فهرست
آیا می‌دانستید امکان بروز کیست درون مغز انسان نیز وجود دارد؟ کیست بافتی در ابعاد کوچک بوده که داخل آن با مایع یا هوا پر می‌شود. یکی از شناخته‌شده‌ترین نوع کیست که در مغز به وجود می‌آید، کیست آراکنوئید بوده که در فضایی داخل مغز (حفره میانی جمجمه) مشاهده می‌شود. همچنین امکان بروز این کیست بین نخاع و لایه عنکبوتیه در مغز نیز وجود دارد. این عارضه روش‌های درمانی مختلفی دارد که در صورت جدی بودن وضعیت کیست، متخصصین جراحی کیست مغزی را به بیماران توصیه می‌کنند. علائم این عارضه با بسیاری از اختلالات مغزی یکسان بوده و به همین جهت با مشاهده کوچک‌ترین علامت و نشانه باید به جراح مغز و اعصاب برای تشخیص دقیق مراجعه کنیم.
جراحی کیست مغزی
برخی از افراد کیست را با تومور مغزی اشتباه گرفته و با مطلع شدن از علائم عارضه نگران می‌شوند. ماهیت کیست و تومور کاملا با یکدیگر متفاوت است؛ داخل بافت کیست ماده‌ای به شکل مایع یا هوا بوده و تومور از توده‌ای سفت به شکل جامد است. آرکنوئید یک کیست معمولی بوده که هیچ ارتباطی به تومور مغزی نداشته و به روش‌های مختلف تخلیه و درمان آن امکان‌پذیر است. علت اصلی به وجود آمدن این عارضه، جمع شدن مایع مغزی نخاعی در نقاطی است که پیش از این به آن اشاره داشتیم. نکته مهمی که در ارتباط با این کیست باید بدانیم، وجود آن به صورت مادرزاد در بدن نوزاد است. بسیاری از نوزادان هنگام تولد با کیست آرکنوئید به دنیا می‌آیند و تا زمانی که این عارضه فعال نشود، خطری شخص را تهدید نخواهد کرد. در صورت فعال شدن عارضه و ایجاد مشکل، با جراحی کیست مغزی ، توسط بهترین جراح تومور مغزی روند بهبود و درمان شروع خواهد شد.
به طور کلی کیست‌های مغزی شامل پینه آل، درموئید، نئوپلاستیک، اپیدرموئید و عنکبوتیه می‌شوند. غشاء عنکبوتیه یکی از سه لایه‌ای است که مغز و ستون فقرات را تحت پوشش خود قرار داده است؛ در واقع این لایه دلیل اصلی تجمع مایع و عدم تخلیه آن می‌شود.
منظور از فعال شدن کیست چیست؟
برای روشن شدن این مفهوم و کسب اطلاعات بیشتر در مورد جراحی کیست مغزی باید تعریفی از فعال شدن کیست در این مطلب بیان کنیم. آرکنوئید به صورت مادرزاد درون بدن انسان وجود دارد که به این نوع کیست اولیه گفته می‌شود. معمولا کیست اولیه در هفته‌های اول بارداری به دلایل مختلفی مانند ناهنجاری‌های مغزی ایجاد می‌شود. در صورتی که این کیست بروز کرده و مشکلاتی در سلامتی شخص ایجاد کند، به آن کیست ثانویه گفته می‌شود؛ در این مرحله به اصطلاح کیست فعال شده است.
معمولا اولین علائم و بروز این عارضه پیش از سن ۲۰ سالگی مشخص می‌شود. همچنین این عارضه در بسیاری از افراد بدون علائم بوده و تشخیص آن ممکن است با تأخیر انجام شده و عوارضی برای بیمار به همراه داشته باشد. البته نباید از ذکر این نکته نیز غافل شویم که گاهی اوقات نبود علامت و نشانه، به معنای عدم وجود خطر است. در صورتی که اندازه کیست بسیار کوچک بوده و مشکلی برای بافت و نواحی اطراف ایجاد نکند، عارضه در بیمار با هیچ علائمی همراه نخواهد بود. به این ترتیب علائمی که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم داشت، در افرادی مشاهده می‌شود که اندازه کیست آن‌ها بزرگ‌تر بوده و به نواحی اطراف فشار یا آسیب وارد کرده‌اند.
