در فهرست عارضههای مغز و اعصاب، برخی از بیماریها هستند که نامشان کمتر شنیده شده و درباره آنها کمتر صحبت میکنند؛ اما از جمله خطرناکترین بیماریهای خاموش به شمار میروند. از جمله بیماری آنوریسم مغزی که به عنوان یک بیماری خاموش، میتواند جان بسیاری را تهدید کند و یکی از عوامل مهم بروز سکته مغزی هموراژیک در انسان است. از چالشهای بزرگ آنوریسم مغزی میتوان به تشخیص دشوار آن در زمان درست و پیش از آن که جان افراد را تهدید کند اشاره کرد. در این مطلب قصد داریم درباره این بیماری و علائم آشکار و پنهان آن صحبت کنیم و ببینیم آیا آنوریسم مغزی درمان دارد یا خیر؟
آنوریسم مغزی چیست؟
آنوریسم مغزی به برآمدگی یا بیرون زدگی حباب مانند یکی از شریانهای مغز گفته میشود که هر لحظه آبستن یک اتفاق ناگوار مانند پارگی یا نشت خون به فضای بافتهای مغزی است. از آنجایی که با بیرون زدگی حباب مانند رگ، جداره آن نیز نازک و کشیده میشود، احتمال خونریزی مغزی از محل آنوریسم و یا نشت از آن نقطه خواهد بود. آنوریسم مغزی بیشتر در محدوده سنی 30 الی 60 سال دیده شده و بسته به محل وقوع میتواند به دو دسته زیر تقسیم شود:
1. ساب آراکنوئید هماتوما (عنکبوتیه)
زمانی که آنوریسم در فضای زیر عنکبوتیه و بین غشای عنکبوتیه و نرم ماشه اطراف مغز رخ دهد، نام آن را بر اساس نام محل به وقوع پیوسته ساب آراکنوئید Subarachnoid میگویند و معمولاً در این فضا خون خارج شده از آنوریسم با مایع مغزی نخاعی CSF ترکیب میشود.
2. اینتراسربرال هماتوما
زمانی که آنوریسم در داخل فضای نسج مغز ایجاد شود، باعث خونریزی داخل مغز میگردد که به آن اینتراسربرال هماتوما Intracranial Hematoma میگویند و این عارضه بیشتر در افراد مسن و افراد معتاد به مشروبات الکلی دیده میشود.
عوامل ابتلا به آنوریسم مغزی
این عارضه را به نوعی میتوان یک اختلال عروقی نامید که بی صدا در فضای جمجمه ایجاد میشود و تنها زمانی خبر میکند که حباب مملو از خون در محل عارضه سوراخ شده باشد و خون در فضای مغز پخش شود. دانشمندان هنوز نتوانستهاند دلایلی قطعی برای این اختلال عروقی بیابند، اما به نظر میرسد که در تمام موارد رخ داده، حداقل یکی از عوامل زیر دخیل بودهاند:
عامل ژنتیکی
یکی از عوامل اثبات شده در ایجاد آنوریسم مغزی، داشتن عقبه خانوادگی درباره بیماریهای عروقی و سکته مغزی است. به نظر میرسد که یک عامل ژنتیکی میتواند باعث این امر باشد و احتمال انتقال آن از نسلی به نسل دیگر نیز وجود داشته باشد. اختلالاتی مانند سندرم اهلرز یا سندرم مارفان از جمله اختلالات ژنتیکی هستند که مرتبط با آنوریسم بوده و مبتلایان به چنین اختلالاتی بهتر است که تحت نظر پزشک باشند و احتمال وقوع این عارضه در خود را بررسی کنند.
ضعف در جداره رگهای مغز
اختلالاتی مانند عروق کرونر یا آنوریسم در دیگر قسمتهای بدن و یا هر نوع ضعف، نازک شدگی و اختلال درباره دیوارههای عروق بدن، میتواند احتمال بروز آنوریسم مغزی را نیز در بدن فعال کند. اگر عارضهای مشابه را تجربه کردهاید، بهتر است احتمال وقوع آنوریسم مغزی در خود را تحت نظر پزشکان متخصص بررسی کنید.
