگر این وضعیت به‌موقع و به‌درستی مدیریت نشود، پیامدهای آن می‌تواند بسیار خطرناک باشد.

علاوه بر عوارض جسمی، تشنج‌ها می‌توانند عوارض روانی و اجتماعی نیز داشته باشند. افراد مبتلا به تشنج‌های مکرر ممکن است احساس انزوای اجتماعی، اضطراب یا افسردگی کنند. این عوارض روانی اغلب ناشی از ترس مداوم از بروز تشنج در مکان‌های عمومی یا هنگام انجام فعالیت‌های روزمره است. همچنین، برخی از افراد ممکن است به دلیل محدودیت‌های اعمال‌ شده بر فعالیت‌هایشان، مانند منع از رانندگی یا ورزش‌های سنگین، احساس ناامیدی یا کاهش اعتمادبه‌نفس کنند.

از دیگر عوارض تشنج می‌توان به مشکلات حافظه و شناخت اشاره کرد. افرادی که به تشنج‌های مکرر مبتلا هستند، به‌ویژه کسانی که صرع دارند، ممکن است دچار افت حافظه کوتاه‌مدت یا مشکلات تمرکز شوند. این مشکلات می‌توانند بر کیفیت زندگی فرد تأثیر بگذارند و در عملکرد تحصیلی یا شغلی او خلل ایجاد کنند.

تشنج‌ها همچنین ممکن است خطر غرق شدن در هنگام شنا یا حمام کردن، سوختگی در اثر تماس با اجسام داغ یا افتادن در حین پخت‌وپز و حتی تصادف‌های رانندگی را افزایش دهند. به همین دلیل، مدیریت دقیق تشنج و رعایت اقدامات پیشگیرانه برای کاهش خطرات مرتبط با آن بسیار مهم است. نهایتاً، آگاهی از این عوارض به افراد و خانواده‌ها کمک می‌کند تا با تدابیر مناسب، از بروز مشکلات جدی جلوگیری کنند.

درمان تشنج به چه روش هایی انجام میشود ؟

درمان تشنج بسته به نوع تشنج، علت زمینه‌ای و وضعیت کلی بیمار به روش‌های مختلفی انجام می‌شود. اصلی‌ ترین روش درمانی، استفاده از داروهای ضد تشنج است که برای کنترل و کاهش دفعات بروز تشنج تجویز می‌شوند. این داروها که معمولاً به نام داروهای ضد صرع (AEDs) شناخته می‌شوند، عملکردهای مختلفی در مغز دارند و می‌توانند از فعالیت الکتریکی غیرطبیعی که باعث تشنج می‌شود، جلوگیری کنند. انتخاب داروی مناسب بسته به نوع تشنج و واکنش بیمار به دارو متفاوت است و گاهی نیاز به تنظیم دوز یا تغییر دارو در طول زمان دارد. برای بسیاری از بیماران، داروهای ضد تشنج می‌توانند تشنج‌ها را به‌طور کامل کنترل کنند یا به میزان قابل‌توجهی کاهش دهند.

در مواردی که داروها به تنهایی نتوانند تشنج‌ها را به خوبی کنترل کنند، روش‌های دیگری نیز وجود دارد. یکی از این روش‌ها، تحریک عصبی است. در این روش، دستگاه‌هایی مانند تحریک‌ گر عصب واگ (VNS) یا تحریک مغناطیسی عمیق (DBS) در بدن کاشته می‌شوند که با ارسال پالس‌های الکتریکی به مغز، می‌توانند فعالیت‌های غیرطبیعی را کاهش داده و تشنج‌ها را کنترل کنند. این روش به‌ویژه برای افرادی که به داروها پاسخ نمی‌دهند، مفید است.

