در سال‌های اخیر، اسکولیوز در افراد 40 تا 80 ساله به سرعت در حال افزایش است و جراحی اسکولیوز در این افراد روز به روز رایج‌تر می‌شود. به جرات می‌توان گفت اگر اسکولیوز در سنین پایین درمان نشود، می‌تواند با افزایش سن بدتر گردد؛ زیرا انجام این جراحی، در افراد مسن، به دلیل افزایش سن، عدم تعادل بدن به طرفین، ضعف استخوان، عوارض مکرر اسکولیوز مثل گِرد کردن پشت و… نسبت به افراد جوان سخت‌تر است. اما، جراحی اسکولیوز چیست؟ چگونه انجام می‌شود و چه مزایا و معایبی دارد؟ در این مطلب، با این روش جراحی بیشتر آشنا می‌شویم.
اسکولیوز چیست ؟
به هرگونه انحراف غیرطبیعی ستون فقرات اسکولیوز گفته می‌شود؛ البته شدت انحنای غیرطبیعی می‌تواند متفاوت باشد. این بیماری ممکن است به دلایل ناشناخته (اسکولیوز ایدیوپاتیک) و یا به دلیل انجام حرکات نامناسب در نشستن، برخاستن و… ایجاد شود. علائم اصلی این بیماری عبارتند از: انحنای شدید در ستون فقرات، تنگی نفس ناشی از فشار بر قفسه سینه، بی‌اشتهایی به دلیل فشار بر روی شکم و درد در قسمت فوقانی و پایین کمر. تشخیص زودرس این بیماری در سنین پایین به ویژه در کودکان و نوجوانان می‌تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کند. انجام جراحی اسکولیوز توسط جراح ستون فقرات از مهم‌ترین گزینه‌های درمانی است. این جراحی، معمولاً در افرادی که اسکلت آن‌ها بالغ شده و دارای انحنای بیشتر از 45 درجه است و یا در کودکان در حال رشدی که انحنای ستون فقرات آن‌ها فراتر از 40 درجه است، انجام می‌شود.
تشخیص اسکولیوز چگونه است ؟
قبل از آنکه با نحوه جراحی اسکولیوز آشنا شویم، بهتر است در مورد نحوه تشخیص این بیماری بیشتر بدانیم. اسکولیوز، معمولاً در سنین پایین‌تر قابل تشخیص و درمان است. بررسی نمودار رشد کودک و انجام معاینات بالینی در تشخیص آن موثر است. در معاینه بالینی، جراح مغز و اعصاب ممکن است از فرد بخواهد تا بایستد و یا به سمت جلو خم شود و بازوان خود را آویزان کند تا بتواند احتمال برجستگی یک طرفه قفسه سینه را تشخیص دهد. همچنین، معاینات عصبی برای بررسی ضعف عضلانی، بی‌حسی و رفلکس‌های غیرطبیعی تجویز می‌گردد. عکسبرداری ساده با اشعه ایکس نیز می‌تواند تشخیص اسکولیوز و شدت انحنای ستون فقرات را تایید کند. سونوگرافی، گزینه تشخیصی دیگری برای اسکولیوز است، اگرچه دقت آن در تعیین شدت منحنی اسکولیوز پایین است. در صورتی‌که فردی به دلیل بیماری‌های زمینه‌ای مانند ناهنجاری نخاع، به اسکولیوز مبتلا شده باشد، تصویربرداری ام آر آی (MRI) ، می‌تواند گزینه تشخیصی مناسبی باشد.
اقدامات پیش از جراحی اسکولیوز
- قبل از انجام جراحی اسکولیوز، در مورد مصرف هرگونه دارو، مکمل یا گیاهان دارویی باید با پزشک مشورت شود.
- داروهایی از قبیل: آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن و.. مصرف نشود.
- معاینه فیزیکی کامل توسط پزشک انجام شود.
