تومور قاعده جمجمه چیست ؟ علائم ، تشخیص و درمان

تومورها و غدد سرطانی به سبب تکثیر بی‌رویه سلول‌های دچار اختلال ایجاد می‌شوند و در هر نقطه از بدن ممکن است رشد کنند. البته دلایل ابتلا، علائم و روش‌های درمانی ممکن است در هر نوعی از سرطان متفاوت باشد. به همین سبب است که مطالعات حوزه سرطان بسیار گسترده و تخصصی محسوب می‌شوند. یکی از انواع تومورها در بدن انسان تومور قاعده جمجمه است که به سبب نزدیکی به مغز، از حساسیت بسیاری برخوردار بوده و تشخیص و درمان به موقع آن بسیار حائز اهمیت است. در این مطلب قصد داریم درباره چیستی، علائم و دلایل ابتلا به این نوع از تومور صحبت کرده و روش‌های درمان تومور قاعده جمجمه را برای شما بازگو کنیم.

تومور قاعده جمجمه چیست؟

جمجمه انسان که از جمله مهم‌ترین مجموعه استخوان‌های بدن به شمار می‌رود و وظیفه حفاظت از مغز را بر عهده دارد، از بخش‌های مختلفی تشکیل می‌شود و بخشی از آن به قاعده جمجمه مشهور است. قاعده جمجمه در واقع از پنج استخوان تشکیل می‌شود که عبارتند از شکل حفره‌های چشمی، سقف حفره بینی، سینوس‌ها و استخوان‌های پیرامون چشم داخلی. اگر در این منطقه از جمجمه بر اثر عوامل مختلفی (که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت) غده‌های سرطانی شروع به رشد کنند، در اصطلاح پزشکی به این عارضه تومور قاعده جمجمه گفته می‌شود و رشد این تومورها ممکن است آسیب‌های جبران ناپذیری برای بدن ایجاد کند.

 

تومور قاعده جمجمه با آن که در زمره تومورهای مغزی به شمار نمی‌آید، اما به دلیل نزدیکی به مغز می‌تواند بسیار حساس باشد. رشد این نوع تومورها و عدم درمان به موقع آن می‌تواند آسیب‌های جبران ناپذیری به مغز وارد کند که این آسیب به سبب تاثیرات مستقیم مغز بر تمامی اعضای بدن، همچنان می‌تواند به بخش‌های مختلف بدن وارد شود. البته خبر خوش آن است که اغلب تومورهای قاعده جمجمه از نوع خوش خیم بوده و با جراحی یا دیگر روش‌های درمانی می‌تواند درمان شود. امروزه با گسترش علومی مانند مهندسی پزشکی، روش‌های درمانی بهتر و موثرتری نیز برای این عارضه به وجود آمده که به پزشکان و بیماران بسیار کمک کرده است. در ادامه به معرفی انواع تومور قاعده جمجمه خواهیم پرداخت.

 

انواع تومور قاعده جمجمه

تومور قاعده جمجمه انواع مختلفی دارد که ممکن است در هر یک از بخش‌های قاعده جمجمه و به اشکال مختلفی ایجاد شود. برای دسته بندی بهتر این تنوع گسترده، در اینجا تومورها را بر اساس محل تشکیل به سه دسته زیر تقسیم می‌کنیم:

1. تومورهای بخش قدامی قاعده جمجمه: تومورهای بخش قدامی تومورهایی هستند که در بخش جلویی جمجمه و نزدیک به سینوس‌ها و کاسه چشم تشکیل می‌شوند. سرطان سینوس پارانازال، مننژیوما و استیزیونئوروبلاستوما از جمله مثال‌هایی هستند که در این دسته قرار می‌گیرند.
2. تومورهای بخش میانی قاعده جمجمه: تومورهای بخش میانی تومورهایی هستند که در بخش میانی جمجمه و هم تراز با غده هیپوفیز تشکیل می‌شوند. برخی از انواع رایج تومورهای بخش میانی جمجمه عبارتند از کیست شکافی راتک، آدنوم‌ هیپوفیز و کرانیوفارنژیوما.
3. تومورهای بخش خلفی قاعده جمجمه: تومورهایی که در قسمت پشت جمجمه تشکیل می‌شوند، تومور بخش خلفی به شمار می‌آیند. مثال‌هایی برای این دسته بندی عبارتند از مننژیوما، تومورهای نوروم آکوستیک، کندروسارکوم، آکوردوما و تومور اپیدرموئید.

