درمان تومور هیپوفیز، جدیدترین و بهترین روش ها

تومور هیپوفیز یکی از انواع نادر تومور هاست که در غده هیپوفیز، واقع در قاعده جمجمه، شکل می‌گیرد. این غده کوچک نقش کلیدی در تنظیم هورمون‌های مختلف بدن دارد و هرگونه تغییر یا رشد غیرطبیعی در آن می‌تواند تاثیرات گسترده‌ای بر عملکرد هورمونی و سیستم‌های مختلف بدن بگذارد. از آنجا که تومورهای هیپوفیز ممکن است به طور مستقیم بر ترشح هورمون‌ ها تأثیر بگذارند یا بر ساختارهای مجاور، مانند اعصاب بینایی، فشار وارد کنند، تشخیص و درمان به‌ موقع آنها اهمیت حیاتی دارد. روش‌های مختلفی برای درمان تومور هیپوفیز وجود دارد که بر اساس نوع، اندازه، موقعیت تومور و وضعیت عمومی بیمار انتخاب می‌شوند. این روش‌ها شامل جراحی تومور هیپوفیز ، رادیوتراپی، و دارو درمانی هستند که هر یک مزایا و چالش‌ های خاص خود را دارند. در این مقاله، به بررسی دقیق این روش‌ها پرداخته می‌شود تا درک بهتری از روندهای درمانی و تحولات اخیر در درمان تومورهای هیپوفیز به دست آید.

هیپوفیز چیست ؟

هیپوفیز، غده‌ای کوچک به اندازه یک نخود است که در قاعده مغز و در نزدیکی هیپوتالاموس قرار دارد. این غده به عنوان “غده فرمانده” شناخته می‌شود زیرا نقش حیاتی در تنظیم بسیاری از عملکردهای بدن از طریق تولید و ترشح هورمون‌ ها دارد. هیپوفیز به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود: بخش قدامی (جلویی) و بخش خلفی (پشتی)، که هر کدام هورمون‌های مختلفی را ترشح می‌کنند. هورمون‌های ترشح شده از این غده شامل هورمون رشد، هورمون تحریک‌کننده تیروئید، هورمون‌های جنسی، پرولاکتین و هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک (ACTH) هستند. این هورمون‌ها در تنظیم متابولیسم، رشد، تولید مثل، فشار خون و تعادل آب و نمک بدن نقش مهمی دارند. هیپوفیز تحت کنترل هیپوتالاموس قرار دارد و به عنوان واسطه‌ای بین سیستم عصبی و سیستم غدد درون‌ریز عمل می‌کند. هرگونه اختلال در عملکرد هیپوفیز، مانند تومورها یا ناهنجاری‌های هورمونی، می‌تواند منجر به بیماری‌های متعددی مانند دیابت بی‌مزه، سندرم کوشینگ، آکرومگالی یا کم‌کاری تیروئید شود. از این رو، سلامت این غده برای عملکرد صحیح بدن از اهمیت بالایی برخوردار است.

بیماری‌ های غده هیپوفیز

غده هیپوفیز مانند هر غده دیگری، این غده نیز ممکن است به بیماری‌های مختلفی دچار شود که می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای بر سلامت عمومی فرد داشته باشد. بیماری‌های غده هیپوفیز به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: اختلالات تولید بیش از حد هورمون‌ ها و اختلالات کمبود هورمون.

تومور های هیپوفیز
شایع‌ترین بیماری هیپوفیز تومورها هستند که اغلب غیرسرطانی یا خوش‌خیم ( آدنوم هیپوفیز) هستند. این تومورها ممکن است باعث تولید بیش از حد هورمون شوند و بیماری‌هایی مانند آکرومگالی (در اثر افزایش هورمون رشد)، سندرم کوشینگ (به دلیل افزایش هورمون کورتیزول) و پرولاکتینوما (تومور ترشح‌کننده پرولاکتین) ایجاد کنند. همچنین، تومورهای بزرگ‌ تر ممکن است به ساختارهای مجاور، مانند عصب‌های بینایی، فشار وارد کنند و مشکلات بینایی ایجاد کنند.

