یکی از رایج‌ترین علائم عارضه‌های مغزی، سردرد و سرگیجه است که معمولا از طرف افراد نادیده گرفته می‌شود. مهمترین قدم در مسیر بهبودی بیماری‌ها، توجه به علائم هر چند ساده و مراجعه به پزشک در زمان مناسب است. در صورتی که بیماری‌ها به موقع تشخیص داده شده و فرایند درمان در زمان صحیح شروع شود، احتمال پیشرفت بیماری نیز به شکل قابل توجهی کاهش پیدا خواهد کرد. یکی از بیماری‌های مغزی که سردردهای شدید از عوارض آن محسوب می‌شود، کاورنومای مغزی است که در این مطلب قصد داریم به شرح مختصری درباره آن بپردازیم.
کاورنومای مغزی Cavernoma چیست؟
در صورت به وجود آمدن عارضه کاورنومای مغزی، رگ‌های خونی در مغز و نخاع، شکل طبیعی خود را از دست می‌دهند. به منظور تفهیم شرایط این بیماری باید این گونه بیان کنیم که تعداد زیادی از رگ‌های خونی به شکلی غیرطبیعی تغییر حالت داده و ظاهری شبیه به یک تمشک یا توت‌فرنگی پیدا می‌کنند. عارضه Cavernoma نوعی ناهنجاری مغزی بوده که ابعاد آن از چند میلی‌متر تا چند سانتی‌متر تغییر کرده و در هر شخص به شکلی متفاوت ظاهر می‌شود.
آیا ابتلا به کاورنومای مغزی با علائم همراه است؟
علائم کاورنومای مغزی در افراد مختلف، متفاوت بوده و در بسیاری از بیماران این عارضه کاملا بدون هیچ علامت و نشانه‌ای به وجود می‌آید. با این حال علائم رایجی وجود دارد که افراد با مشاهده آن‌ها به جراح مغز و اعصاب مراجعه کرده و متوجه بروز این عارضه در مغز یا نخاع خود شده‌اند.
علت ابتلا به کاورنومای مغزی چیست؟
تا به امروز دلیل محکمی‌برای ابتلا به Cavernoma، تشخیص داده نشده و معمولا بیشتر افراد مبتلا به این عارضه، بدون دلیل خاصی با آن درگیر می‌شوند. البته نمی‌توان از عامل ژنتیک در انتقال این بیماری، غافل شد. به همین جهت اگر یکی از والدین به کاورنومای مغزی مبتلا باشند، امکان ابتلای فرزند یا فرزندان آن‌ها به این بیماری وجود دارد.
برخی از متخصصین، قرار گرفتن در معرض پرتو در دوران کودکی را عاملی برای ابتلا به این عارضه نامیده‌اند. درصد ابتلای افراد به این عارضه، مقدار بالایی نبوده و رنج سنی که معمولا بیماری در افراد ظاهر می‌شود، 30 سال به بالا تخمین زده شده است.
علائم کاورنومای مغزی
همان‌طور که اشاره کردیم بیشتر بیماری‌های مغزی با سردرد همراه هستند؛ این مورد در عارضه کاورنومای مغزی نیز صدق می‌کند. در ادامه به علائم دیگری اشاره می‌کنیم که معمولا بیشتر بیماران با این موارد مواجه شده‌اند.
سردردهای شدید- سرگیجه
- اختلالات بینایی مانند دوبینی، تاری دید و…
- اختلالات عصبی
- احساس ضعف و خستگی
- احساس بی‌حسی در اندام‌های مختلف بدن
- اختلالات حافظه و تمرکز
- لرزش و عدم تعادل
- سکته هموراژیک (نوعی سکته مغزی)
- تشنج (در صورت قرار گرفتن کاورنوما در سطح نیمکره‌های مغز یا لوب‌ها، امکان افزایش تشنج‌های صرعی وجود دارد)
- خونریزی مغزی
سردردهای شدیدخونریزی عاملی است که با توجه به شدت بیماری، مقدار آن کم یا زیاد خواهد بود؛ خونریزی کم معمولا مشکل جدی برای بیمار ایجاد نخواهد کرد. در غیر این صورت خونریزی شدید، احتمال بروز مشکلات جدی‌تر را افزایش می‌دهد. از آنجا که سلول‌های پوشاننده رگ‌های خونی در عارضه Cavernoma، نازک هستند، امکان نشت خون از آن‌ها بیشتر خواهد بود.