فشار خون بالا
یکی از عوامل مهم و تاثیرگذار در بروز این بیماری، فشار خون بالاست. بسیاری از افراد مبتلا به آنوریسم مغزی سابقه فشار خون بالا را داشتهاند.
عارضه مادرزادی کوآرکتاسیون آئورت
کوآرکتاسیون آئورت، به تنگی مادر زادی دهانه آئورت (شریان اصلی قلب) گفته میشود که میتواند در طول زندگی اختلالات دیگر قلبی عروقی را به همراه داشته باشد. تحقیقات نشان میدهند که داشتن این عارضه میتواند احتمال ابتلای به آنوریسم مغزی را افزایش دهد.
استرس و خشم زیاد
استرس و خشم زیاد میتواند عوارض جسمی بسیاری را به همراه داشته باشد که از جمله آنان میتوان به افزایش فشار خون و افزایش فشار مغز اشاره کرد. تحقیقات نشان میدهند که استرس و خشم زیاد در طول زندگی میتواند خطر ابتلا به انواع سکته مغزی و آنوریسم را به همراه داشته باشد.
استعمال دخانیات و نوشیدنی الکلی
یکی دیگر از عوامل مشترکی که در بسیاری افراد دچار این عارضه وجود داشته، مصرف مداوم دخانیات و الکل بوده که نشان میدهد افراط در این گونه محرکها میتواند برای مغز خطر آفرین باشد.
کار سخت در هوای گرم
یکی دیگر از عواملی که در برخی مبتلایان به این عارضه مشترک بوده، کار سخت در هوای گرم به طور مداوم بوده که باعث فشار مضاعف بر عروق مغزی شده و افزایش فشار خون را نیز به همراه دارد.
علائم آنوریسم مغزی
متاسفانه آنوریسم مغزی تا زمانی که باعث خونریزی، سکته هموراژیک و یا نشت نشود، هیچ علائمی برای آشکار شدن ندارد و این یکی از اصلیترین چالشهای تشخیص این عارضه است. اغلب آنوریسمهایی که در مغز پیش از ترشح دیده میشوند، به صورت تصادفی و در طی آزمایشات دیگری مانند سیتیاسکن و امآرآی از ناحیه سر تشخیص داده میشوند که اگر این اتفاق بیفتد، فرآیند درمان میتواند کمخطرتر باشد. اما اگر این بیماری خاموش پس از سوراخ شدن جداره رگ، بروز خونریزی در فضای جمجمه و یا نشت مایع از عروق بخواهد تشخیص داده شود، احتمالاً علائم زیر میتوانند آن را برای شما روشن کنند:
سردرد شدید
نوع سردرد در این عارضه شبیه به هیچ یک از سردردهای عادی نیست و آنچنان شدید است که خارج از تحمل فرد بوده و آرام و قرار را از وی سلب میکند.
حساسیت به نور
جزو اولین نشانههای این عارضه، حساسیت ناگهانی و شدید به نور است که سردرد، پس از آن به سراغ فرد میآید.
احساس گنگی
ممکن است که شخص احساس گنگی و سردرگمی داشته باشد و درک خود نسبت به اتفاقات پیرامون را از دست بدهد.
سفت شدن گردن
در برخی مواقع به همراه سر درد، احساس سفت شدن گردن از ناحیه پشتی را نیز افراد حس کردهاند.
تهوع، استفراغ و سرگیجه شدید
ممکن است پیش یا پس از سردرد، احساس تهوع، استفراغ و سرگیجه شدیدی به شخص دست بدهد که عامل آن مشکلات گوارشی نیست.
اختلال در بینایی
تار شدن چشم، دوبینی و اختلال در بینایی که به صورت ناگهانی اتفاق افتاده باشد، میتواند بهجای حساسیت به نور، بخشی از علائم این عارضه باشد.
از دست دادن تعادل
در مواردی شخص از شدت سرگیجه و سردرگمی تعادل خود را به طور کامل از دست میدهد و نقش بر زمین میشود.