کم‌کاری هیپوفیز 
این بیماری زمانی رخ می‌دهد که غده هیپوفیز قادر به تولید کافی از هورمون‌های حیاتی نباشد. این مشکل می‌تواند منجر به اختلالات گسترده‌ای شود، از جمله کاهش رشد در کودکان، کاهش سطح انرژی، اختلال در عملکرد تیروئید و غدد جنسی، و کاهش تولید هورمون‌های ضروری دیگر.

دیابت بی‌مزه 
این بیماری به دلیل نقص در ترشح هورمون ضد ادراری (ADH) از بخش خلفی هیپوفیز رخ می‌دهد و باعث می‌شود بدن نتواند آب را به طور مناسب تنظیم کند. نتیجه آن دفع بیش از حد ادرار و عطش شدید است.

درمان بیماری‌های هیپوفیز بسته به نوع و شدت بیماری متفاوت است و شامل دارودرمانی، جراحی، یا رادیوتراپی می‌شود. توجه به علائم و تشخیص زودهنگام می‌تواند به جلوگیری از عوارض جدی این بیماری‌ها کمک کند.

تومور هیپوفیز چیست؟

تومور هیپوفیز نوعی تومور است که در غده هیپوفیز، واقع در قاعده مغز، شکل می‌گیرد. این تومورها معمولاً غیرسرطانی و خوش‌خیم هستند، اما ممکن است بر عملکرد غده هیپوفیز و سایر بخش‌های بدن تأثیر بگذارند. هیپوفیز مسئول ترشح هورمون‌ های حیاتی برای تنظیم فرآیندهای بدن مانند رشد، متابولیسم، فشار خون، و تولید مثل است. هنگامی که تومور در این غده رشد می‌کند، می‌تواند باعث تولید بیش از حد یا کاهش ترشح هورمون‌ ها شود. تومورهای هیپوفیز به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند: تومورهای عملکردی و تومورهای غیرفعال. تومورهای عملکردی، تومورهایی هستند که هورمون تولید می‌کنند و می‌توانند منجر به بیماری‌هایی مانند سندرم کوشینگ، آکرومگالی یا پرولاکتینوما شوند. این نوع تومورها معمولاً علائم بیشتری دارند و بسته به هورمونی که تولید می‌کنند، نشانه‌های مختلفی ایجاد می‌کنند.

در مقابل، تومورهای غیرفعال هیپوفیز هورمونی ترشح نمی‌کنند اما ممکن است به دلیل رشدشان بر ساختارهای مجاور، مانند اعصاب بینایی یا مغز فشار وارد کنند و باعث مشکلاتی مانند سردرد، تغییرات بینایی یا اختلالات عصبی شوند. اگرچه بسیاری از تومورهای هیپوفیز کوچک و بدون علائم هستند و ممکن است به طور تصادفی کشف شوند، برخی نیاز به درمان‌های جدی دارند. درمان تومورهای هیپوفیز بسته به نوع، اندازه و تاثیرات آن شامل جراحی، رادیوتراپی یا دارودرمانی می‌شود. با توجه به اینکه تومورهای هیپوفیز می‌توانند به طور تدریجی رشد کنند و بر سلامت کلی فرد تأثیر بگذارند، تشخیص و درمان به‌موقع برای جلوگیری از عوارض جدی اهمیت دارد.

علائم ابتلا به تومور هیپوفیز را بشناسید

زمانی که غده هیپوفیز شروع به رشد بی رویه می‌کند، فشاری را به اجزای مغز وارد کرده و باعث بروز علائمی در فرد خواهد شد که معمولاً عبارتند از:

علائم ظاهری	علائم گوارشی	علائم پوست و مو	علائم جنسی	علائم عصبی	سایر علائم
کاهش یا اضافه وزن بی دلیل	حالت تهوع	خشکی پوست	اختلال در دوره‌های قاعدگی	سر درد مزمن	کاهش فشار خون
بی اشتهایی یا افزایش اشتها	یبوست	ریزش مو	ناباروری	مشکلات حافظه	خستگی مفرط
افزایش رشد دست و پا	استفراغ		کاهش میل جنسی	تغییرات خلق و خو مثل افسردگی یا عصبانیت	تغییرات هورمون‌های تیروئیدی
توقف رشد کودکان			عدم نعوظ	عدم تحمل سرما	دیابت
تغییرات بینایی			ترشح بی دلیل شیر از سینه در زنان	کاهش خواب

توجه داشته باشید که علائم تومور هیپوفیز، با توجه به نوع، موقعیت و اندازه تومور بروز متفاوتی در افراد خواهد داشت و در مواردی نیز به صورت غیر مستقیم، یعنی از طریق برخی اختلالات غدد درون ریز و بروز نشانه‌های ناشی از آن‌ها، نمایان می‌شود.

