مراقبت های بعد از عمل جراحی تومور مغزی

جراحی تومور مغزی ، چه تومور مغزی خوش خیم و چه تومور مغزی بدخیم ، استرس روحی و فیزیکی بزرگی برای بیمار است و بعد از جراحی تومور مغزی معمولا برای مدت زمانی بیمار در آی سی یو و بعد از آن در بخش تحت مراقبت خواهد بود؛ اما وقتی که از بخش ترخیص شود برای مراقبت وی در منزل سوالات و ابهامات و نگرانیهای زیادی وجود دارد که خود بیمار و همراهانش را درگیر می کند. در اینجا سعی شده به شایعترین و کاربردی ترین سوالات پیرامون مراقبت های بعد از جراحی تومور مغزی  پاسخ داده شود.

بهبود زخم جراحی تومور مغزی چه مدت طول میکشد؟

متوسط زمان لازم حدودا دو هفته از زمان جراحی میباشد که بستگی به سلامت عمومی بیماران، وضعیت تغذیه و ابتلا به بیماریهای دیگر مخصوصا دیابت دارد که ممکن است روند بهبودی زخم را طولانی کند. در این میان، مصرف سیگار روند ترمیم بافتی، چه استخوان و چه بافتهای نرم را به شدت مختل میکند و پرهیز از آن در هفته‌های بعد از عمل بسیار حیاتی است. معمولا از بخیه های قابل جذب برای راحتی بیمار استفاده میشود اما اگر به هر دلیل جراح شما بخیه غیر قابل جذب را بکار برند، معمولا بعد از ده روز تا دو هفته و اطمینان از جوش خوردن زخم بخیه ها کشیده میشوند.

پانسمان بعد از جراحی تومور مغزی

دو هفته اول پس از جراحی مهمترین زمان برای مراقبت از زخم است که معمولا مدت زمان لازم برای نگه داشتن بخیه های زخم در مورد بخیه های غیرجذبی میباشد. بنابراین زخم محل جراحی را تمیز و پاکیزه نگاه دارید، روزانه آنرا پاسمان استریل کنید و تغذیه ی مناسب داشته باشید. شما میتوانید برای پانسمان از بتادین استفاده کنید اما بهتر است پس از آغشته کردن زخم به بتادین، مجددا آن را با گاز مرطوب شده با سرم شستشو پاک کنید و با گاز استریل خشک و با چسب یا باند زخم را بپوشانید. شما میتوانید از پوشش سفید رنگ توری به نام “سرجی فیکس” نیز برای نگاه داشتن پانسمان سر استفاده کنید. بهتر است طولانی مدت بر روی محل جراحی نخوابید تا وزن سر روی زخم فشار نیاورد و گردش خون در لبه های آن برقرار باشد. ده روز تا دو هفته پس از جراحی برای بررسی زخم به جراح تومور مغزی خود مراجعه کنید.

بعد از جراحی تومور مغزی چه زمانی میتوان حمام کرد؟

گرچه فاصله بین دو لبه زخم در فاصله ۴۸ تا ۷۲ ساعت پر میشود ولی به هر حال بی احتیاطی در مراقبت از زخم میتواند خطرناک باشد؛ پس بهتر است پنج تا هفت روز پس از عمل، زخم شما با آب در تماس نباشد. بعد از این زمان فقط در صورتی که زخم شما کاملا خشک بوده و هیچ ترشح یا قرمزی نداشته باشد میتوانید با شامپو بچه به آهستگی سر و زخم خود را بشویید. در صورتی که ده تا چهارده روز پس از جراحی زخم شما توسط جراحتان دیده شد و از نظر ایشان خوب و قابل قبول بود، شما میتوانید با خیال راحت استحمام کنید.