کاهش سطح هوشیاری
احتمال کاهش سطح هوشیاری و حتی کما پس از بروز این عارضه نیز وجود دارد و شخص با دیده شدن هر یک از علائم فوق باید سریعاً به بیمارستان منتقل شود. به خاطر داشته باشید که زمان در این شرایط اصلیترین فاکتور برای نجات جان فرد خواهد بود.
آیا آنوریسم مغزی درمان دارد ؟
پرسش بسیاری از افراد حول همین محور است که آیا آنوریسم مغزی درمان دارد؟ درمان قطعی آنوریسم مغزی چیست ؟ در پاسخ باید گفت که طبیعتاً مانند هر عارضه دیگری راههایی برای مقابله با این بیماری نیز وجود دارد که بسته به محل بروز آن و شدت عارضه، میتواند متفاوت باشد. هدف از درمان در این عارضه کنترل آنوریسم برای خروج خون و پخش شدن آن در نواحی مغزی است که میتواند باعث آسیب رسیدن به بافتهای آن شود. بنابراین پزشکان از روشهای زیر برای این کار استفاده میکنند:
دارو درمانی
برای آنوریسمهایی که منجر به پارگی و خونریزی شدهاند، استفاده از داروهای ضد درد، داروهای ضد تشنج، داروهای مسدود کننده کلسیم در خون، داروهای گشاد کننده عروق و… میتوانند بسته به شرایط فرد و وضعیت جسمی وی تجویز شوند که البته روشهایی موقتی و نیمه تمام به شمار میروند.
جراحی آنژیوپلاستی
در این روشها، جراح مغز و اعصاب یک کاتتر را از ناحیه سرخرگ پا یا مچ دست وارد بدن کرده و به ناحیه آنوریسم میرساند. در اینجا بسته به تشخیص پزشک، اقدامات مختلفی برای جلوگیری از خونریزی یا بهبود وضعیت انجام میگیرد. به عنوان مثال ممکن است پزشک جراح بسته به شرایط، با استفاده از یک استنت خاص که از طریق کاتتر به مقصد میرساند، اقدام به انحراف جریان خون از آنوریسم کند. همچنین ممکن است با استفاده از روش کلاف پیچی درون وریدی، جریان خون در آن ناحیه قطع شود. در روش جراحی آنژیوپلاستی اقدامات مختلفی میتواند صورت بگیرد که بسته به شرایط و تصمیم پزشکان معالج مشخص خواهد شد.
جراحی باز جمجمه
در شرایطی ممکن است وضعیت بیماری به گونهای باشد که راهی جز جراحی باز جمجمه پیش روی پزشک نباشد. عدم دسترسی به محل آنوریسم با کاتتر و یا وضعیت وخیم پارگی آنوریسم ممکن است پزشک جراح مغز و اعصاب را مجبور به گرفتن این تصمیم کند. در جراحی باز جمجمه با دسترسی مستقیم به محل آنوریسم، اقدام به قطع جریان خونریزی میکند و پس از عمل جراحی با استفاده از دیگر روشها، شرایط جسمی بیمار احیا شده و علائم و عوارض یکی پس از دیگری حذف میشوند.
جمع بندی و نتیجه گیری
آنوریسم مغزی به بیرون زدگی حباب مانند یکی از رگهای مغزی گفته میشود که تا زمانی که دچار پارگی نشود، علائم خاصی ندارد و پس از پاره شدن میتواند جان فرد را تهدید کند. از آنجایی که این بیماری خاموش علائم اولیه خاصی ندارد، بهتر است افراد مستعدی که در این مطلب معرفی کردیم، برای غربالگری آنوریسم مغزی به پزشک مراجعه کنند و در صورت در خطر بودن، اقدامات را پیش از آن که عارضه منجر به خونریزی مغزی و دیگر آسیبهای جبران ناپذیر شود به انجام برسانند. همچنین راههای درمان آنوریسم مغزی را در این مطلب به صورت مختصر معرفی کردیم که البته اینها تنها بخشی از فرآیند درمان هستند و رفع عوارض ناشی از این بیماری، بستگی به شدت این عوارض و وضعیت جسمی بیمار خواهد داشت.
