تومور که در اصطلاح، به عنوان رشد غیر قابل کنترل سلول‌ها معرفی می‌گردد، در صورتی که سلول‌های غده هیپوفیز را درگیر کند، تومور هیپوفیز نامیده می‌شود. این رشد غیر طبیعی، باعث بروز مشکلات فراوانی در ترشح هورمون‌ها، رشد و شرایط عصبی فرد خواهد شد و باید با اقدام به موقع برای درمان آن، از ایجاد فشار بیش از حد این مجموعه غیر عادی سلولی بر مغز و رشته‌های عصبی جلوگیری کرد. در ادامه این مطلب با اهمیت غده هیپوفیز، اختلالات مرتبط با آن، علائم و نشانه‌های تومور مغزی در این غده درون ریز و همچنین روش‌های درمان تومور هیپوفیز، آشنا خواهید شد.
هیپوفیز چیست ؟
هیپوفیز که در حقیقت غده‌ای در مرکز حفره مغزی میانی است، به صورت یک برآمدگی از کف غده هیپوتالاموس با وزن تقربی ۵/۰ گرم شناخته می‌شود که مسئول ترشح هرمورن‌های مهم رشد، پرولاکتین، LH، FSH و محرک ملانوسیت است. این غده درون ریز، منشا عصبی – اکتونومی داشته و در اثر ابتلا به بیماری‌هایی مثل تومور، کیست یا التهاب، تغییر اندازه خواهد داد.
بیماری‌های غده هیپوفیز
اختلالات و بیماری‌های شایعی که بر غده هیپوفیز اثر می‌گذارند عبارتند از:
- تومور هیپوفیز
- پرولاکتینمی
- هایپوفونکسیون یا Hypopituitarism
- کرانیوفارنژیوم یا Craniopharyngioma
- آکرومگالی یا Acromegaly
- کمبود هرمون رشد
- آدنوم هیپوفیز
- سندرم کوشینگ یا Cushing
- دیابت بی مزه
- کیست هیپوفیز
تومور هیپوفیز چیست؟
تومور هیپوفیز یا بزرگ شدن غیر طبیعی غده هیپوفیز که غالباً تومور مغزی خوش خیم است، تأثیر بسیاری بر عملکرد این غده اساسی خواهد داشت. محدودیت فضای درون جمجمه برای رشد غیر قابل کنترل هیپوفیز، منجر به حرکت آن به سمت سایر قسمت‌های مغز شده و با توجه به محل و نوع تومور، علائم و اختلالات متفاوتی را نیز به همراه خواهد داشت. این تومور‌ها ممکن است از نوع میکروآدنوم (با قطر کوچکتر از یک سانتی متر) یا ماکروآدنوم (با قطر یک سانتی متر یا بیشتر) باشند؛ که نوع ماکروآدنوم به دلیل اندازه بزرگتر و فشار بیشتر، جدی‌تر نیز محسوب می‌شود.
از جمله اختلالات رایجی که در پی رشد غیر طبیعی pituitary gland رخ می‌دهد، می‌توان موارد زیر را نام برد:
- تغییرات بینایی: در اثر وارد کردن فشار از طرف تومور در حال رشد، بر اعصاب بینایی، رخ می‌دهد.
- سردرد: در اثر فشار ناشی از تومور بر قسمت‌های مختلف مغز و اعصاب مجاور آن، بروز می‌کند.
