فهرست
ستون فقرات با مکانیزم پیچیده خود، به عنوان ستون نگهدارنده بدن شناخته می‌شود و مشکلات مربوط به ستون فقرات اغلب در زمره مشکلات مهم و شایان توجه قلمداد می‌شوند. از جمله مشکلاتی که ممکن است برای ستون فقرات پیش بیاید، اختلالی به نام کیفوز یا قوزپشتی است که نوعی تغییر حالت در قرارگیری ستون فقرات است و می‌تواند عوارض مختلفی را برای افراد ایجاد کند. تغییر شکل ستون فقرات انواع مختلفی دارد که هر یک مربوط به بخشی از مهره‌ها هستند. اگر قصد دارید به طور دقیق بدانید که کیفوز چیست و چگونه می‌توان آن را مورد تشخیص و درمان قرار داد، تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
کیفوز چیست؟
کیفوز، نوعی اختلال در ساختار ستون فقرات است که مربوط به خم شدن رو به جلوی مهره‌های فوقانی کمر می‌شود و فرد بیمار به صورت قوز کرده به نظر می‌آید. البته خمیدگی رو به جلو در مهره‌های فوقانی امری طبیعی است؛ اما اگر این خمیدگی بیش از حد باشد، ممکن است عوارض گوناگونی را برای فرد به وجود بیاورد. بیماری کیفوز اغلب در سنین نوجوانی یعنی زمانی که استخوان‌های بدن در حال رشد هستند نمایان شود؛ اما همیشه اینطور نیست. این بیماری همینطور می‌تواند مادرزادی باشد و یا حتی در سنین بالاتر نمایان شود.
فرد مبتلا به کیفوز ممکن است در صورت تشخیص دیر هنگام مجبور شود که با یک قوز قابل توجه در ناحیه پشت زندگی کند. اگر شدت این بیماری افزایش یابد، درد کمر و احساس التهاب و درد در ناحیه ستون فقرات فرد را آزار خواهد داد. همچنین ممکن است فرد دچار ضعف در قسمت پا شود و حتی در نوع شدید این بیماری، ممکن است که فلج پا را برای وی به همراه داشته باشد. بنابراین تشخیص به موقع و (در صورت ضرورت) اقدام برای درمان، می‌تواند افراد را از رنج‌های حاصل از پیشرفت این بیماری مصون دارد.
بروز کیفوز می‌تواند علل مختلفی داشته باشد. در برخی از افراد این مشکل مادرزادی است اما در سنین نوجوانی بروز می‌کند. برخی از افراد دچار اختلال رشد ممکن است به این عارضه دچار شوند. آسیب‌های فیزیکی مانند تصادفات منجر به شکستگی استخوان و یا فشردگی مهره‌ها ممکن است عامل این موضوع باشد. عفونت ستون فقرات می‌تواند دلیلی بر ابتلای به کیفوز باشد. وجود تومور نخاعی را می‌توان علتی برای بروز کیفوز دانست و جز این، موارد دلایل دیگری نیز ممکن است عامل ابتلا به این عارضه باشند. در ادامه قصد داریم درباره انواع کیفوز، علائم آن، روش‌های تشخیص و راه‌های درمان اطلاعاتی را با شما به اشتراک بگذاریم.
علائم کیفوز
کیفوز نیز مانند اغلب بیماری‌های مربوط به ستون فقرات ممکن است نمودهایی ظاهری داشته باشد که فرد از طریق آن‌ها به وجود بیماری در خود مشکوک شود. به عنوان مثال اسکولیوز یا انحنای عرضی ستون فقرات از خم شدن فرد به چپ و راست قابل تشخیص خواهد بود و لوردوزیس از فرو رفتگی یا گودی در ناحیه کمر قابل تشخیص است. بارزترین علائم کیفوز نیز می‌تواند خمیدگی قسمت بالاتنه فرد بیمار به جلو باشد. اما همیشه تشخیص به این آسانی نیست. گاهی خمیدگی ممکن است ناشی از یک عادت ناپسند و حتی خستگی فرد باشد و الزاماً هر خمیدگی رو به جلو نشان از بیماری کیفوز نیست. در اینجاست که آگاهی از دیگر علائم این بیماری می‌تواند مفید واقع شود. علائم دیگر این بیماری عبارتند از:
- وضعیت غیر عادی قرار گرفتن سر: زمانی که سر از بدن جلوتر قرار بگیرد و این وضعیت فرم غیر عادی داشته باشد، می‌توان به وجود کیفوز مشکوک شد.
- از بین رفتن انعطاف ناحیه فوقانی پشت: یکی از علائم کیفوز خشک شدن قسمت بالایی پشت بدن و از بین رفتن انعطاف مهره‌هاست که به سبب در هم رفتن اجزای مهره‌های خمی‌ده اتفاق می‌افتد.
- سفت شدن همسترینگ: از جمله علائم نادر کیفوز، خشک شدگی و سفتی همسترینگ است. از آنجایی که این اتفاق به حالت عادی رخ نمی‌دهد، خشک شدن همسترینگ را همواره می‌توان نشانه‌ای برای یک عارضه غیر طبیعی دانست.