در میان تمامی انواعی که نام بردیم، مننژیوما، آدنوم‌های هیپوفیز و شوانومای وستیبولار از دیگر انواع نام برده، رایج‌تر هستند. در ادامه به علائم مربوط به این نوع تومورها و چگونگی تشخیص آن‌ها از طریق علائم مربوطه صحبت خواهیم نمود.

 

علائم ابتلا به تومور قاعده جمجمه

پزشک متخصص برای تشخیص تومور قاعده جمجمه، جراح قاعده جمجمه است؛ بنابراین فرآیند تشخیص عارضه و درمان آن را باید به متخصص آن بسپارید.

اما در این بخش قصد داریم به علائمی اشاره کنیم که وجود آن‌ها در بدن می‌تواند احتمال وجود چنین تومورهایی را تقویت کند. البته داشتن علائم زیر الزاماً به معنای داشتن تومور نیست، اما اگر یک یا چند مورد از موارد زیر را دارید، بهتر است هر چه سریع‌تر به جراح مغز و اعصاب مراجعه کرده و خود را مورد معاینه قرار دهید. علائم مهم در این زمینه عبارتند از:

• وجود توده در گردن

اگر حس کنید که بر روی گردن خود یا قسمت زیر فک خود یک توده ایجاد شده، هرگز آن را نادیده نگیرید.

• انسداد مجرای بینی

اگر مجرای بینی شما برای مدت بیش از دو هفته گرفته باشد و به‌خصوص اگر این گرفتگی تنها برای یکی از حفره‌های بینی باشد، باید توسط پزشک گوش و حلق و بینی مورد معاینه قرار بگیرد.

• بی‌حسی موضعی در صورت

اگر حس کنید که یک بخش خاص از صورت شما دچار بی حسی شده، سریعاً به پزشک معالجه کنید. این اتفاق ممکن است به دلیل رشد تومور قاعده جمجمه از داخل اتفاق افتاده باشد و در این صورت اگر تشخیص و درمان به تعویق بیفتد، امکان فلج بخش‌های بیشتری از صورت نیز وجود خواهد داشت.

• تورم موضعی در بخشی از صورت

وجود تورم در بخشی از صورت اگر مربوط به عفونت لثه یا دندان درد نباشد، احتمال وجود تومور قاعده جمجمه را تقویت می‌کند و باید مورد بررسی دقیق قرار بگیرد.

• تغییر ساختار فک و جابجا شدن دندان‌ها

به صورت طبیعی دندان‌های بالا و پایین باید بر روی هم منطبق باشند. با این وجود برخی به صورت طبیعی این انطباق را ندارند. اما اگر این انطباق در بازه زمانی مشخصی از بین برود و حس کنید که با تغییر ساختار فک یا جابجایی دندان‌ها روبرو هستید، باید سریعاً به نزد پزشک متخصص گوش و حلق و بینی بروید.

• تغییر فرم چشم‌ها یا محل قرارگیری آن‌ها

شاید این موضوع برای شما کمی تعجب‌آور باشد، اما حقیقت دارد. ممکن است فرم چشم‌ها، فاصله آن‌ها از یکدیگر و یا حتی خط تراز آن‌ها به دلیل رشد تومور قاعده جمجمه تغییر کند.

• تغییر توناژ صوتی حنجره

تو دماغی شدن صدا برای مدت طولانی می‌تواند زنگ هشداری برای این عارضه باشد. اگر حس می‌کنید مدتی است که صدای شما تو دماغی شده اما علائمی از سرماخوردگی یا آلرژی وجود ندارد، بهتر است که به پزشک مراجعه کنید.

