تشخیص تومور مغزی و درمان آن شاید جزو یکی از سخت‌ترین اقدامات پزشکی باشد. اما اگر جراح مغز و اعصاب شما تومور مغزی خاصی به نام مننژیوم مغزی را تشخیص دهند، دلایلی برای خوش‌بین بودن و درمان آن وجود دارد. اما مننژیوم چیست و راه درمانی آن چگونه است؟ آیا با انجام جراحی تومور مغزی مننژیوم فرد به زندگی عادی برمی‌گردد؟ نحوه انجام این جراحی چگونه است؟ در ادامه این مطلب به بررسی این سوالات می‌پردازیم.
تومور مغزی مننژیوم چیست ؟
مننژیوم شایع‌ترین نوع تومور مغزی است که تقریباً 30 درصد از مجموع همه تومورهای مغزی را تشکیل می‌دهد. اکثر تومورهای مننژیوم قابل درمان هستند. در واقع، بسیاری از این تومورها را می‌توان با انجام جراحی تومور مغزی تخلیه کرد و اکثریت آن‌ها برگشت‌ناپذیر هستند.
مننژیوم‌ها از خود بافت مغز به وجود نمی‌آیند، بلکه از لایه‌های غشایی که پوشش محافظ مغز و نخاع هستند، ایجاد می‌شوند. تقریباً 90 درصد مننژیوم‌ها جزء تومور های خوش خیم مغزی هستند؛ این بدان معنی است که احتمال پخش شدن آن‌ها در سرتاسر بدن بسیار پایین است و در طول ماه‌ها یا حتی سال‌ها به کُندی رشد می‌کنند. با این وجود، مننژیوم‌ها می‌توانند تا حدی بزرگ شوند که بسیاری از قسمت‌های مغز و ساختارهای داخل جمجمه را درگیر سازند. بنابراین، تشخیص و انجام به موقع جراحی تومور مغزی مننژیوم می‌تواند روزنه امیدی برای نجات جان بیماران باشد.
مننژیوم‌های کوچک ممکن است بدون علائم باشند و پزشک به صورت تصادفی و در حین معاینه آسیب سری که به صورت نامربوط یا بر اثر مشکلات سینوسی در فرد ایجاد شده است، متوجه آن‌ها شود. با رشد مننژیوم‌ها، فشار داخل جمجمه افزایش می‌یابد و ممکن است مشکلاتی از جمله: فشار عمومی داخل سر که منجر به سردرد، تهوع و استفراغ می‌شود و یا علائم خاصی از جمله فشار بر عصب بینایی، مهارت‌های حرکتی و یا گفتاری را ایجاد کند. بنابراین، نیاز به جراحی تومور مغزی مننژیوم اقدامی موثر در رفع این بیماری خواهد بود.
تشخیص تومور مغزی مننژیوم
جراحی تومور مغزی مننژیوم، اغلب به دلیل کُند بودن رشد تومور و تشخیص دیرهنگام آن ممکن است دشوار باشد. زیرا علائم این بیماری اغلب غیرقابل‌توجه است و ممکن است با سایر شرایط پزشکی و یا علائم طبیعی پیری اشتباه گرفته شود. اگر پزشکان عمومی، متخصصان داخلی و… به وجود مننژیوم در فرد مشکوک شوند، بلافاصله بیمار را به متخصص مغز و اعصاب ارجاع می‌دهند. برای تشخیص مننژیوم، متخصص مغز و اعصاب، معاینات کامل عصبی را انجام می‌دهد و آزمایشات تصویربرداری با کنتراست از قبیل موارد زیر را توصیه می‌کند:
-
توموگرافی کامپیوتری (CT) اسکن
سی تی اسکن با اشعه ایکس تصاویر مقطعی از تصویر کامل مغز را ارائه می‌دهد. گاهی اوقات از رنگ مبتنی بر یُد برای آسان‌تر خواندن تصویر استفاده می‌شود.
-
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
در مطالعه این نوع تصویربرداری، از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر مقطعی از ساختارهای درون مغز استفاده می‌شود. ام آر آی تصویر دقیق‌تری از مغز ارائه می‌دهد.
جراحی تومور مغزی مننژیوم
از آنجایی که اکثریت تومورهای مننژیوم خوش‌خیم یا غیرسرطانی هستند، اغلب به کمک جراحی درمان خواهند شد. حذف کامل مننژیوم از مغز، احتمال بازگشت تومور را کاهش خواهد داد. رایج‌ترین نوع جراحی برای برداشتن مننژیوم، کرانیوتومی است. این روش شامل ایجاد برش در پوست سر و جدا کردن یک تکه از استخوان جمجمه است. پس از این کار، جراح مغز و اعصاب می‌تواند بدون خطر و آسیب شدید به مغز، به تومور دسترسی پیدا کند و آن را به طور کامل تخلیه نماید. در این روشِ جراحی تومور مغزی مننژیوم، شکاف موقتی در جمجمه ایجاد می‌شود و تومور از طریق آن خارج می‌گردد. شکاف ایجادشده، معمولاً پشت خط مو است و پس از بهبودی قابل تشخیص نیست. در برخی شرایط، پزشک ممکن است جراحی را با استفاده از ابزاری به نام آندوسکوپ انجام دهد و از طریق بینی به تومور دسترسی پیدا کند.