خونریزی در بیماران مبتلا به کاورنومای مغزی
همان‌طور که ذکر کردیم، خونریزی یکی از علائم کاورنومای مغزی است. شدت خونریزی در افراد مختلف، متفاوت بوده و امکان افزایش یا کاهش آن در بازه‌های زمانی مختلف وجود دارد. در حالت کلی احتمال خونریزی کمتر از یک درصد بوده و در صورت وجود خونریزی، خطر مجدد آن در سال‌های آینده بین 5 تا 25 درصد خواهد بود. با این حال در برخی از افراد خطر این بیماری با خونریزی‌های مکرر افزایش پیدا کرده و در نهایت ممکن است بیمار به ناهنجاری‌های مغزی دیگری مبتلا شود.
روش تشخیص کاورنومای مغزی
روش‌های مختلفی مانند سی تی اسکن و آنژیوگرافی برای تشخیص بسیاری از بیماری‌های مغزی، کاربرد دارند. به منظور تشخیص این عارضه نیز می‌توان از روش‌های آنژیوگرافی یا سی تی اسکن استفاده کرد. با این حال تصویربرداری به صورت ام آر آی گزینه بهتری برای تشخیص کاورنومای مغزی محسوب می‌شود. از آنجا که بسیاری از بیماران علائم چندانی ندارند، انتخاب اسکن MRI پزشک را به نتیجه بهتر و تشخیص دقیق‌تری خواهد رساند؛ همچنین از این روش برای تشخیص خونریزی در مغز نیز استفاده می‌شود.
درمان کاورنومای مغزی
درمان کاورنومای مغزیدرمان این بیماری به وضعیت سلامتی افراد و فاکتورهای مهم دیگری مانند اندازه کاورنومای مغزی، محل قرارگیری و تعداد آن بستگی دارد. در صورتی که علائم بیمار تنها به سردرد و سرگیجه محدود شود، امکان کنترل بیماری با دارو وجود دارد. برخی از بیماران با علائمی مانند خونریزی درگیر هستند که برای درمان این دسته از افراد روش‌های درمانی تهاجمی توصیه می‌شود. جراحی کاورنوم مغزی ، یکی از این روش‌های درمانی است که با برداشتن Cavernoma به بهبود بیمار کمک می‌شود.
همچنین یک روش پرتودرمانی نیز وجود دارد که در آن یک دوز متمرکز از اشعه وارد کاورنوما شده و سلول‌های نازک شده را ضخیم می‌کند. البته میزان اثربخشی این روش به منظور جلوگیری از خونریزی چندان اثبات شده تلقی نمی‌شود. نکته قابل ذکر در ارتباط با درمان‌های تهاجمی، خطر سکته مغزی بوده که احتمال بروز آن به محل قرارگیری کاورنومای مغزی بستگی دارد.
آیا کاورنومای مغزی بزرگ می‌شود؟
بیمارانی که به دلیل ابتلا به کاورنومای مغزی دچار خونریزی داخل جمجمه‌ای می‌شوند، باید تحت بررسی و نظارت بیشتری قرار بگیرند. به این جهت که خونریزی‌های مکرر، احتمال بزرگ‌تر شدن کاورنوما را به شکل قابل توجهی افزایش می‌دهند. عامل دیگری که باعث بزرگ‌تر شدن کاورنوما می‌شود، نشت خون از داخل آن است. از آنجا که دیواره‌های سلول‌های خونی ضعیف و نازک می‌شوند، احتمال نشت خون نیز افزایش پیدا می‌کند. با بزرگ‌تر شدن Cavernoma، پزشکان استفاده از روش‌های پرتودرمانی و جراحی مغز را به بیماران توصیه می‌کنند. توجه داشته باشید که گاهی اوقات پزشکان، پاسخ مثبتی از پرتودرمانی به منظور بهبود بیماران دریافت نمی‌کنند. با توجه به احتمال خونریزی و بزرگ شدن کاورنوما، چکاپ و انجام تصویربرداری MRI به صورت منظم به افراد توصیه می‌شود.
شرایط مختلف کاورنومای مغزی در بیماران
میزان خونریزی
برخی از پزشکان دفعات و میزان خونریزی در مدت زمانی مشخص را ملاک سختی بیماری در نظر می‌گیرند. شدت خونریزی در بسیاری از افراد به اندازه‌ای آهسته است که سلامتی بیمار کمتر در معرض خطر قرار می‌گیرد. در مقابل برخی از بیماران درگیر خونریزی شدید و مکرر بوده که احتمال فشار بر بافت اطراف مغز افزایش پیدا می‌کند.
تعداد کاورنوما
به نسبت تعداد کاورنوما، میزان خونریزی نیز مشخص می‌شود؛ هر اندازه تعداد کاورنوماها بیشتر باشد، احتمال خونریزی نیز افزایش پیدا می‌کند.