- ضعف و بی حسی در پاها: احساس ضعف در پا و بی‌حسی در این ناحیه ممکن است به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد؛ اما یکی از دلایل بی‌حسی پا می‌تواند وجود کیفوز مهره‌ها باشد. البته این اتفاق در شرایط حاد بیماری رخ می‌دهد و معمولاً وضعیتی است که از ظاهر نیز قابل تشخیص خواهد بود.
- فرسایش دیسک: کشش و فشار ناشی از بیماری کیفوز ممکن است سبب تحلیل رفتن دیسک کمر شده و آسیب‌هایی از این نوع به بیمار وارد کند.
انواع کیفوز
بیماری کیفوز خود انواع مختلفی دارد که بسته به علت بروز بیماری، نوع خمیدگی و علائمی که دارند، به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. رایج‌ترین انواع کیفوز عبارتند از:
کیفوز وضعیتی (Postural)
کیفوز وضعیتی یا کیفوز خلفی رایج‌ترین نوع این بیماری در بین نوجوانان و جوانان است و معمولاً به دلیل قرار گرفتن در وضعیت بد (قوز کردن هنگام راه رفتن، مطالعه و…) و یا به دلیل رشد بیش از حد استخوان‌ها در سن رشد رخ می‌دهد. این نوع کیفوز معمولاً با روش‌های آسانی مانند بریس، ورزش و یا نهایتاً فیزیوتراپی قابل درمان است.
کیفوز شوئرمن (Scheuermann)
کیفوز شوئرمن یکی از انواع این بیماری است که در افراد بزرگسال رایج‌تر است و معمولاً شدت آن از کیفوز خلفی بیشتر است. این عارضه که ریشه بروز آن به طور دقیق مشخص نیست، معمولاً روش‌های تشخیص دشوارتری نیز نسبت به نوع خلفی دارد و درمان آن نیز کمی پیچیده‌تر خواهد بود. معمولاً فیزیوتراپی و برخی داروهای خفیف می‌تواند درمانی موثر باشد؛ اما اگر انحنای بخش بالایی ستون فقرات از ۴۵ درجه رد شده باشد، بستن بریس نیز به درمان‌های نام برده افزوده خواهد شد.
کیفوز مادرزادی (Congenital)
کیفوز مادرزادی بر اثر شکل گیری ناصحیح ستون فقرات در جنین اتفاق می‌افتد و به این صورت نوزاد با این عارضه به دنیا می‌آید. برای انتخاب راه درمان در این نوع کیفوز پیچیدگی زیادی وجود دارد؛ چرا که وقتی این عارضه به صورت مادرزادی رخ می‌دهد، در همان سال‌های اولیه به شدت رو به وخامت نیز خواهد گذاشت و به این جهت پزشکان تنها زمانی عمل جراحی را توصیه می‌کنند که بدانند تاثیرگذار خواهد بود.
کیفوز هایپر (hyper)
بیماری کیفوز هایپر عموماً به خاطر مشکلاتی مانند تصادف، کار فیزیکی غیر استاندارد، عمل جراحی مهره، پوکی استخوان یا شکستگی نخاع ایجاد می‌شود و خود زمینه‌ای برای بروز یک عارضه ثانویه به نام دژنرسانس دیسک یا خرابی دیسک خواهد بود. راه‌های درمان برای این نوع از قوز پشتی، بستگی به علت وقوع، شدت بیماری و پیش بینی روند آن خواهد داشت.
اسپوندلیت انکلیوزان
اسپوندلیت انکلیوزان یک نوع بیماری التهابی است که می‌تواند با گذشت زمان سبب در هم آمیختگی مهره‌ها شده و منجر به انعطاف کمتر آنان و گوژپشتی گردد. در برخی از انواع این بیماری ممکن است دنده‌ها نیز درگیر التهاب باشند و در این صورت تنفس بیمار نیز دچار مشکل خواهد شد.
روش‌های تشخیص کیفوز
برای تشخیص کیفوز، راه‌های مختلفی وجود دارد که بسته به نوع و شدت بیماری و بنا به صلاحدید پزشک ممکن است هر یک از آن‌ها مورد استفاده قرار بگیرد. در گام نخست پزشک معاینات بالینی را انجام می‌دهد. معاینات بالینی شامل دراز کشیدن بیمار بر روی یک سطح صاف است که میزان نزدیک شدن شانه‌ها به زمین، نشان از سلامت مهره‌ها خواهد بود. همچنین پزشک ممکن است نوع تنفس و ضربان قلب بیمار را مورد بررسی قرار دهد و یا از بیمار بخواهد که چند حرکت کششی خاص را انجام دهد.
گام بعدی برای تشخیص این بیماری، انجام عکس برداری از ستون فقرات است. در صورت تشخیص پزشک ممکن است انجام این عکس برداری ضروری باشد تا پزشک بتواند نوع بیماری، شدت آن و در نهایت روش درمانی مورد نیاز را از طریق تصویر ایکس-ری تشخیص دهد. در مواقعی ممکن است آزمایش خون، آزمایشات تنفسی و عملکرد ریه و دیگر آزمایش‌ها نیز برای تشخیص دقیق‌تر مورد استفاده قرار بگیرند.