جراح مغز و اعصاب، پس از بررسی و ارزیابی اندازه، ویژگی‌ها و مهم‌تر از همه، محل مننژیوم، بهترین روش را بر اساس وضعیت بیمار پیشنهاد می‌دهد. جراحی، رایج‌ترین درمان برای مننژیوم است. اگر مننژیوم خوش‌خیم باشد و در بخشی از مغز ایجاد شده باشد که جراحان مغز و اعصاب بتوانند با خیال راحت آن را حذف کنند، احتمالاً جراحی تنها گزینه درمانی است. همچنین، ممکن است در برخی موارد، جراحی تومور مغزی مننژیوم، تنها راه درمانی باشد و به دنبال آن تصویربرداری دوره‌ای برای نظارت بر عود تومور انجام شود.
گاهی اوقات به دلیل بدخیم بودن مننژیوم‌ها و یا عدم حذف کامل تومور با انجام جراحی، ممکن است از روش پرتودرمانی استفاده شود. همچنین، پرتودرمانی در درمان مننژیوم در مکان‌هایی که جراحی ممکن است خطرناک باشد، استفاده می‌شود. در برخی از موارد هم به دلیل کوچک بودن مننژیوم و بدون علامت بودن آن، بدون هیچ گونه درمان فوری، نظارت بر تومور می‌تواند تنها گزینه باشد و اگر مننژیوم رشد نکند، ممکن است بیمار هرگز نیاز به درمان و یا جراحی تومور نداشته باشد.
اگر تومور نزدیک به سطح مغز و در نزدیکی جمجمه قرار داشته باشد، جراحی تومور مغزی مننژیوم ساده‌ترین راه درمانی است. برای مننژیوم‌هایی که در عمق بیشتری از مغز قرار دارند، به دلیل اینکه جراح ممکن است مجبور شود تا بافت‌هایی از مغز را کنار بگذارد، سخت‌تر است.
مننژیوم می‌تواند در چند منطقه از مغز ایجاد شود و رشد کند، از جمله: رگ‌های خونی، سینوس ساژیتال و…
- مننژیوم‌هایی که در رگ‌های خونی و یا در سینوس ساژیتال تشکیل می‌شوند (سیاهرگ بزرگی که از بالای مغز عبور می‌کند و در نهایت به دو ورید گردنی تقسیم می‌شود و از طرفین گردن و به سمت قلب امتداد می‌یابد) ، بسیار خطرناک هستند.
- درمان مننژیوم‌هایی که به سینوس یا حفره تبدیل شده‌اند، بسیار دشوار است و نیاز به اقدام سریع جراحی تومور مغزی مننژیوم دارند. چون جراحی ممکن است نیاز به بریدن رگ داشته باشد و تهدید جدی در سلامت فرد محسوب شود. در برخی موارد، جراح می‌تواند سینوس را باز و تومور را خارج کند. سپس، با استفاده از بافت‌های خود بیمار یا پیوندهای مصنوعی، آن ناحیه را به هم متصل نماید. اگر تومور به طور کامل سینوس را مسدود کرده باشد، بریدن آن قسمت بی‌خطر است، زیرا جریان رگ قطع شده و سیستم مغز مسیرهای دیگری را برای جریان خون پیدا کرده است.
- مننژیوم می‌تواند در قفسه‌ای از استخوان در وسط سر و در پشت چشم رشد کند. تومورهای واقع در این قسمت می‌توانند اعصاب بینایی را درگیر کنند یا شریان کلیدی را احاطه نمایند. جراحی تومور مغزی مننژیوم در این قسمت سخت است و نیاز به یک جراح مغز و اعصاب با تجربه دارد.
- یکی دیگر از موارد چالش‌برانگیز مننژیوم، جراحی تومور مغزی مننژیوم در قاعده جمجمه است؛ زمانی که تومور در نزدیکی سوراخ بزرگی در پایین جمجمه و در تقاطع ستون فقرات، رشد کند.
مراقبت های بعد از جراحی تومور مغزی
مراقبت های بعد از جراحی تومور مغزی مننژیوم، گزینه مهمی است که بیمار برای بهبود شرایط به آن نیاز دارد. توانبخشی در زمینه فیزیوتراپی، کاردرمانی، آسیب‌شناسی و گفتاردرمانی در روند بهبودی، روحیه‌بخشی و بازگشت سریع‌تر فرد به زندگی عادی بسیار موثر است.
نتیجه‌گیری و جمع بندی
در این مطلب، با علائم، تشخیص و درمان مننژیوم آشنا شدیم. همانطور که گفته شد این نوع تومور در اغلب موارد خوش‌خیم و قابل درمان است. از جمله روش‌های درمانی موثر شامل: مشاهده، جراحی تومور مغزی مننژیوم و پرتودرمانی است. انتخاب روش درمانی به تشخیص متخصص مغز و اعصاب و بسته به ابعاد، نوع تومور، خوش‌خیم بودن و مکان قرارگیری تومور بستگی دارد. بنابراین، مراجعه به بهترین جراح تومور مغزی باتجربه و مجرب در تشخیص، انتخاب مسیر درمانی و انجام آن، بسیار مهم و ضوروری است.