محل قرارگیری کاورنوما
به محل اتصال مغز با نخاع، ساقه مغز گفته می‌شود که در صورت قرارگیری کاورنوما در این ناحیه، ممکن است بیمار به جراحی نیاز پیدا کند. همچنین قرار گرفتن کاورنوما در لایه بیرونی مغز و در امتداد نخاع نیز مشکلات جدی‌تری برای بیمار به وجود آورده و این احتمال وجود دارد که پزشک متخصص روش جراحی را به شخص توصیه کند.
در صورتی که Cavernoma در مجاورت ناهنجارهای ایجاد شده در عروق خونی، قرار داشته باشد، فرایند جراحی با سختی و خطرات بیشتری همراه خواهد بود. لازم به ذکر است که کاورنومای مغزی شبیه به عارضه سرطان نبوده و متاستاز نمی‌کند. منظور از متاستاز، انتقال بیماری به دیگر قسمت‌های بدن است.
نقش سبک زندگی در کنترل کاورنومای مغزی
اگر به کاورنومای مغزی مبتلا هستید، تجدیدنظری بر روی سبک زندگی خود داشته باشید. سیگار کشیدن یکی از بدترین عوامل تشدید این عارضه در افراد مبتلا تلقی می‌شود. دوری از مصرف الکل، انجام تمرینات ورزشی منظم، تحرک و فعالیت بدنی، کنترل کلسترول و پیشگیری از افزایش آن، کنترل فشار خون و… از فاکتورهای مهمی است که افراد مبتلا به این عارضه باید آن‌ها را همواره در نظر داشته باشند.
همچنین رژیم غذایی سالم، خواب کافی و هیدراته نگه داشتن بدن، از دیگر مواردی محسوب می‌شود که از اهمیت بسیاری برخوردار هستند. یکی از مواردی که این دسته از افراد باید نسبت به آن حساس‌تر باشند، نوشیدن آب به مقدار زیاد در طول روز است. جلوگیری از دهیدراته شدن بدن، در دوره بهبودی نقشی تأثیرگذار دارد.
دوره نقاهت پس از خونریزی
افرادی که به دلیل ابتلا به این عارضه، خونریزی داشته‌اند، باید در ماه اول دوره نقاهت فعالیت بدنی کمتری داشته باشند. با گذشت زمان این دسته از افراد می‌توانند به آهستگی فعالیت‌های روزانه خود را شروع کرده و به زندگی عادی بازگردند. پس از گذراندن دوره نقاهت، پیاده‌روی‌های کوتاه و ورزش‌های سبک، نقش مؤثری در افزایش روحیه و سلامت جسم افراد دارند.
پس از دوره خونریزی برخی از افراد با اختلالات خلقی روبرو شده و احساساتی مانند خشم، یأس و ناامیدی وجود آن‌ها را در برمی‌گیرد. این تغییر حالات معمولا پس از گذشت مدت زمانی کوتاه رو به بهبودی رفته و افراد به روحیه پیشین خود بازمی‌گردند. با این حال در صورت ادامه داشتن اختلالات خلقی، مراجعه به مشاور یا روانپزشک، راهکار مناسبی برای شخص خواهد بود.
حمایت اعضای خانواده و اطرافیان در دوره تشدید بیماری و دوره نقاهت، امر بسیار مهمی محسوب می‌شود. معمولا بیماران در این بازه زمانی با احساسات مختلفی مانند استرس یا افسردگی و همچنین علائمی مانند خستگی مفرط، دست و پنجه نرم می‌کنند. به همین جهت روحیه آن‌ها آسیب‌پذیر بوده و نیاز به حمایت بیشتری دارند. مشکلات بینایی، اختلالات حافظه و سردردهای مکرر، از جمله فاکتورهایی هستند که روحیه و قوای جسمانی بیمار را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهند.
نتیجه گیری و جمع بندی
عارضه کاورنومای مغزی، نوعی بیماری نادر است که احتمال ابتلای آن یک در 200 نفر است. از آنجا که این بیماری ممکن است بدون هیچ گونه علائمی ایجاد شود، مراجعه به پزشک متخصص در زمان مناسب به روند بهبود این بیماری کمک خواهد کرد. در صورتی که بیمار با خطر خونریزی مکرر درگیر نشده باشد، فرایند کنترل بیماری آسان‌تر خواهد بود. با انجام آزمایش‌های ژنتیکی نیز می‌توان علت ابتلای افراد به بیماری را تشخیص داد. به منظور کنترل این عارضه، پزشکان باید وضعیت سلامتی بیمار را بر اساس شدت و پیچیدگی اختلال تشخیص داده و با توجه به این فاکتورها، بهترین روش درمانی را انتخاب کنند.