• کاهش شنوایی

کاهش شنوایی نیز اگر به‌خاطر تغییر فشار هوا، تغییر ارتفاع یا آلرژی و بیماری‌های معمول نباشد، ممکن است زنگ خطری برای تومور قاعده جمجمه باشد؛ به‌خصوص اگر تنها یک گوش به این حالت دچار شود.

• زنگ زدن ممتد گوش

اگر گوش شما به صورت ممتد زنگ می‌زند یا مدتی است که صدای سوت از درون مغز خود می‌شنوید، بهتر است خود را مورد معاینه قرار دهید؛ چون این علامت می‌تواند یکی از نشانه‌ها وجود تومور در جمجمه باشد.

• درد در ناحیه گوش یا کاسه چشم

احساس درد در ناحیه داخلی گوش و یا کاسه چشم اگر به صورت تکرار شونده اتفاق بیفتد، می‌تواند خطرناک باشد؛ به‌خصوص اگر دردی که حس می‌کنید عمق زیادی داشته باشد.

• خونریزی بینی

خونریزی بینی به‌خصوص اگر تکرار شونده باشد، علامت خوبی نیست. درست است این علامت نیز مانند سایر علائم الزاماً به معنای تومور نیست؛ اما می‌تواند یکی از نشانه‌های عارضه تومور قاعده جمجمه به شمار بیاید.

در صورت داشتن هر کدام از این علائم و علائم دیگر مانند اختلالات بینایی، عدم توانایی در حفظ تعادل، مشکلات شدید سینوسی، تنگی نفس و خفگی… به پزشک متخصص مراجعه خواهید کرد و متخصص شما با انجام آزمایشات مختلف و تصویر برداری از جمجمه، عارضه را تشخیص خواهد داد. در این زمان است که آزمایش بیوپسی برای تعیین خوش خیم یا بد خیم بودن بیماری انجام می‌گیرد و متناسب با نتایج آزمایش، درمان نیز آغاز می‌شود.

 

دلایل ابتلا به تومور قاعده جمجمه

تومورها بنا به چندین دلیل ممکن است در بدن انسان ایجاد شوند. مخصوصاً درباره تومورهای قاعده جمجمه به سبب نادر بودن، تشخیص دلایل این بیماری نیز کمی دشوار خواهد بود. البته که عوامل اصلی مانند تغذیه ناسالم، استعمال دخانیات، آلودگی هوا و عوامل سرطان زای رایج درباره این بیماری نیز صدق می‌کنند. اما بجز این موارد، چند عامل دیگر هم شناخته شده که در افراد مبتلا به این عارضه بسیار متداول بوده است. این عوامل عبارتند از:

• بودن در محیط امواج مخرب رادیوتراپی

اشعه‌هایی با طول موج مخرب، می‌توانند باعث ایجاد سرطان باشند. حال اگر شخصی بدون رعایت موارد ایمنی لازم به صورت مکرر در معرض این امواج قرار بگیرد، احتمال ابتلای به تومور قاعده جمجمه در وی وجود خواهد داشت.

• قرار داشتن مستمر در فضای مملو از گرد و غبار چوب

غبارهای ریز چوب و بخصوص غبار فرآورده‌های چوبی مانند ام دی اف و نئوپان می‌تواند در نواحی مخاطی و سینوس‌ها ته‌نشین شود و اگر به صورت مرتب مورد شستشو قرار نگیرد، ممکن است سرطان زا باشد. از جمله دلایل مشترک بسیاری از مبتلایان به انواع تومورهای قاعده خلفی، همین بودن در فضای پر از گرد و غبار چوب است.

• کار کردن با فلزات سنگین

فلز کاری نیز از جمله مشاغلی است که بخشی از مبتلایان به این عارضه سابقه کار در آن را داشته‌اند. در فرایندهای فلزکاری نیز مانند کار با چوب ذرات ریز و سنگین در هوا معلق بوده و در نواحی مخاطی ته نشین می‌شوند.