- بیمار با راهکارهای محافظت از ستون فقرات شامل نحوه صحیح نشستن و ایستادن آشنا گردد.
- روند جراحی باید به طور کامل برای بیمار شرح داده شود.
- 6 تا 12 ساعت قبل از عمل جراحی، باید از خوردن و آشامیدن اجتناب گردد.
- در این جراحی، فرد تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیرد.
جراحی اسکولیوز
در طول جراحی، پزشک از ایمپلنت‌هایی مانند میله‌های تیتانیومی ، قلاب‌ها، پیچ‌ها و یا سایر وسایل فلزی برای صاف کردن ستون فقرات و حمایت از استخوان‌های ستون فقرات استفاده می‌کند تا بتواند آن‌ها را در موقعیت صحیح قرار دهد و مانع انحنای مجدد آن‌ها شود. برای این کار، جراح حداقل از یک برش جراحی برای رسیدن به ستون فقرات استفاده می‌کند؛ برش ممکن است در پشت، قفسه سینه یا هر دو قسمت ایجاد شود.
در جراحی‌های مختلف، از انواع متنوعی ابزار فلزی استفاده می‌شود که معمولاً پس از جوش خوردن استخوان در بدن باقی می‌مانند. در انواع جدیدتر این نوع جراحی، نیازی به جوش خوردن استخوان نیست، در عوض، از ایمپلنت برای کنترل رشد ستون فقرات استفاده می‌شود. در طی جراحی اسکولیوز، ممکن است جراح، از تجهیزات ویژه‌ای برای مراقبت از اعصاب در ستون فقرات استفاده کند تا از عدم آسیب آن‌ها مطمئن شود.
- اگر جراحی شامل برش در قفسه سینه باشد، ممکن است لوله‌ای در قفسه سینه فرد قرار داده شود تا تخلیه تجمع مایع انجام شود.
- در چند روز اول پس از جراحی ممکن است کاتتر (لوله) در مثانه گذاشته شود تا به دفع ادرار کمک کند.
- معده و روده ممکن است تا چند روز پس از جراحی کار نکند. لذا، ممکن است فرد نیاز به دریافت مایعات و تغذیه وریدی داشته باشد.
- دریافت داروی ضد درد ممکن است از طریق کاتتر مخصوصی که در پشت فرد قرار داده می‌شود، انجام شود.
- ممکن است فرد پس از جراحی اسکولیوز برای مدتی نیاز به گچ یا بریس بدن داشته باشد.
درمان اسکولیوز شامل «ارتز درمانی» و «درمان جراحی» است. اگر منحنی اولیه اسکولیوز خفیف و در حدود زاویه کاب 25 درجه و انتظار پیشرفت بیماری وجود داشته باشد، درمان با ارتز توصیه می‌شود. اما اگر با وجود درمان ارتز، منحنی به تدریج بدتر شود، جراحی اسکولیوز گزینه درمانی مناسبی است. چند نوع جراحی وجود دارد که مهم‌ترین آن شامل: اصلاح و تثبیت خلفی و اصلاح و تثبیت قدامی است.
جراحی اسکولیوز از طریق اصلاح و تثبیت خلفی، شامل جراحی در قسمت میانی پشت است، جراح تا جایی که عناصر خلفی ستون فقرات را بتواند مشاهده کند، برش را انجام می‌دهد و با استفاده از میله و پیچ و قلاب ستون فقرات را اصلاح می‌کند. همچنین، با اعمال چرخش و پیچش میله و با استفاده از نیروهای اصلاحی و ثباتی قوی تا حد امکان برای صاف کردن ستون فقرات در کمترین زمان ممکن اقدام می‌کند.