درمان تومور هیپوفیز به چه روش های انجام میشود ؟

درمان تومور هیپوفیز به نوع، اندازه، و محل تومور، همچنین به وضعیت کلی سلامت بیمار بستگی دارد. روش‌های درمانی متعددی برای مدیریت و درمان این تومورها وجود دارد که معمولاً شامل جراحی تومور هیپوفیز، دارو درمانی، و رادیوتراپی می‌شوند. یکی از رایج‌ترین روش‌های درمانی، جراحی ترانس‌اسفنوئیدال است که از طریق بینی انجام می‌شود و به جراح این امکان را می‌دهد که بدون باز کردن جمجمه، تومور را بردارد. این روش کم‌تهاجمی است و به دلیل دوره بهبودی کوتاه‌تر و کاهش خطرات، معمولاً اولین گزینه برای تومورهای کوچک تا متوسط محسوب می‌شود.

در مواردی که تومور بزرگ‌ تر است یا به بافت‌های مجاور فشار وارد می‌کند، ممکن است نیاز به جراحی کرانیوتومی باشد. این روش شامل باز کردن بخشی از جمجمه برای دسترسی به تومور است و معمولاً در موارد پیچیده‌تر به کار می‌رود. رادیوتراپی یکی دیگر از روش‌های درمانی است که به ویژه زمانی که جراحی کامل تومور را ممکن نساخته یا تومور پس از مدتی عود کرده باشد، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش از پرتوهای قوی برای تخریب سلول‌های توموری استفاده می‌کند و تکنیک‌های مدرنی مانند گامانایف و پروتون‌تراپی دقیق‌تر عمل می‌کنند و کمتر به بافت‌های سالم آسیب می‌رسانند.

برای برخی از تومورهای هیپوفیز،دارو درمانی نیز یک گزینه مؤثر است، به ویژه برای تومورهای عملکردی که هورمون تولید می‌کنند. داروهایی که تولید هورمون‌ها را کنترل یا مهار می‌کنند، می‌توانند به کاهش اندازه تومور و کنترل علائم کمک کنند. این روش‌ها به تنهایی یا در ترکیب با یکدیگر ممکن است استفاده شوند، و تیم پزشکی با توجه به شرایط بیمار بهترین گزینه‌ها را انتخاب می‌کند.

درمان تومور هیپوفیز به روش جراحی

جراحی تومور هیپوفیز یکی از اصلی‌ترین روش‌های درمان این نوع تومور است و معمولاً برای تومورهایی به کار می‌رود که اندازه‌ شان باعث فشار بر بافت‌های اطراف مانند اعصاب بینایی شده یا باعث اختلالات هورمونی می‌شود. رایج‌ترین نوع جراحی تومور هیپوفیز،جراحی تومور هیپوفیز از طریق بینی است که به دلیل کم‌ تهاجمی بودنش ترجیح داده می‌شود. در این روش، جراح تومور هیپوفیز از طریق بینی و سینوس اسفنوئید با کمک یک آندوسکوپ به تومور دسترسی پیدا می‌کند و آن را بدون نیاز به باز کردن جمجمه برمی‌دارد. این روش به دلیل زمان بهبودی کوتاه‌تر و کاهش خطرات عفونت و خونریزی، به عنوان اولین گزینه درمانی برای بیشتر بیماران انتخاب می‌شود.

برای تومورهای بزرگ‌ تر یا آن‌ هایی که به بافت‌های مجاور مغز گسترش یافته‌اند، ممکن است نیاز به جراحی باز یا کرانیوتومی باشد که در آن بخشی از جمجمه باز می‌شود تا جراح بتواند به تومور دسترسی پیدا کند. این نوع جراحی پیچیده‌ تر است و برای مواردی به کار می‌رود که جراحی ترانس‌اسفنوئیدال مؤثر نباشد. با توجه به اهمیت این جراحی‌ها و تأثیرات آن‌ها بر سلامت بیمار، تیم‌های پزشکی تخصصی و چندرشته‌ای معمولاً در تصمیم‌گیری و اجرای آن‌ها مشارکت دارند.