در برخی موارد، جراحی مغز به‌عنوان یک گزینه درمانی در نظر گرفته می‌شود. جراحی معمولاً زمانی انجام می‌شود که تشنج‌ها ناشی از یک ناحیه خاص از مغز باشند که به عنوان کانون تشنج شناخته می‌شود و این ناحیه می‌تواند با جراحی برداشته شود بدون اینکه به عملکردهای حیاتی مغز آسیب برسد. جراحی اغلب برای بیمارانی که به درمان‌های دارویی پاسخ نمی‌دهند یا زندگی روزمره‌شان به‌طور جدی تحت تأثیر تشنج‌ها قرار گرفته، در نظر گرفته می‌شود.

علاوه بر درمان‌های پزشکی و جراحی، تغییرات در سبک زندگی نیز می‌توانند نقش مؤثری در کنترل تشنج داشته باشند. رعایت رژیم غذایی خاص مانند رژیم کتوژنیک (که غنی از چربی و کم‌کربوهیدرات است) به‌ویژه در کودکان مبتلا به صرع مقاوم، به کاهش تشنج‌ها کمک می‌کند. همچنین، مدیریت استرس، خواب کافی، و پرهیز از عواملی که ممکن است باعث تحریک تشنج شوند، می‌توانند در کاهش دفعات تشنج مؤثر باشند.

در مواردی که علت تشنج وجود تومور مغزی یا ضایعه عروقی مغزی باشد طبیعتا جراحی مطرح میشود. جراحی تومور مغزی یا هر ضایعه دیگر که مسبب تشنج باشد در بسیاری موارد بیماری را کنترل میکند گرچه ممکن است بعد از عمل هم لازم باشد تا مدتی داروی ضدتشنج مصرف گردد

در نهایت، موفقیت درمان تشنج نیازمند رویکردی چندجانبه است که شامل دارو، جراحی، تحریک عصبی و تغییرات در سبک زندگی می‌شود. انتخاب روش مناسب درمان باید با مشورت پزشک و بر اساس شرایط خاص بیمار انجام گیرد.

جراحی تشنج چیست ؟

جراحی تشنج یکی از روش‌های درمانی است که برای افرادی که به داروهای ضد تشنج پاسخ نمی‌دهند یا زندگی‌ شان به شدت تحت تأثیر تشنج‌های مکرر قرار گرفته است، در نظر گرفته می‌شود. این جراحی به‌ویژه زمانی مؤثر است که تشنج‌ ها از یک ناحیه مشخص و قابل تشخیص در مغز، که به آن “کانون تشنج” گفته می‌شود، شروع شوند. هدف اصلی جراحی تشنج این است که این ناحیه غیرطبیعی مغز را که باعث شروع تشنج‌ها می‌شود، بردارد یا فعالیت‌های آن را مختل کند تا تشنج‌ها متوقف یا کاهش یابند.

یکی از انواع رایج جراحی تشنج، برداشتن ناحیه آسیب‌دیده مغز است که به آن “رزکسیون” می‌گویند. در این روش، بخشی از مغز که تشنج‌ها از آن آغاز می‌شود، برداشته می‌شود. این نوع جراحی معمولاً برای بیمارانی انجام می‌شود که کانون تشنج‌ها در ناحیه‌ای از مغز قرار دارد که برداشتن آن منجر به نقص‌های شدید عملکردی نمی‌شود. نواحی که اغلب تحت جراحی قرار می‌گیرند شامل لوب گیجگاهی (Temporal Lobe) هستند، زیرا این ناحیه یکی از شایع‌ترین محل‌های شروع تشنج است.

نوع دیگری از جراحی تشنج، “برش‌ های عصبی” است که در آن جراح به جای برداشتن ناحیه‌ای از مغز، با قطع مسیرهای عصبی خاص، از گسترش تشنج به سایر قسمت‌های مغز جلوگیری می‌کند. این روش معمولاً در مواردی استفاده می‌شود که برداشتن ناحیه تشنج‌ زا ممکن نیست، زیرا ممکن است باعث آسیب به بخش‌های حیاتی مغز شود.