راه‌های درمان کیفوز
نمی‌توانیم صراحتاً بگوییم که درمان کیفوز چیست؟ این مسئله تا حدود زیادی به نوع و شدت بیماری و تشخیص پزشک بستگی دارد. گاهی ممکن است پزشک معالج از چند روش مختلف به صورت تلفیقی استفاده کند و گاهی نیز راهی بجز عمل جراحی باقی نخواهد ماند. همچنین ممکن است شدت بیماری به گونه‌ای باشد که درمان قطعی برای برگشت بیماری به حالت طبیعی وجود نداشته باشد و تلاش تنها برای جلوگیری از پیشروی بیمار و یا کمک به تنفس و راه رفتن وی باشد. با این حال تمام روش‌های درمانی در چند مورد زیر خلاصه می‌شوند:
تمرین و ورزش در خانه
از آنجایی که کیفوز وضعیتی اغلب در نوجوانان و به سبب خمودگی آنان در سنین رشد اتفاق می‌افتد، برای درمان کافی است که فرد بیمار تمرینات ورزشی خاصی را در بازه‌های زمانی مشخصی در خانه انجام دهد. ورزش می‌تواند نوع رایج بیماری کیفوز را در سطح ابتلای متوسط درمان کند. البته تمرین و ورزش تنها برای نوجوانان درگیر با نوع وضعیتی نیست و ممکن است در هر نوعی از کیفوز یکی از روش‌های درمان در کنار روش‌های دیگر، انجام تمرینات خاص در خانه باشد.
فیزیوتراپی
گاهی مسئله جدی‌تر از آن است که در خانه و با انجام حرکات ورزشی به صورت خانگی قابل درمان باشد. اگر شدت بیماری جدی و نوع آن پیشرونده باشد، ممکن است جراح ستون فقرات جلسات فیزیوتراپی را به عنوان بخشی از درمان در کنار داروها و دیگر روش‌های غیر تهاجمی تجویز کند. در روند فیزیوتراپی نیز بیمار به کمک متخصصان حرکت-درمانی، با انجام حرکات خاص، سعی در اصلاح استقرار مهره‌ها خواهد کرد. احتمال تجویز فیزیوتراپی در زمانی که کیفوز منجر به مشکلات تنفسی شده باشد، بیشتر خواهد بود.
بریس
بریس یا قوزبند، نوعی آتل منعطف است که به پشت کمر بسته شده و به بیماری کمک می‌کند حالت خمودگی خود را از میان بردارد. بریس‌های معمولی برای از بین بردن عادت قوز کردن در بازار فراوانند؛ اما بریس‌های تخصصی که برای اصلاح مهره‌ها تجویز می‌شوند کاملاً متفاوت از آن‌ها هستند. این بریس‌ها با اعمال فشار مشخص و کشش استاندارد، مانند ارتودنسی دندان‌ها به مرور زمان وضعیت مهره‌های در هم فرو رفته را اصلاح خواهند کرد.
داروهای غیر استروئیدی و ضد التهاب
اگر دلیل بیماری التهاب و عفونت باشد، ممکن است به تشخیص جراح مغز و اعصاب در کنار روش‌های گفته شده داروهای ضد التهاب و غیر استروئیدی نیز تجویز شود. این داروها باید کاملاً منطبق با دستور پزشک مصرف شوند و مصرف خودسرانه آن‌ها ممکن است عوارضی را برای بیمار به همراه داشته باشد. اما به هر حال در صورت ضرورت، یکی از روش‌های غیر تهاجمی درمان کیفوز محسوب می‌شوند.
جراحی کیفوز
اما آخرین راه برای درمان کیفوزهای خاص با شدت بالا، عمل جراحی ستون فقرات است. این روش، تنها روش تهاجمی درمان این بیماری به شمار می‌رود که تنها برای نوع مادرزادی (در سنین کم) و کیفوز شوئرمن با انحنای بالای ۷۵ الی ۸۰ درجه تحویز می‌شود. البته در برخی مواقع خاص که بیماری التهابی اسپوندلیت انکلیوزان با شدت زیاد منجر به آسیب به ریه شده باشد نیز ممکن است انجام عمل جراحی ضروری بنماید.
جمع بندی و نتیجه گیری
کیفوز یا گوژپشتی، بیماری است که طی آن قسمت فوقانی ستون فقرات بیمار به سمت جلو خمی‌ده شده و بالاتنه فرد بیمار رو به جلو خم می‌شود. این عارضه ممکن است عوارض ناخوشایند متعددی مانند مشکلات تنفسی، از بین رفتن کنترل ادرار، بی حسی پاها، عدم تعادل در راه رفتن یا ایستادن و در مواقع خاصی فلج کامل شخص شود. به همین دلیل تشخیص به موقع و درمان سریع این بیماری از اهمیت خاصی برخوردار است. در این مطلب به معرفی انواع این بیماری و روش‌های تشخیص و درمان آن پرداختیم تا به کمک این اطلاعات بتوانید سریع‌تر به تشخیص و درمان احتمالی عارضه خود بپردازید.