دیسک کمر یک عارضه رایج کمری است که ممکن است در افراد مختلف و در سنین متفاوت بروز پیدا کند. به همین علت آشنایی با این عارضه و شناخت شیوه‌های تشخیص دیسک کمر، اهمیت بسیاری دارد. در این مقاله می‌خواهیم با عارضه فتق دیسک و روش‌های تشخیص عمومی و تخصصی آن بیشتر آشنا شویم.
دیسک کمر چیست؟
در قسمت انتهایی ستون فقرات بدن انسان، 5 مهره وجود دارد که مهره‌های کمر نام دارند. بین این مهره‌ها با بالشتک‌هایی از جنس غضروف پر می‌شود که این بالشتک‌ها دیسک نام دارند. بنابراین در ستون مهره تمامی افراد سالم، دیسک وجود دارد. دیسک کمر به عنوان ضربه گیر عمل می‌کند و با فشارهای وارد بر ستون فقرات مقابله می‌کند و همچنین حرکت مهره‌ها را تسهیل می‌نماید.
چندین عارضه ممکن است برای دیسک کمر رخ دهد که عبارتند از ساییدگی دیسک، برآمدگی دیسک، فتق دیسک، نازک شدن دیسک و تشکیل خار استخوانی. منظور از اصطلاح رایج دیسک کمر به عنوان بیماری که در عامیانه به‌کار می‌رود، در واقع فتق دیسک یا بیرون زدگی یا پارگی دیسک است. فتق دیسک کمر موجب بروز کمر درد بسیار دردناکی می‌شود که انجام کارهای روزانه را برای فرد دشوار می‌سازد.
دیسک کمر برای چه افرادی بیشتر رخ می‌دهد؟
تحقیقات نشان می‌دهد که زنان و مردان تقریبا به یک میزان خطر ابتلاء به دیسک کمر را دارند. این بیماری ممکن است در جوانان، میان سالان و افراد کهنسال رخ دهد، اما به ندرت ابتلا به فتق دیسک در کودکان دیده شده است. شایع‌ترین سن ابتلاء به دیسک کمر سنین بین 30 الی 40 سالگی است.
بالا رفتن سن موجب خشک شدن دیسک‌ها می‌شود و این اتفاق می‌تواند منجر به ساییدگی مهره و یا بروز فتق دیسک شود. سبک زندگی غلط و کم تحرکی نیز از عواملی هستند که می‌توانند بروز عارضه فتق دیسک را تسریع کنند. اضافه وزن و چاقی نیز می‌تواند باعث وارد شدن فشار اضافی به مهره‌های کمر شود. مصرف دخانیات و رانندگی‌های طولانی مدت نیز عارضه‌های کمری را تشدید می‌کنند.
در زنان باردار به علت بزرگ شدن شکم، در کمر قوس بیشتری ایجاد می‌شود و معمولا زنان باردار درجات مختلفی از کمردرد را احساس می‌کنند. افزایش قوس کمر باعث کاهش فاصله نخاعی شده و می‌تواند باعث آسیب رسیدن به دیسک شود. افزایش ترشح هرمون پروژسترون در بارداری نیز در شل شدن لیگامان‌ها و آسیب‌های کمری موثر است. همچنین برای زنانی که در پیش از بارداری سابقه کمردرد داشته اند، احتمال وقوع عارضه در دیسک کمر بیشتر است.
علائم شایع دیسک کمر
- کمر دردهای شدید و غیر قابل تحمل
- درد پشت باسن و یا پایین‌تر در ناحیه پشت ران و پشت ساق پا
- احساس خواب رفتگی و سوزن سوزن شدن عضلات باسن به پایین
- ضعف و سستی پا که این علامت حتی ممکن است بدون درد باشد
- وجود دردی که با حرکت تشدید می‌شود. ایستادن طولانی و راه رفتن باعث شدت گرفتن درد می‌شود. حتی خندیدن، سرفه، عطسه و حرکات ناگهانی از این دست نیز ممکن است درد کمر را تشدید کنند.
- احساس مشکل در هنگام بلند کردن کف پا از زمین و عدم تعادل در راه رفتن که به عنوان افتادگی پا تعبیر می‌شود.
