رشد بیش از حد استخوان در کانال نخاعی که گاهی اوقات از آن به عنوان خار استخوانی نام برده می‌شود می‌تواند در برخی از افراد به دلایل ارثی و یا به دلایلی از جمله عوارض پیری یا بیماری آرتریت ستون فقرات ایجاد شود. در این صورت، فشار وارد بر نخاع و ریشه‌های عصبی می‌تواند باعث درد و بی‌حسی یا گزگز در بازوان و پاها گردد و مشکلاتی را در راه رفتن و یا عملکرد روده و مثانه ایجاد کند. در این صورت، لامینکتومی می‌تواند به عنوان یک گزینه درمانی در تسکین درد و رفع این مشکلات عمل کند. در ادامه این مطلب با این روش جراحی بیشتر آشنا شوید.
لامینکتومی نوعی روش جراحی رایج در ناحیه ستون فقرات است که در آن جراح ستون فقرات ، بخشی از لامینا یا تمام استخوان مهره لامینا، خارهای استخوانی و بافت‌های مرتبط با آرتریت ستون فقرات، را برمی‌دارد تا فشار وارد بر نخاع یا ریشه‌های عصبی که ممکن است در اثر آسیب، دیسک کمر ، تنگی کانال نخاعی کمری یا تومور ستون فقرات ایجاد شده است را کاهش دهد. این جراحی، اغلب در قسمت تحتانی ستون فقرات انجام می‌شود، اما ممکن است در قسمت گردنی یا قسمت پشتی نیز انجام شود. لامینکتومی اغلب به عنوان بخشی از جراحی رفع فشار انجام می‌شود و تنها در صورتی که سایر درمان‌های پزشکی مانند دارودرمانی، فیزیوتراپی یا تزریق مؤثر واقع نشوند، از این روش درمانی استفاده می‌شود تا به بهبود کیفیت زندگی و عملکرد فرد کمک شود.
روند طبیعی پیری در استخوان‌های ستون فقرات از حدود ۳۰ سالگی شروع می‌شود و در بسیاری از افراد منجر به درد یا علائم مرتبط با اعصاب می‌گردد. هنگامی که این علائم با عملکرد و کیفیت زندگی تداخل ایجاد کنند، اغلب جراحی به عنوان بهترین گزینه محسوب می‌شود. گاهی اوقات لامینکتومی به عنوان بخشی از یک جراحی بزرگ‌تر و به دلایل دیگری انجام می‌شود. برای مثال رشد بیش از حد استخوانی مفاصل بین مهره‌ای در کانال نخاعی می‌تواند موجب تنگی نخاع در ستون فقرات شود. یعنی این استخوان‌ها می‌توانند فضا را برای نخاع و اعصاب تنگ کنند و موجب اعمال فشار بر آن‌ها شوند. فشار ایجادشده، می‌تواند باعث درد، ضعف یا بی‌حسی در بازوها و پاها شود.
پاسخ مثبت است. جراح ستون فقرات ممکن است جراحی لامینکتومی را برای درمان تنگی ستون فقرات در نظر بگیرد. باریک شدن تدریجی کانال نخاعی می‌تواند فضای باریک ریشه‌های عصبی و نخاع را شلوغ کند و باعث درد شدید یا اختلال حرکتی شود. تنگی ستون فقرات اغلب با بالا رفتن سن و زمانی که بافت‌های ستون فقرات به تدریج در طول زمان فرسوده می‌شوند، اتفاق می‌افتد.
جراح مغز و اعصاب ممکن است جراحی لامینکتومی را برای درمان برخی از شرایط دژنراتیو کمر در نظر بگیرد. در صورتی که درمان‌های محافظه‌کارانه، مانند دارودرمانی و یا فیزیوتراپی، نتواند علائم بیماری را در فرد بهبود بخشد؛ یا ضعف و بی‌حسی عضلانی باعث شود ایستادن یا راه رفتن برای فرد دشوار گردد؛ یا کنترل روده یا مثانه در فرد با اختلال مواجه شود؛ از این عمل استفاده می‌شود. در برخی شرایط، این روش جراحی ممکن است به عنوان بخشی از جراحی برای درمان فتق دیسک ستون فقرات ضروری باشد.
- پزشک در مورد روند جراحی لامینکتومی توضیح می‌دهد.
- علاوه بر سابقه پزشکی بیمار، پزشک، معاینات و آزمایشات دیگری را جهت اطمینان تجویز خواهد کرد.
- باید برای مدت معینی قبل از جراحی از خوردن و آشامیدن خودداری شود.
- هرگونه حساسیت دارویی یا آلرژی باید به پزشک اطلاع داده شود.
- تمام داروهایی که بیمار مصرف می‌کند باید به پزشک اطلاع دهد. برای مثال، اگر بیمار سابقه اختلالات خونریزی دارد یا از داروهای رقیق‌کننده خون یا ضد انعقاد مثل آسپرین یا سایر داروهایی که بر لخته شدن خون تأثیر می‌گذارد، مصرف می‌کند، باید به پزشک اطلاع دهد.
- اگر فرد باردار است یا فکر می‌کند ممکن است باردار باشد، باید با پزشک در میان بگذارد.
- ممکن است قبل از جراحی، به بیمار آرام‌بخش تجویز گردد.