علائم کیست مغزی
هر بیماری و عارضه‌ای دارای دو یا چند نشانه است که با پیگیری علائم می‌توانیم به تشخیص بیماری و در نهایت روش درمان برسیم. در جراحی کیست مغزی نیز با ردیابی نشانه‌ها می‌توانیم اندازه و محل قرارگیری کیست را شناسایی کرده و بهترین روش درمان را انتخاب کنیم. از رایج‌ترین علائم این عارضه می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم.
- سردرد و سرگیجه
- از دست دادن تعادل در انجام حرکات عادی مانند راه رفتن
- حالت تهوع و استفراغ
- احساس درد در ناحیه کمر و کتف
- بی‌حس شدن دست و پا و احساس بی‌قراری
- گرفتگی عضلانی شدید
- بروز اختلال در شنوایی و تکلم
- از دست دادن توانایی کنترل ادرار و مدفوع
- تشنج
- اختلالات رفتاری و عصبی
- احساس سوزش در انگشتان دست و پا
توجه داشته باشید که هر کدام از این علائم می‌توانند نشانه عارضه‌ای مرتبط با مغز باشند. مهمترین و اصلی‌ترین قدم در تشخیص بیماری، انجام آزمایش‌های لازم بوده که در ادامه به این نکته خواهیم پرداخت. به طور کلی دو نشانه سردرد و سرگیجه از مهمترین علائم برای تشخیص بسیاری از بیماری‌ها هستند که هنگام مشاهده باید آن‌ها را جدی بگیریم. همچنین نشانه‌هایی مانند احساس ضعف در عضلات، کمردرد و… از علائم کیست در نخاع یا ستون فقرات هستند.
چرا کیست آرکنوئید به وجود می‌آید؟
پیش از این ذکر کردیم که این کیست به صورت مادرزاد در بسیاری از نوزادان وجود داشته و با افزایش سن امکان فعال شدن آن وجود دارد. در غیر این صورت مواردی مانند وجود تومور در مغز، بیماری مننژیت، ضربه محکم به سر، عوارض پس از جراحی‌های مغز یا نخاع و… از شایع‌ترین علت‌هایی هستند که باعث بروز این عارضه و جراحی کیست مغزی می‌شوند.
روش تشخیص کیست آرکنوئید
پیش از جراحی کیست مغزی باید به روش‌های مختلف، عارضه را تشخیص دهیم. یکی از بهترین روش‌ها برای جراحی، تصویربرداری ام آر آی است. این آزمایش معمولا بر روی مغز یا نخاع انجام شده و همچنین در این آزمایش به روش‌های مختلف وزن کیست و محل ایجاد آن نیز تعیین می‌شود. با شناسایی این فاکتورها، تشخیص به روش دقیق‌تری انجام شده و بیمار با اطمینان خاطر برای جراحی کیست مغزی آماده می‌شود.
روش‌های جراحی کیست مغزی
کاهش فشار کیست
یکی از روش‌های ساده جراحی، برداشتن فشار از روی کیست آرکنوئید است. در این روش درمانی پزشک جراح روزنه‌ای بر روی کیست ایجاد کرده و از این طریق فشار وارد شده به کیست را کاهش می‌دهد. این روش زمانی به نتیجه مثبت می‌رسد که کیست در مرحله پایینی قرار گرفته و خطری جدی برای بیمار نداشته باشد.
خارج کردن مایع داخل کیست
یکی دیگر از روش‌های جراحی کیست مغزی، تخلیه مایع داخل آن است. برای این منظور متخصصین ابزاری مانند لوله را از مغز رد کرده و وارد شکم می‌کنند. در این روش مایع داخل کیست مغزی خارج شده و تخلیه آن داخل شکم انجام می‌شود. در نهایت نیز این مایع از راه ادرار دفع شده و مشکلی برای بیمار ایجاد نخواهد کرد. به این روش درمانی در اصطلاح تخصصی، شانت گفته می‌شود. نکته‌ای که در این روش وجود دارد، بروز عوارض ناشی از شأنت کردن است. از آنجا که این لوله باید داخل بدن بیمار باقی بماند، احتمال بروز عفونت یا مشکلات انسدادی وجود خواهد داشت.
