در علم پزشکی، این اعتقاد وجود دارد که در هر نقطه از بدن، اگر آسیبی وارد شود، برای دفاع و جلوگیری از آسیب بیشتر، در آن نقطه ورم ایجاد میشود. ایجاد ورم البته میتواند نشان دهنده تجمع مایع در آن قسمت نیز باشد. این ورم یا التهاب که میتواند یک واکنش طبیعی بدن در برابر آسیب باشد، ممکن است در هر یک از اعضا، حتی مغز انسان رخ دهد. ادم مغزی یا ورم مغزی که اصطلاح انگلیسی آن cerebral edema است، میتواند در ناحیه مغز اتفاق افتاده و عوارض بسیار جدی را ناشی شود. در ادامه این نوشتار، بر آن هستیم تا توضیحاتی بیشتری را در زمینه ورم مغزی، علت ایجاد آن و نشانههای وجود آن در بدن بیمار، راههای درمان و همچنین توصیههای پزشکی در این زمینه در اختیار شما قرار دهیم.
ورم مغزی یا ادم مغزی چیست؟
عوامل مختلفی ممکن است دخیل شوند تا در بافت مغز مایعی تجمع پیدا کرده و باعث ورم مغزی شود. این مایع در بطنهای مغز جمع شده و از همین طریق ورم مغزی را ایجاد میکند. در اثر تجمع این مایع، مغز به جمجمه فشار وارد خواهد کرد که این خود یکی از دیگر عوامل خطرساز محسوب میشود. عوامل مختلفی همچون سکته مغری ، استفاده بیش از حد از مواد مخدر، دیابت و بیماریهای دیگر میتوانند این بیماری خاص را موجب شوند که در ادامه توضیحات بیشتری در رابطه با آنها خواهیم داد.
ورم مغزی چگونه ایجاد میشود؟
ورم مغزی یا همان طور که پیش از این نیز ذکر کردیم، ادم مغزی یک وضعیت تهدیدکننده زندگی است که در آن مایع در فضای داخل یا خارج سلولهای مغز تجمع میکند و باعث افزایش فشار داخل جمجمه میشود. این فشار میتواند خون رسانی به مغز را کاهش داده و باعث آسیب به سلولهای مغز شود. ورم مغزی معمولاً نتیجه یک بیماری زمینهای است که به مغز آسیب شدید وارد میکند؛ عواملی مانند ضربه مغزی ، سکته مغزی، خونریزی مغزی، عفونت، تومور مغزی یا ارتفاعات بالا ممکن است در ایجاد این بیماری دخیل باشند.
علائم ورم مغزی چیست؟
علائم ورم مغزی بستگی به علت و شدت آن دارد. هر کدام از این علائم به تنهایی نمیتوانند دلیل قطعی برای ورم مغزی باشند و باید دکتر متخصص در این زمینه تصمیم گیری کرده و تشخیص بیماری توسط او داده شود. بنابراین اگر هر کدام از عواملی که در پیش رو به آن میپردازیم را در خود احساس کردید، تا یپش از مراجعه به پزشک متخصص در این زمینه، جای نگرانی نخواهد بود. برخی از علائم شایع در ورم مغزی عبارتند از: سردرد، سرگیجه، حالت تهوع، تغییرات خلق و خو، فراموشی، مشکل در صحبت کردن، بیحسی یا ضعف در اعضای بدن، دوبینی یا بینابینی. در موارد شدیدتر نیز ممکن است منجر به تشنج، قرار گیری در حالت کما و یا حتی مرگ فرد بیمار شود.
عوارض ورم مغزی چیست؟
ورم مغزی از دسته بیماریهایی است که حتماً باید به سرعت پیگیری و درمان شود. اگر شما هر کدام از علائمی که در بالا به آنها اشاره کردیم را در خود و یا هر فرد بیمار دیگری مشاهده کردید، توصیه میکنیم که در اسرع وقت به پزشک متخصص در این زمینه مراجعه کنید تا تحت معاینه او قرار گرفته و دستورات و توصیههای لازم را دریافت کنید. لازم به ذکر است بدانید که اگر بیماری ورم مغزی در اسرع وقت و کمترین زمان ممکن تشخیص و درمان نشود، میتواند عوارضی غیر قابل جبران را برای فرد بیمار داشته باشد. چندی از این عوارض عبارتند از:
- سردردهای مزمن و غیر قابل تحمل
- از دست دادن تدریجی قدرت بینایی
- ایجاد زوال عقلی و شناختی (cognitive)
- آتروفی مغزی
- از بین رفتن و کاهش وضعیت هوشیاری مغز
- ایجاد افسردگیهای شدید
- به وجود آمدن اختلال در خواب
- ابتلا به بیماری صرع
و در نهایت یکی از اصلیترین و در واقع خطرناکترین آسیبهایی که میتواند در ادامه ابتلا به بیماری ورم مغزی، به مغز وارد شود، آسیب تروماتیک مغزی است که خود بسیار خطرناک خواهد بود. این آسیب ابتلا به آلزایمر و فراموشی برای فرد بیمار را تا درصد بسیار زیادی بالا میبرد. زوال عقل و اختلال در انواع فعالیتهای شناختی، تفکری و یادگیری نیز پیرو این آسیب در فرد بیمار ایجاد خواهد شد. حال شاید به طور کامل متوجه اهمیت تشخیص و درمان هر چه سریعتر بیماری خطرناک ورم مغزی شده باشید.