در برخی موارد خاص که جراحی‌های معمول پاسخگو نیستند، ممکن است جراحان از روش “کالوزوتومی” استفاده کنند. در این جراحی، ارتباط بین دو نیمکره مغز قطع می‌شود تا از انتشار تشنج از یک نیمکره به نیمکره دیگر جلوگیری شود. این روش معمولاً برای کودکانی که دچار تشنج‌های شدید و مقاوم به درمان هستند، استفاده می‌شود.

نتایج جراحی تشنج در بسیاری از موارد امیدوارکننده است و می‌تواند تشنج‌ها را به‌طور کامل متوقف کند یا به میزان قابل توجهی کاهش دهد. با این حال، جراحی همواره با خطراتی همراه است، از جمله مشکلات احتمالی حافظه، گفتار، یا تغییرات رفتاری که ممکن است پس از جراحی رخ دهند. بنابراین، انتخاب جراحی به‌عنوان یک گزینه درمانی نیازمند بررسی دقیق توسط تیمی از متخصصان مغز و اعصاب، جراحان مغز و اعصاب و روان‌شناسان است تا اطمینان حاصل شود که این روش برای بیمار مناسب است و مزایای آن بر خطرات احتمالی غلبه می‌کند.

تشنج ناشی از تومور مغزی

تشنج ناشی از تومور مغزی یکی از عوارض جدی است که می‌تواند در نتیجه رشد تومور در مغز به وجود آید. تومورها، چه سرطانی و چه غیرسرطانی، می‌توانند به دلیل فشار فزاینده‌ای که به بافت‌های اطراف وارد می‌کنند، باعث تحریک و اختلال در فعالیت الکتریکی مغز شوند و در نتیجه تشنج ایجاد کنند. این نوع تشنج معمولاً به‌ویژه در مراحل پیشرفته تومورهای مغزی یا زمانی که تومور به مناطق خاصی از مغز نفوذ کرده باشد، مشاهده می‌شود.

علائم تشنج ناشی از تومور مغزی می‌تواند بسیار متنوع و وابسته به محل و اندازه تومور باشد. برای مثال، تومورهایی که در نواحی حرکتی مغز قرار دارند، ممکن است باعث بروز تشنج‌هایی با علائم حرکتی غیرطبیعی مانند تکان‌های غیرارادی یا ضعف در اندام‌های خاص شوند. از سوی دیگر، تومورهایی که در نواحی حسی مغز واقع شده‌اند، ممکن است باعث ایجاد تغییرات حسی غیرعادی، مانند احساسات درد یا خارش غیرمعمول، شوند.

تشخیص تشنج ناشی از تومور مغزی شامل بررسی دقیق تاریخچه پزشکی بیمار و انجام آزمایش‌های تخصصی است. ابتدا پزشک با استفاده از الکتروانسفالوگرافی (EEG) فعالیت الکتریکی مغز را ثبت کرده و الگوهای غیرطبیعی را شناسایی می‌کند. سپس، برای بررسی محل و نوع تومور، تصویربرداری از مغز با استفاده از تکنیک‌هایی مانند ام‌آرآی (MRI) یا سی‌تی‌اسکن انجام می‌شود. این تصویربرداری‌ها می‌توانند محل دقیق تومور و تاثیر آن بر بافت‌های مغزی را نشان دهند.

درمان تشنج ناشی از تومور مغزی معمولاً به مدیریت خود تومور و کاهش فشار وارد بر بافت‌های مغزی مربوط می‌شود. در بسیاری از موارد، هدف اصلی درمان، کاهش اندازه تومور از طریق جراحی، پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی است. جراحی برای برداشتن تومور به ویژه در مواردی که تومور به ناحیه‌ای قابل‌دسترس مغز واقع شده، می‌تواند به کاهش فشار و تحریک تشنج‌ها کمک کند. پرتودرمانی و شیمی‌درمانی نیز به کاهش رشد تومور و کنترل علائم مرتبط با آن کمک می‌کنند.