• کار کردن در صنعت چرم

یکی دیگر از مشاغل خطرناک در این حوزه، صنعت چرم است که بنا به دلایلی مشابه دلایل نام برده شده، افراد را در معرض آلودگی‌های خطرناک قرار داده و احتمال ابتلا به بیماری‌های تنفسی و همچنین تومور قاعده جمجمه را تقویت می‌کند. نکته مهمی که لازم است به آن اشاره کنیم، این است که فعالیت در زمینه‌های نام برده به معنای ابتلای به بیماری‌ گفته شده نیست. بلکه به معنای آن است که این افراد باید نکات ایمنی را در زمینه شغلی خود رعایت کنند.

• قرارگیری مستمر در برابر سموم گازی

به طور کلی می‌توان گفت قرارگیری مستمر در فضاهایی که گازهای سمی و گازهای سنگین در آن وجود داشته باشد، احتمال ابتلا به تومور را افزایش خواهد داد.

• عامل ژنتیک

یکی دیگر از دلایل مهم ابتلا به تومور قاعده جمجمه، عامل ژنتیک است. دانشمندان و مهندسان ژنتیک در تلاشند که بتوانند عامل ژنتیک دخیل در این عارضه را بیابند؛ اما مطمئناً یکی از عوامل مهم در این زمینه، مسئله اختلالات ژنتیکی است.

 

درمان تومور قاعده جمجمه

یکی از روش‌های متداول برای درمان تومورهای خوش خیم، جراحی اندوسکوپی است. البته این روش برای اهداف دیگری مانند اصلاح ناهنجاری‌های زیر مغز، تومورهای هیپوفیز، ترمیم مشکلات بالای ستون فقرات و حذف توده‌های عفونی نیز استفاده می‌شود. در این روش، ابزار جراحی از طریق مجراهای ورودی مانند حفره‌های بینی یا دهان و با ایجاد یک حفره مضاعف در میان ابرو وارد جمجمه می‌شود و پزشکان به این وسیله اقدام به جراحی و خارج کردن تومور از جمجمه می‌کنند.

روش دیگری که برای درمان تومور قاعده جمجمه وجود دارد، عمل باز جمجمه است. این روش برای زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که دسترسی به تومور به سادگی ممکن نباشد و پزشک برای دسترسی به تومور نیاز به شکافتن صورت و شاید تراش استخوان جمجمه داشته باشد. این روش البته برای بیمار روشی تهاجمی‌تر به شمار می‌رود و رنج و زحمت بیشتری دارد، اما درصد موفقیت کامل در آن بیشتر است.

روش جراحی اندوسکوپی روشی کم تهاجمی‌تر است، اما نیاز به حضور تیمی بزرگ از متخصصان و جراحان حرفه‌ای دارد و البته زحمت و هزینه آن نیز بیشتر است. همچنین اگر جراحی اندوسکوپی یا جراحی باز جمجمه داشته باشید، مراقبت‌های سنگینی نیز وجود دارد که بعضاً ممکن است تا 6 ماه بعد از عمل نیز رعایت آن‌ها واجب باشد.

بسته به نوع تومور، ممکن است روش‌های درمانی دیگری مانند شیمی درمانی، پرتو درمانی و برش گاما نیز در فهرست درمان بیمار باشد. برش گاما روشی است که طی آن، پرتوهای گاما و ایکس‌ری به صورت هدفمند و متمرکز بر سلول‌های تومور تابیده می‌شود تا ساختار سلول‌های ناهنجار از داخل شکسته شده و مرگ آن‌ها فرا برسد.

جمع بندی و نتیجه گیری

تومور قاعده جمجمه نوعی تومور مغزی است که در ناحیه داخلی جمجمه و نزدیک مغزی ایجاد می‌شود و عدم تشخیص و درمان به موقع آن ممکن است باعث عوارض جبران ناپذیر متعددی در بدن باشد. به همین خاطر در این مطلب سعی کردیم علائم این بیماری را به همراه روش‌های تشخیص آن به شما معرفی کنیم تا با تشخیص و اقدام به موقع، جان خود و عزیزان خود را نجات دهید. همچنین سعی کردیم با معرفی روش‌های درمانی این بیماری، به شما در آشنایی بیشتر و بهتر با این بیماری کمک کنیم.