درمان تومور هیپوفیز به روش دارویی

درمان تومور هیپوفیز به روش دارویی شامل استفاده از داروهایی است که به منظور کنترل رشد تومور و کاهش علائم مرتبط با آن تجویز می‌شوند. این داروها عمدتاً برای تومور های فعال ترشحی هیپوفیز مانند پرولاکتینوما، آکرومگالی و سندرم کوشینگ مؤثر هستند. برای پرولاکتینوما، داروهای آگونیست دوپامین مانند بروموکریپتین و کابِرگولین شایع‌ترین گزینه‌ها هستند که با کاهش ترشح پرولاکتین کمک می‌کنند. در موارد آکرومگالی، داروهای آنالوگ سوماتوستاتین مانند اُکتِرئوتید و لانرئوتید باعث کاهش سطح هورمون رشد و کاهش اندازه تومور می‌شوند. درمان دارویی برای سندرم کوشینگ شامل استفاده از داروهایی مانند کِتوکونازول و متیراپون می‌باشد که تولید کورتیزول را کاهش می‌دهند. هرچند این داروها به عنوان روش‌های اولیه درمان مطرح می‌شوند، اما نظارت مرتب پزشک برای ارزیابی کارایی درمان و شناسایی عوارض جانبی ضروری است. علاوه بر این، درمان دارویی ممکن است به‌عنوان روش تکمیلی پس از جراحی یا پرتودرمانی نیز مورد استفاده قرار گیرد. با پیشرفت‌های صورت‌گرفته در داروشناسی، امیدهای بسیاری برای بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به تومورهای هیپوفیزی وجود دارد.

درمان تومور هیپوفیز به روش پرتودرمانی

درمان تومور هیپوفیز به روش پرتودرمانی یکی از گزینه‌های مؤثر برای کنترل و کاهش اندازه تومورهای مقاوم به سایر روش‌های درمانی است. این رویکرد به ویژه برای بیمارانی که امکان جراحی آنها وجود ندارد یا تومور آنها پس از جراحی به طور کامل برداشته نشده است، مورد استفاده قرار می‌گیرد. پرتودرمانی با استفاده از پرتوهای یونیزان با شدت بالا انجام می‌شود که مستقیماً به سلول‌های توموری هدایت می‌شوند تا رشد آنها را مهار کرده و در نهایت موجب از بین رفتن تومور شود. این روش می‌تواند با تکنیک‌های مختلفی مانند پرتودرمانی خارجی، استریوتاکتیک رادیوسرجری و تکنیک‌های پیشرفته‌ای که دقت بالایی دارند، اجرا شود. هرچند پرتودرمانی معمولاً با عوارض جانبی مانند خستگی، سردرد و تغییرات هورمونی همراه است، اما این عوارض قابل مدیریت و موقتی هستند. یکی از مزیت‌های اصلی پرتودرمانی، قابلیت هدف‌گیری دقیق ناحیه تومور بدون آسیب رساندن به بافت‌های سالم مجاور است. با توجه به پیشرفت‌های اخیر در تکنولوژی پرتودرمانی، این روش به طور فزاینده‌ای جایگزینی مناسب و کم‌تهاجمی‌تر نسبت به جراحی‌های پیچیده علی‌الخصوص در تومورهای پیچیده و عودکننده محسوب می‌شود.

درمان تومور هیپوفیز به کمک طب سنتی

طبق تحقیقات دانشمندان، 5 گیاه ریشه ماکا، خار مریم، برگ تمشک قرمز، جو دو سر و گیاه پنج انگشت، تأثیر به‌سزایی در بر قراری تعادل هورمونی بدن دارند. به علاوه دانشمندان موسسه ماکس پلانک آلمان اثبات کرده اند که خار مریم یا خار شیر نقش مؤثری نیز در درمان تومور و همچنین سندرم کوشینگ خواهد داشت.