- تغییرات هورمونی: ناشی از بزرگ شدن غده هیپوفیز و به دنبال آن افزایش بیش از حد برخی هورمون‌ها
علائم ابتلا به تومور هیپوفیز را بشناسید
زمانی که غده هیپوفیز شروع به رشد بی رویه می‌کند، فشاری را به اجزای مغز وارد کرده و باعث بروز علائمی در فرد خواهد شد که معمولاً عبارتند از:
| علائم ظاهری | علائم گوارشی | علائم پوست و مو | علائم جنسی | علائم عصبی | سایر علائم |
|---|---|---|---|---|---|
| کاهش یا اضافه وزن بی دلیل | حالت تهوع | خشکی پوست | اختلال در دوره‌های قاعدگی | سر درد مزمن | کاهش فشار خون |
| بی اشتهایی یا افزایش اشتها | یبوست | ریزش مو | ناباروری | مشکلات حافظه | خستگی مفرط |
| افزایش رشد دست و پا | استفراغ | کاهش میل جنسی | تغییرات خلق و خو مثل افسردگی یا عصبانیت | تغییرات هورمون‌های تیروئیدی | |
| توقف رشد کودکان | عدم نعوظ | عدم تحمل سرما | دیابت | ||
| تغییرات بینایی | ترشح بی دلیل شیر از سینه در زنان | کاهش خواب |
توجه داشته باشید که علائم تومور هیپوفیز، با توجه به نوع، موقعیت و اندازه تومور بروز متفاوتی در افراد خواهد داشت و در مواردی نیز به صورت غیر مستقیم، یعنی از طریق برخی اختلالات غدد درون ریز و بروز نشانه‌های ناشی از آن‌ها، نمایان می‌شود.
آیا روش‌های درمان تومور هیپوفیز را می‌شناسید؟
روش‌های درمان تومور هیپوفیز نیز مانند سایر انواع تومور، شامل پرتو درمانی، انواع جراحی تومور مغزی ، مصرف داروها، روش‌های طب سنتی و تغییرات سبک زندگی و رژیم غذایی هستند و پیشنهاد می‌شود برای کسب بهترین نتیجه، انتخاب روش‌های درمان تومور هیپوفیز را به جراح تومور هیپوفیز متخصص بسپارید.
روش‌های درمان تومور هیپوفیز به کمک تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی
رژیم غذایی صحیح برای همه افراد یکسان نبوده و با توجه به جنسیت، سن، سابقه بیماری، شاخص توده بدن، وزن و… توسط متخصص تغذیه برنامه ریزی می‌شود. اما به طور کلی در زمان درمان با فلوئورواسیل، مصرف خوراکی‌هایی مانند گل کلم، لوبیا سبز و سیاه دانه، به دلیل ایجاد تداخل، باید به حداقل رسیده و به جای آن‌ها از میوه‌هایی مانند زردآلو بیشتر استفاده کرد.
روش‌های درمان تومور هیپوفیز به کمک طب سنتی
طبق تحقیقات دانشمندان، ۵ گیاه ریشه ماکا، خار مریم، برگ تمشک قرمز، جو دو سر و گیاه پنج انگشت، تأثیر به‌سزایی در بر قراری تعادل هورمونی بدن دارند. به علاوه دانشمندان موسسه ماکس پلانک آلمان اثبات کرده اند که خار مریم یا خار شیر نقش مؤثری نیز در درمان تومور و همچنین سندرم کوشینگ خواهد داشت.
روش‌های درمان تومور هیپوفیز به کمک دارو
داروهایی مانند کابرگولین، بروموکریپتین، آنالوگ سوماتوستاتین و پگویزومانت یا سوماورت به ترتیب با کاهش ترشح پرولاکتین، هورمون رشد و هورمون محرک تیروئید به کوچکتر شدن اندازه تومور منجر می‌گردند و به این ترتیب، به عنوان اولین گزینه از میان روش‌های درمان تومور هیپوفیز نیز انتخاب می‌شوند.
روش‌های درمان تومور هیپوفیز به کمک جراحی
روش‌های درمان تومور هیپوفیز از طریق جراحی، محدود به کرانیوتومی یا جراحی جمجمه نیست؛ امروزه روش جراحی آندوسکوپی به پزشکان امکان جراحی این نوع تومور از مسیر بینی (سینوس) آن هم بدون ایجاد برش جراحی را می‌دهد.
روش‌های درمان تومور هیپوفیز به کمک پرتو درمانی
پرتو درمانی که معمولاً به عنوان درمان مکمل جراحی معرفی می‌شود، برای بیمارانی که به نسبت به مصرف داروها پاسخ درمانی کاملی نمی‌گیرند، تجویز می‌گردد. در این روش اشعه ایکس برای از بین بردن توده یا بقایای توده پس از جراحی به آن تابانده می‌شود. روش‌های درمان تومور هیپوفیز به وسیله اشعه‌های پر قدرت، به دو صورت پرتو درمانی با پروتون و یا پرتو درمانی Stereotactic، طی چند جلسه انجام می‌گیرد.