راههای تشخیص و درمان ورم مغزی
تشخیص ورم مغزی نیاز به ارزیابی پزشک متخصص دارد. پزشکان متخصص در این زمینه ممکن است از روشهای تصویربرداری مانند ام آر آی یا CT scan استفاده کنند تا وضعیت بافت و خون رسانی مغز و آسیبی که ممکن است به آن وارد شده باشد را بررسی کنند. همچنین ممکن است از آزمایشات خون یا پانکچر نخاع برای شناسایی عفونتهای احتمالی استفاده کنند .
اما برای درمان ورم مغزی، راههای پیشنهادی بستگی فراوانی به علت وجود بیماری خواهد داشت. هدف اصلی از درمان ورم مغزی، کاهش فشار داخل جمجمه و جلوگیری از آسیب بیشتر به سلولهای مغز است. برخی از روشهای درمان عبارتند از:
- تجویز دارو برای درمان: که شامل دادن داروهای کورتونستروئید، منورال، فوروسمید و یا منیتول است که باعث کاهش تورم و جذب آب توسط سلولهای مغز میشود.
- اکسیژندرمانی هیپرباریک: که شامل تنفس اکسیژن با فشار بالا در یک کابین خلا است که باعث بهبود خونرسانی به بافتهای آسیب دیده شده و به کاهش التهاب و تورم در مغز کمک خواهد کرد.
- هایپرونتلاسیون: این روش شامل تحریک تنفس با استفاده از یک دستگاه تصدی هوا است که باعث کاهش فشار خون در رگهای مغز و کاهش حجم خون در جمجمه شده و فشار وارده بر آن را کاهش میدهد.
- هیپوترمی: روشی که در آن کاهش دمای بدن با استفاده از یک پتو یخ انجام گرفته و توسط یک لوله خون خالص شده انجام میگیرد که این امر باعث کاهش نیاز سلولهای مغز به اکسیژن و کاهش التهاب پلاکتهای خونی شده و جذب آب را کاهش داده و از این طریق ورم وارد بر مغز کاهش پیدا میکند.
- و در نهایت عمل جراحی میتواند یکی از راههای درمان ورم مغزی باشد. در انواع جراحیهایی که بر روی مغز انجام میگیرد، بخشی از جمجه و یا آن چه که در آن ناحیه مسبب فشار بر جمجمه بوده است (تومور) برداشته شده و از این طریق فشار وارده بر جمجمه کاهش پیدا میکند. این عمل شاید یکی از سنگینترین و البته خطرناکترین عملهایی باشد که در کادر پزشکی بر روی بیماران انجام میشود؛ اما خبر خوب این است که درصد بالایی از بیماران، بهبودی کامل را تجربه خواهند کرد.
آیا امکان پیشگیری از بروز ادم مغزی وجود دارد؟
یکی از مهمترین سؤالاتی که در زمینه هر نوع بیماری برای افراد به وجود میآید، این است که چطور میتوان از بروز بیماری پیشگیری کرد. ادم مغزی و یا ورم مغزی یک وضعیت خطرناک است که در آن جریان خون رسانی به بخشی از مغز قطع میشود و باعث مرگ بافت عصبی مغز در آن ناحیه میگردد. عواملی که در این زمینه به شدت خطرزا هستند شامل فشار خون بالا، دیابت، کلسترول بالا، چاقی، استعمال دخانیات، نقص قلب و آریتمی قلبی است. این بدان معنا است که با ایجاد هر کدام از موارد ذکر شده، احتمال ابتلا به بیماری ورم مغزی میتواند برای افراد بیشتر باشد.
برای پیشگیری از ادم مغزی، لازم است که عوامل ذکر شده در پایین را کنترل کرده و از یک سبک زندگی سالم تبعیت کنید. این گونه است که میتوانید سلامتی خود را به راحتی رقم زنید. بعضی از راههای پیشگیری از ورم مغزی عبارتند از:
- انجام فعالیت بدنی منظم
- حفظ وزن مناسب
- مصرف غذاهای سالم و کم چرب
- کاهش مصرف نمک و شکر
- ترک سیگار و الکل
- مراجعه به پزشک و استفاده از داروهای تجویز شده
- انجام آزمایشات خون و فشار خون به صورت دورهای
این راهها در کنار یک رژیم غذایی سالم و یک سبک زندگی متعادل، میتوانند به شما کمک کنند تا خطر ابتلا به ورم مغزی و البته سیل عظیمی از دیگر انواع بیماری را تا حد بسیار زیادی کاهش دهید.
جمع بندی و نتیجه گیری
آن چه در این مقاله بدان پرداختیم، بررسی بیماری خطرناک ورم مغزی بود. این بیماری را برای شما شرح داده و دلایل به وجود آمدن آن را نیز ذکر کردیم. در ادامه چندی از علائم این بیماری، راههای تشخیص و درمان آن را نیز ذکر نمودیم. در انتها از راههای پیشگیری از بروز بیماری ورم مغزی گفته و همان طور که بیان کردیم، داشتن یک رژیم غذایی و همچنین یک سبک زندگی سالم، میتوانند مهمترین راههای پیشگری از این بیماری خطرناک به حساب آیند. مهمترین نکته در مورد این بیماری، مراجعه به پزشک متخصص و خبره در این زمینه و قرار گرفتن تحت مراقبتها و معاینات اوست.