چه زمانی بعد از جراحی تومور مغزی میتوان رابطه جنسی داشت؟

رابطه جنسی معمولا با افزایش فشار خون و افزایش فشار داخل جمجمه همراه است و بدون داشتن بیماری داخل مغزی هم ممکن است تجربه سردرد بعد از رابطه جنسی در برخی افراد امری عادی باشد. داستان در مورد بیماری که جراحی موفق برداشتن تومور مغزی داشته نیز مشابه خواهد بود و معمولا جای نگرانی نیست. در واقع با گذشت حدود یک ماه تا یک ماه و نیم بعد عمل، داشتن رابطه جنسی مشکلی برای فرد ایجاد نخواهد کرد مشروط به اینکه جراح شما از تحت کنترل بودن فشار داخل جمجمه مطمئن باشد و لازم است این سوال را در زمان ترخیص از وی بپرسید. گاهی برقراری رابطه جنسی در چند هفته اول بعد از جراحی باعث سردرد در بیمار میگردد که لزوما نگران کننده نیست اما به همین دلیل است که توصیه میگرد چند هفته‌ای به تاخیر انداخته شود. از سوی دیگر در شرایطی که کنترل فشار جمجمه‌ای مورد شک است یا جراح شما با مشکل خونریزی در بافتهای اطراف محل عمل در روزهای بعد حراحی مواجه بوده، رابطه جنسی میتواند بسیار خطرناک باشد.

آیا بعد از جراحی تومور مغزی، ضربه به سر ممکن است خطرناک باشد؟

قطعا پاسخ این سوال آری است زیرا بعد از باز شدن جمجمه و جراحی روی مغز، عروق داخل و اطراف مغز آسیب‌پذیر تر میشوند و ضربه با شدت کمتری ممکن است سبب خونریزی مغزی گردد.
در مواردی لازم است مدتی بیمار بدون جایگذاری قسمتی از جمجمه که برداشته شده زندگی کند تا بصورت تاخیری استخوان در جای خود قرار داده شود و بیمار کرانیوپلاستی شود، در این صورت آسیب پذیری در منطقه جراحی بسیار بیشتر خواهد بود. اگر در محل بدون استخوان برجستگی و بیرون زدگی وجود ندارد و برعکس فرورفتگی مشاهده میشود، قرار دادن کلاه هیچ منعی ندارد و حتی نقش محافظتی هم خواهد داشت.

تشنج بعد از عمل جراحی تومور مغزی

تشنج به خودی خود مقوله پیچیده و مفصلی است؛ میتواند نگران کننده باشد یا اتفاقی کم خطر که هرگز تکرار نشود. به هر حال هر بیماری با تومور مغزی چه قبل و چه بعد از عمل ممکن است در بیمارستان یا منزل تشنج کند. در صورت مشاهده آن ابتدا خونسردی خود را حفظ کنید زیرا بیهوش شدن و حرکات غیرارادی بیمار ممکن است شما را به شدت ترسانده و کمک رسانی را مختل کند. از فرد دیگری برای تماس با اورژانس کمک بگیرید، بیمار را به یک پهلو بگردانید تا ترشحات دهان خارج گردد و وارد ریه بیمار نشود، راه تنفسی وی را باز کنید، تلاشی برای نگه داشتن دست و پای بیمار در حالی که حرکات تند و شدید تشنجی دارند نکنید فقط مراقب باشید حرکات اندامها و سر با برخورد آنها به اجسام اطراف بیمار باعث آسیب وی نشوند و از جمله عینک بیمار را از روی صورتش بردارید. معمولا تشنج بعد از چند ثانیه متوقف میشود اما خواب آلودگی بیمار ممکن است تا چند دقیقه یا حتی بیشتر باقی بماند، پس تلاشی برای خوراندن چیزی حتی داروها در حالت خواب آلود به بیمار نکنید زیرا ممکن است به دلیل اختلال در بلع، باعث ورود مایعات یا مواد غذایی یا داروها به داخل ریه شود. با آمبولانس بیمار خود را به نزدیکترین مرکز درمانی برسانید و با بهترین جراح مغز و اعصاب ایران مشورت کنید تا بررسی‌ها و مراقبتهای لازم صورت گیرد. در یک جمله باید گفت که بهترین راه پیشگیری از تشنج، استفاده مرتب و منظم از داروهای ضدتشنج است.