جراحی اسکولیوز از طریق اصلاح و تثبیت قدامی، با ایجاد شکاف در قفسه سینه یا پشت صفاق و نمایان شدن مهره‌ها و عناصر قدامی ستون فقرات انجام می‌شود. سپس، به هر مهره، یک پیچ وارد و به میله متصل می‌گردد و اعمال فشار یا پیچش بر روی ستون فقرات انجام می‌شود. با این روش، سعی می‌شود تا ستون فقرات تا حد امکان صاف نگهداشته شود و امکان پیچش از بین برود. توانایی اصلاح ناهنجاری‌های شدید ستون فقرات در این روش بسیار بالا است. با این حال، برای رفع انحنای مهره‌های سینه‌ای، نیاز است تا برشی مورب و طولانی از دور کتف تا سینه قدامی تحتانی انجام شود.
به ایجاد برش در دیواره قفسه سینه، توراکوتومی‌گفته می‌شود. در این روش، جراح در قفسه سینه بریدگی ایجاد می‌کند، تا ریه را تخلیه کند و اغلب یک دنده را برمی‌دارد. پس از انجام این شیوه از جراحی اسکولیوز، بهبودی اغلب سریع‌تر است. برخی از جراحان ترکیبی از دو روش را با هم انجام می‌دهند. در نتیجه، مدت زمان انجام عمل، بسیار طولانی‌تر و دشوارتر خواهد بود. جراحی توراکوسکوپی با کمک ویدئو تکنیکی است که برای انواع خاصی از منحنی‌های ستون فقرات استفاده می‌شود. این کار به مهارت زیادی نیاز دارد و همه جراحان برای انجام این عمل آموزش ندیده‌اند. پس از انجام این روش، معمولاً حدود 3 ماه فرد باید از بریس استفاده کند. این روش با استفاده از دوربین فیلمبرداری مخصوص انجام می‌شود.
مدت زمان جراحی اسکولیوز
در بیماران جوان، مدت زمان جراحی اسکولیوز برای «اصلاح و تثبیت خلفی» حدود 5-3 ساعت و برای «اصلاح و تثبیت قدامی» 6-4 ساعت است. «اصلاح و تثبیت خلفی» در بیماران میانسال تا مسن ممکن است حدود 4 تا 7 ساعت طول بکشد. همچنین، مدت زمان بستری در بیمارستان حدود 10 روز است. در سایر روش‌های جراحی نیز ممکن است بسته به نوع و شدت اسکولیوز مدت زمان جراحی متغیر باشد.
عوارض جراحی اسکولیوز
هر جراحی ممکن است با خطراتی همراه باشد و جراحی اسکولیوز نیز از این قاعده مستثنی نیست. امکان شکنندگی استخوان در این جراحی وجود دارد و بهتر است قبل از انجام آن، استخوان‌ها به اندازه کافی استحکام داشته باشند. از جمله خطرات این جراحی عبارتند از:
- واکنش به داروها یا مشکلات تنفسی
- خونریزی، لخته شدن خون یا عفونت
- خونریزی شدیدی که نیاز به تزریق خون دارد.
- سنگ کیسه صفرا و یا التهاب پانکراس
- انسداد روده
- آسیب عصبی که باعث ضعف یا فلج عضلانی شود.
- مشکلات ریوی
- عدم التیام قسمت جوش‌خورده
- عدم حرکت قسمت جوش‌خورده
- حرکت قلاب فلزی قرار داده شده در ستون فقرات
در این مطلب با جراحی اسکولیوز و اقدامات قبل، حین و بعد از آن و انواع روش‌های جراحی آشنا شدیم. همانطور که گفته شد، ضریب موفقیت این نوع جراحی در سنین پایین‌تر، بیشتر است. همچنین، متداول‌ترین نوع جراحی‌هایی که برای درمان اسکولیوز انجام می‌شود، معمولاً به شیوه اصلاح و تثبیت خلفی و اصلاح و تثبیت قدامی است. هرچند علائم و نشانه‌های برش جراحی بر روی بدن بیماران ماندگار است، اما این روش‌های درمانی در درمان اسکولیوز شدید موثر هستند.