آندوسکوپی
در این روش جراحی، تخلیه مایع به وسیله لوله آندوسکوپی انجام می‌شود. این روش درمانی بسیار دقیق و پیشرفته بوده و امروزه برای جراحی کیست مغزی معمولا از این روش مؤثر استفاده می‌کنند. با داخل شدن لوله آندوسکوپ، مایع به طور کامل تخلیه می‌شود. با توجه به عوارض جراحی به صورت شانت، آندوسکوپی، بهترین و بی‌خطرترین راهکار درمانی برای تخلیه کیست محسوب می‌شود.
مراقبت پس از جراحی کیست مغزی
معمولا جراحان به بیماران انجام مراقبت‌های پس از عمل جراحی را توصیه می‌کنند. در ارتباط با عارضه آرکنوئید نیز این رفتارهای مراقبتی اهمیت بسیاری دارد. به عنوان مثال پیگیری وضعیت کیست به منظور احتمال بازگشت مجدد، از آزمایش‌های ضروری پس از عمل محسوب می‌شود.
در این مطلب به نقاطی که امکان بروز کیست آراکنوئید در آن‌ها وجود دارد، اشاره داشتیم. با این حال احتمال بروز این عارضه در مغز به مراتب بیشتر در ناحیه ستون فقرات و نخاع است. همچنین طبق آمار به دست آمده مردان بیشتر از زنان درگیر این عارضه و جراحی کیست مغزی می‌شوند. معمولا اکثر بیماران پس از عمل جراحی به بهبودی کامل رسیده و کمتر درگیر عوارض بازگشت مجدد کیست می‌شوند. با این حال چکاپ سالیانه برای بررسی وضعیت کیست در این دسته از افراد ضرری نخواهد داشت.
نکته دیگری که در آخر ذکر آن ضرورت دارد، پیگیری روند درمان و تخلیه کیست است. در صورتی که بیمار متوجه نشانه‌های ناشی از وجود آرکنوئید شده و برای درمان اقدام نکند، احتمال آسیب رسیدن به نخاع و مغز در شخص افزایش پیدا خواهد کرد؛ همچنین امکان خونریزی شدید داخل کیست نیز وجود دارد.
وجود کیست مغزی در نوزادان و احتمال انجام جراحی کیست مغزی در آن‌ها ممکن است والدین را نگران کند. کسب اطلاعات کافی و ارائه آگاهی در خصوص بسیاری از عارضه‌ها و بیماری‌ها به والدین، درصد زیادی از این نگرانی در آن‌ها کاهش پیدا خواهد کرد.
جمع بندی و نتیجه گیری
کیست آرکنوئید عارضه خطرناکی نبوده و با تشخیص به موقع امکان تخلیه کیست به آسانی وجود داشته و معمولا پس از جراحی کیست مغزی نیز علائم مجدد بازگشت نخواهند داشت. اکثر کیست‌ها نیز برخلاف تومورها، غیر سرطانی و خوش‌خیم هستند. با این حال از آنجا که درصد وقوع این عارضه در کودکان و نوزادان بیشتر است، پیگیری هر گونه نشانه و علامتی در آن‌ها به منظور پیشگیری از بروز مشکلی جدی، اهمیت زیادی دارد. در صورتی که کیست در زمان مناسب تشخیص داده شده و برای تخلیه مایع داخل آن اقدام شود، هیچ گونه آسیب یا خطری شخص را تهدید نخواهد کرد. عدم پیگیری دوره درمان و عدم توجه به نشانه‌ها در نهایت باعث ایجاد آسیب عصبی دائمی‌برای بیمار می‌شود. همچنین ثابت ماندن اندازه کیست و عدم رشد آن ریسک یا تهدیدی برای سلامتی بدن انسان نبوده و شخص می‌تواند بدون عوارضی خاص به زندگی سالم خود ادامه دهد.