سردرد بعد از عمل جراحی تومور مغزی

سردرد، سوزش و خارش در محل عمل کاملا قابل پیش بینی و طبیعی است؛ اما معمولا شدید و غیرقابل تحمل نیستند. از سوی دیگر، سردرد شدید، در تمام سر ، توام با تهوع یا استفراغ و خصوصا پیشرونده که در حال بدتر شدن است باید در ذهن شما ایجاد نگرانی برای مراجعه به جراحتان کند. در صورتی که این علائم هشدار وجود نداشتند، میتوانید از مسکن های معمول مثل استامینوفن، بروفن، دیکلوفناک و … که احتمالا توسط پزشکتان برای شما تجویز شده استفاده کنید. سرگیجه به صورت سیاهی رفتن چشمها و سبکی سر معمولا به دلیل افت فشار خون ثانویه به خوابیدن طولانی مدت در بستر، ضعف عمومی و کم خونی بعد از جراحی است. برای بلند شدن ابتدا چند دقیقه تا ربع ساعت در وضعیت نیمه نشسته و سپس نشسته قرار بگیرید و بعد با کمک از تخت پایین بیایید. اگر به تدریج این سرگیجه و سبکی سر رو به بهبود باشد جای نگرانی نیست اما در صورت ادامه آن طی چند روز بهتر است برای بررسی بیشتر از نظر قلبی، فشار خون، قند خون، کم خونی، مسائل مربوط به گوش و … به پزشک مراجعه کنید.

بعد از جراحی تومور مغزی فعالیتهای روزانه باید چطور باشد؟

در صورتی که بیمار به دلیل ضعف اندامها محدودیت حرکت داشته باشد دلیل بر بستری طولانی مدت در بستر نیست؛ به کمک ویلچر، واکر و همراهان، لازم است روزی چندین بار از بستر بلند شده و در منزل تحرک داشته باشد. این تحرک از چند جهت اهمیت دارد: بهبود شرایط روحی، تقویت عضلات اندامها و تحریک آنها، جلوگیری از ایجاد لخته در عروق پاها و تحریک تنفس و خارج شدن ترشحات ریوی. همانطور که میدانید تجمع ترشحات ریوی سبب عفونت تنفسی و ایجاد لخته در پاها باعث آمبولی  میشوند که هر دو عارضه بسیار خطرناک و حتی کشنده هستند. طبیعتا بیمارانی که مشکل حرکتی ندارند میتوانند راحت‌تر تحرک داشته باشند و باید از این امتیاز استفاده کنند.

با توجه به احتمال سردرد، سرگیجه و حتی بروز تشنج بعد از این عمل جراحی، بهتر است تا حدود یک‌ماه و نیم از رانندگی خودداری کنند، به مکانهای مرتفع که خطر سقوط وجود دارد نروند و ترجیحا در منزل یا خارج از آن تنها نباشند.
حضور در محیط شلوغ گرچه ممکن است سبب سردرد و خستگی بیمار شود ولی بر خلاف تصور بسیاری از بیماران، به مغز آسیبی نمی زند. از طرفی برای بیماری که دچار اختلال شناختی و حافظه شده است، دیدن افراد آشنا و مکالمه و معاشرت با آنها میتواند روند بازگشت به وضع سابق را تسریع کند. مشاهده طولانی تلویزیون، قرار گیری در معرض امواج رادیویی و استفاده طولانی مدت از گوشی های همراه، مانند سایر افراد جامعه برای این بیماران هم ممکن است مضر باشد.

تغذیه بعد از جراحی تومور مغزی

معمولا محدودیتی متفاوت با افراد عادی در رژیم غذایی این بیماران وجود ندارد، توصیه‌های معمول در مورد میزان مصرف قند، نمک و غذاهای چرب را باید در نظر داشته باشند. اما از آنجا که عمل جراحی تومور مغزی، در واقع استرسی بزرگ برای بدن است، لازم است مصرف مواد پروتئینی و انواع ویتامینها بخصوص ویتامین ث بیشتر مورد توجه واقع شود. گاهی از قرصهای مکمل برای این دوران میتوان بهره برد.

چگونه باید بیمار را به منزل یا شهرستان انتقال داد؟

انتقال بیمار داخل شهر با اتومبیل منعی ندارد اما برای انتقال وی به شهرستان در فاصله کوتاهی از جراحی، ترجیحا از هواپیما استفاده نشود زیرا تا دو هفته بعد از عمل خطر تشنج بیشتر از هر زمان دیگر است و ممکن است امکان امداد رسانی در هواپیما به شکل مناسب وجود نداشته باشد مگر آنکه این مدت زمان سپری و بیمار یک بار بعد از ترخیص توسط پزشک ویزیت شده و داروهای ضدتشنج مرتب مصرف شوند؛ انتقال بیمار به شهرستان از راههای زمینی در فاصله کوتاهی بعد از جراحی مطمئن‌تر است. وضعیت نشستن یا خوابیدن بیمار در طول سفر هم کاملا بستگی به راحتی وی دارد.