محل جراحی لامینکتومی با محلول ضد عفونی‌کننده، تمیز می‌شود. سپس، جراح، برشی را در قسمت پایین کمر ایجاد می‌کند تا با جدا کردن ماهیچه‌ها به ستون فقرات دسترسی داشته باشد. میزان برش ممکن است بسته به شرایط بدن بیمار متفاوت باشد. در جراحی‌های کم تهاجمی معمولاً از برش‌های کوچک‌تری نسبت به جراحی‌های باز استفاده می‌شود. سپس، برای کاهش فشار، بخشی از لامینا یا تمام آن از روی اعصاب یا نخاع برداشته می‌شود. ممکن است برداشتن خار یا رشد استخوان، همراه با برداشتن تمام دیسک یا بخشی از آن انجام شود. در برخی موارد، ممکن است به طور همزمان فیوژن ستون فقرات انجام شود. در طول فیوژن ستون فقرات، جراح دو یا چند استخوان را در ستون فقرات به هم متصل می‌کند. در نهایت، برش با بخیه بسته می‌شود و با باند یا پانسمان استریل پوشانده خواهد شد.
جراحی لامینکتومی معمولاً حدود دو ساعت طول می‌کشد؛ اما بسته به شرایط بیمار، منطقه آسیب‌دیده در ستون فقرات و نوع مشکل مربوطه ممکن است زمان انجام جراحی طولانی شود. مهارت و تکنیک پزشک جراح و تیم پزشکی نیز در مدت زمان انجام جراحی موثر است.
لامینکتومی به طور کلی بی‌خطر است. اما، مانند هر جراحی دیگری، ممکن است عوارضی داشته باشد. عوارض احتمالی این روش جراحی عبارتند از: خونریزی، عفونت، مشکلات پزشکی یا بیهوشی، لختگی خون در ریه و پاها، آسیب عصبی، نشت مایع نخاعی، مشکلات مربوط به روده یا بی‌اختیاری مثانه، تشدید کمردرد. اما، لزوماً این عوارش در همه بیماران رخ نمی‌دهد و معمولاً به ندرت اتفاق می‌افتد. اما، بروز هرگونه عوارض احتمالی باید توسط پزشک بررسی گردد.
- پس از جراحی، بیمار به اتاق ریکاوری منتقل می‌شود و در صورتی که فشار خون، نبض و تنفس بیمار مطلوب باشد به بخش منتقل خواهد شد.
- ممکن است از فرد خواسته شود تا دست‌ها و پاهای خود را حرکت دهد.
- معمولاً برای تسکین درد در محل برش، پزشک داروهای آنتی‌بیوتیک و یا مسکن تجویز می‌کند.
- بیمار معمولاً به مدت یک یا دو شب در بیمارستان بستری خواهد بود.
- انجام فیزیوتراپی پس از لامینکتومی، برای بهبود قدرت و انعطاف‌پذیری توصیه می‌شود.
- بسته به میزان فعالیت شغلی، راه رفتن و نشستن، ممکن است فرد بتواند ظرف چند هفته به کار خود بازگردد.
روند بهبودی لامینکتومی در افراد مختلف و با توجه به شرایط فرد متفاوت است. استراحت کردن به تسریع روند بهبودی کمک می‌کند. بلافاصله پس از جراحی باید از انجام حرکات خمشی یا پیچشی خودداری گردد. به تدریج و با روند بهبودی، میزان فعالیت‌های روزانه تا جایی که بدن فرد اجازه می‌دهد، باید افزایش یابد. فیزیوتراپی و انجام تمرینات و کشش‌هایی که موجب تقویت عضلات شود، می‌تواند در انجام بهتر حرکات و کاهش درد موثر باشد.
حدود ۷۰ تا ۸۰% بیماران پس از جراحی لامینکتومی، کاهش قابل توجهی را در کمردرد و بهبود علائم، تجربه خواهند کرد. البته، جراحی نمی‌تواند مشکلات اساسی که موجب فرسودگی تدریجی بافت‌های ستون فقرات می‌شود را اصلاح کند. به همین دلیل، برخی علائم بیمار ممکن است عود کنند. برخی از افراد ممکن است پس از جراحی، همچنان درد و بدتر شدن علائم را تجربه کنند. از آنجایی که لامینکتومی فضای کانال نخاعی را بازیابی می‌کند، احتمالاً فشاری را که باعث درد ناشی از آن می‌شود، کاهش می‌دهد. اما، این روش، ورم مفاصل را که باعث باریک شدن کانال نخاعی شده است را درمان نمی‌کند. بنابراین، به احتمال زیاد کمردرد را تسکین نخواهد داد.
در این مطلب، با جراحی لامینکتومی، چگونگی انجام آن، اینکه برای چه مواردی کاربرد دارد و مراحل انجام آن به چه صورتی است، اشاره شد. در مورد احتمال موفقیت پس از این جراحی و راهکاریی برای تسریع روند بهبودی صحبت شد. همانطور که گفته شد، بیشتر افراد پس از این جراحی بهبود قابل‌توجهی را در علائم، به ویژه کاهش دردی که در پا یا بازو داشته‌اند را گزارش می‌دهند. اما، این مزیت ممکن است با گذشت زمان و به خصوص در برخی از بیماران مبتلا به آرتریت کاهش یابد. همچنین، بهبودی درد کمر در جراحی لامینکتومی از احتمال کمتری برخوردار است. این نوع روش جراحی، هم در قسمت پشت استخوان ستون فقرات و در قسمت تحتانی کمر و هم در قسمت پشتی استخوان ستون فقرات در گردن انجام می‌شود. امید است این روش جراحی بتواند نقش موثری به خصوص در بیماران مبتلا به مشکلات ستون فقرات ایفا نماید.