روش‌های تشخیص دیسک کمر
توجه به علائم بیمار
مهمترین روش برای تشخیص دیسک کمر توجه به علائم و نشانه‌های بیماری است. معمولا بیمار تجربه کمرددهای شدید یا درد در پشت پا را خواهد داشت. در طول زمان ممکن است تجربه کمردرد‌های پراکنده نیز اتفاق بیفتد، اما درد اصلی به صورت ناگهانی و بسیار شدید خود را نشان می‌دهد. ممکن است بر اثر کار شدید و بلند کردن اجسام سنگین، فرد دچار اسپاسم عضلانی و یا کمردرد شود؛ اگر درد بعد از نهایتا 48 ساعت بهبود پیدا کرد، مسئله جدی نیست اما در صورت ادامه دار شدن درد، احتمال پارگی یا فتق دیسک وجود دارد.
از آنجایی که دیسک کمر در مسیر عصب سیاتیک قرار دارد، این درد ممکن است به صورت پراکنده در چند نقطه از بدن حس شود. یا از نقطه‌ای به نقطه دیگر تغییر موضع دهد. مکان درد بین کمر، لگن، پشت ران پا و پشت ساق پا می‌تواند جا به جا شود. بنابراین بیماری دیسک کمر لزوما با درد کمر شروع نمی‌شود و ممکن است بیماری که تجربه درد پشت ساق پا دارد و برای درمان به جراح ستون فقرات مراجعه می‌کند، متوجه شود که دچار فتق دیسک کمر شده است.
تشخیص از طریق معاینه فیزیکی
این کار توسط جراح مغز و اعصاب تهران معالج انجام می‌شود. به این صورت که پزشک با لمس بافت‌ها و تحریک نقاط مختلف باعث افزایش درد می‌شود تا نقطه اصلی درد مشخص گردد. تست‌های حرکتی نیز توسط پزشک انجام می‌پذیرد. پزشک از بیمار می‌خواهد تا گردن و تنه خود را به جلو و عقب حرکت دهد و یا پای خود را بالا بیاورد؛ با این تست آستانه حرکت بیمار مشحص می‌شود. کار دیگری که باید انجام شود، تست رفلکس است. در این تست نقاط مشخصی به صورت چکشی تحریک می‌شوند، اگر عکس العمل بیمار ضعیف باشد به این معنی است که در سیستم عصبی اختلال وجود دارد.
استفاده از روش‌های تصویر برداری
- برای اثبات و تشخیص دیسک کمر، می‌توان از تصویربرداری به روش ام آر آی استفاده کرد. ام آر آی تصویربرداری به روش رزونانس مغناطیسی است که نتیجه آن نشان می‌دهد که فتق دیسک دقیقا بین کدام مهره‌ها و با چه شدتی رخ داده است.
- سی تی اسکن نیز روش تصویر برداری دیگری است که با اشعه ایکس است و می‌تواند تصویر برداری را به صورت رنگی نیز انجام دهد و دقت خوبی دارد.
- اگر پزشک معالج جراحی را توصیه کند از دیسکوگرام نیز برای تشخیص دقیق‌تر نقاط درد استفاده می‌شود.
- میلوگرام روشی است که در آن به بیمار ماده کنتراست تزریق می‌شود تا تصویر با وضوح بیشتر قابل رویت و تشخیص باشد.
- الکترومیوگرافی که در این آزمایش سیستم عصبی با پالس‌های الکتریکی تحریک می‌شود و میزان پاسخ سیستم عصبی به تحریک‌ها سنجیده می‌شود.
درمان دیسک کمر
اگر عارضه شما هنوز خیلی جدی نشده است، می‌توانید از روش‌های خانگی برای درمان دیسک کمر استفاده کنید. در وحله اول توجه کنید که باید از استراحت بیش از حد بپرهیزید و تنها در مواقع بروز دردهای بسیار شدید استراحت کنید؛ چرا که استراحت مطلق بیش از دو روز مشکل را بدتر می‌کند.
استفاده از پدهای حرارتی، کیسه آب گرم و حمام آب گرم در کاهش اسپاسم‌های موضعی تاثیر مثبتی دارد. در صورت تشدید دردها، مراجعه به پزشک متخصص ضروری است. پزشکان عموما برای تسکیل دردهای کمر، قرص‌های مسکن و یا داروهای تزریقی را تجویز می‌کنند که بسته به شدت بروز عارضه، دوز دارو کم و زیاد می‌شود.
جمع بندی و نتیجه گیری
در پایان ذکر این نکته ضروری است که ستون فقرات و کمر از نواحی حساس بدن محسوب می‌شوند و در بیشتر مواقع کمردردها ناشی از بی احتیاطی و انجام حرکات نادرست است. بنابراین درصورت ابتلا به کمر درد حتما به منظور تشخیص دیسک کمر به پزشک متخصص مراجعه کنید؛ چرا که درمان‌های غیر اصولی ممکن است آسیب‌های جبران ناپذیری به ستون فقرات وارد نماید.