چه داروهایی را باید بعد از جراحی مصرف کرد؟

آنتی بیوتیکهای خوراکی معمولا برای مدتی بعد عمل جراحی تجویز میشوند. این داروها را بطور منظم و با دستور پزشک مصرف کنید. بسیاری از این داروها سبب درد ،سوزش و نفخ معده و تهوع میشوند، اگر این علائم شدید بود میتوانید از پزشک خود برای قطع یا تغییر آنها مشورت بگیرید خصوصا اگر این حالات مانع تغذیه مناسب شما شوند، قطعا مضر و آسیب رسان خواهند بود چرا که تغذیه مناسب بعد عمل جراحی برای ترمیم زخم ضروری است.

داروهای مسکن و ضد التهاب برای کاهش درد محل جراحی و تسکین التهاب بافتهای برش خورده استفاده میشوند، داروهایی مانند دیکلوفناک، استامینوفن، نوافن و …
در استفاده از این داروها برای کنترل درد شک نکنید چرا که خود درد میتواند روند بهبودی شما را آهسته کند. و از طرفی، درد شدید ممکن است نشانه‌ای از اتفاقی مهم باشد و عدم پاسخ به داروهای ضد درد به معنی لزوم مراجعه به پزشک است.

مولتی ویتامین ها که به منظور تسریع در التیام زخم تجویز میشوند نیز جایگاه خود را دارند و در صدر این مکملها، ویتامین ث قرار دارد.

داروهای ضدتشنج شاید مهمترین داروی شما بعد از جراحی باشد، خصوصا اگر سابقه تشنج داشته باشید. این داروها را مرتب مصرف کنید و تا زمانی که پزشک شما مجاز ندانسته آنها را به هیچ وجه قطع نکنید.

داروی تزریقی ضدانعقاد در بسیاری از بیماران، خصوصا در صورت وجود اختلال در تحرک و راه رفتن تجویز میشوند و بسیار مهم هستند. این دارو در زیر پوست اطراف ناف تزریق میگردد و بعد از دو سه بار تزریق توسط فرد آموزش دیده، خود شما میتوانید این کار را تا مدتی که جراحتان صلاح بداند ادامه دهید.

در چه صورتی فورا باید به پزشک جراح خود مراجعه کنم؟

۱. هرنوع ترشح از محل عمل جراحی یا تورم در آن محل
۲. تشنج
۳. تب بالا و مداوم بیش از دو روز
۴. سردرد یا گردن درد شدید
۵. حساسیت به داروها مانند خارش و قرمزی پوست و علائم گوارشی شدید
۶. ایجاد ناتوانی جدید مثل ضعف در اندامها، اختلال در دفع ادرار و مدفوع، اختلال هوشیاری، اختلال در تکلم، غیرقرینه شدن صورت و کاهش بینایی یا شنوایی
۷. آبریزش از بینی یا گوش به صورت مایع شفاف بی رنگ که شبیه چکیدن آب از شیر، از بینی یا گوش شما خارج شود
۸. تهوع و استفراغ توام با سردرد
۹. تورم، درد و قرمزی در پاها
۱۰. تنگی نفس، ترشحات ریوی زیاد و درد در قفسه سینه

توصیه‌های پایانی:
۱. به محض آماده شدن جواب نمونه پاتولوژی برای نشان دادن آن به پزشک خود مراجعه کنید.
۲. در صورتی که لازم است در مراجعه بعدی به پزشک، سی تی اسکن ، ام آر آی یا آزمایشی به همراه داشته باشید، حتما به موقع نوبت گرفته و آن را انجام دهید.
۳. بسیاری از تومورهای مغزی امروزه قابل کنترل و درمان هستند و روحیه قوی به بهبودی شما کمک باورنکردنی خواهد کرد؛ پس هرگز از نام تومور مغزی نترسید و برای بدست آوردن سلامت کامل امیدوار باشید.

با آرزوی شفای همه بیماران …