علاوه بر این، داروهای ضد تشنج به‌طور معمول برای کنترل و کاهش دفعات تشنج تجویز می‌شوند. این داروها به کاهش فعالیت الکتریکی غیرطبیعی در مغز کمک کرده و می‌توانند به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کنند. با این حال، درمان تشنج ناشی از تومور مغزی نیازمند رویکردی جامع و تیمی از متخصصان است تا به بهترین نحو ممکن به مدیریت علائم و بهبود وضعیت کلی بیمار کمک شود.

تب و تشنج در کودکان

بروز همزمان تب و تشنج ترکیب خیلی نادری نیست و معمولا در کودکان رخ میدهد. وقتی کودک به هر دلیل دچار تب نسبتا بالا میشود ممکن است تشنج بروز کند اما لزوما به معنی وجود بیماری خاصی در مغز نیست. گرچه باز هم بررسی لازم است اما در مجموع این اتفاق خیلی هم جای نگرانی ندارد و در اکثر موارد با کنترل تب در مرحله اول و پیشگیری از تکرار آن در آینده برطرف میگردد و با افزایش سن کودک خطر آن کمتر شده و دیگر رخ نخواهد داد. گاهی با صلاحدید متخصص مغز و اعصاب لازم است تا مدتی از داروی خوراکی برای جلوگیری از تکرار آن استفاده شود.

در صورت بروز تشنج در یکی از اطرافیان چه باید کرد؟

شاید مهمترین نکته این باشد که مضطرب نشوید، نترسید و خونسردی خود را حفظ کنید؛ از فرد دیگری برای اطلاع به اورژانس کمک بگیرید؛ فرد مبتلا را به پهلو بچرخانید تا ترشحات دهان وی خارج شود و باعث انسداد راه هوایی او نگردد؛ عینک و دندان مصنوعی وی را بردارید و مراقب باشید اجسام اطراف باعث آسیب به سر و اندامهای فرد در حالی که حرکات شدید دارند نشوند اما ممانعت از حرکات اندامها با ایجاد فشار شدید روی آنها بی فایده و حتی مضر است و اینکه از خوراندن هر نوع مواد غذایی یا آب و حتی دارو به وی خودداری کنید چون ممکن است باعث وارد شدن آنها به مجاری هوایی و خفگی بیمار شود. معمولا تشنج بیش از یکی دو دقیقه ادامه نمی‌یابد اما اگر طولانی‌تر شد برای رساندن او به مرکز درمانی تعجیل بیشتری کنید.

بیماری صرع و بارداری

گرچه همانطور که ذکر شد بانوان مبتلا به صرع معمولا منعی برای بارداری ندارند اما نکته بسیار مهمی را باید مد نظر داشت: برخی داروهای ضد تشنج سبب اختلالات جدی مادرزادی در نوزاد میشوند و لازم است پیش از بارداری قطع شوند و با داروی دیگری جایگزین گردند و نیز از داروهای مکمل برای پیشگیری از بروز این اختلالات بهره گرفته شود. در صدر این داروها والپروآت سدیم قرار دارد. در خانم مبتلا به صرع لازم است قبل و در طی بارداری، مکمل فولیک اسید با میزان بیشتر از افراد عادی مصرف گردد تا خطر بروز عوارض دارویی به شکل اختلالات مادرزادی نوزاد کاسته شود. همچنین مراقبتهای حین بارداری نیز لازم است در این افراد دقیقتر انجام گیرد که نحوه آن توسط متخصص مغز و اعصاب یا متخصص زنان و زایمان به مادر باردار توضیح داده میشود.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه شود؟

اگر هر کدام از موارد زیر در فرد مبتلا به تشنج مشاهده شد، باید فوراً به پزشک مراجعه شود:

• تشنج بیش از پنج دقیقه طول بکشد.
• پس از توقف تشنج، فرد نفس نکشد.
• بلافاصله، تشنج دوم آغاز ‌شود.
• تشنج با تب بالا همراه باشد.
• تشنج همراه با گرمازدگی باشد.
• فرد مبتلا به تشنج، باردار باشد.
• فرد مبتلا به تشنج، مبتلا به دیابت باشد.
• تشنج منجر به جراحت بیمار شود