تومور مغزی بدخیم، سرطانی با رشد سریع است که در زمان کوتاهی سایر نواحی مغز و ستون فقرات را نیز در بر می‌گیرد! به‌طور کلی، تومورهای مغزی با توجه به ویژگی‌ها و شرایطی مثل سرعت رشد و احتمال عود مجدد پس از درمان، از ۱ تا ۴ درجه‌بندی می‌شوند، و تومور مغزی بدخیم در درجه ۳ یا ۴ قرار می‌گیرد. این در حالی است که تومورهای درجه ۱ یا ۲ به‌عنوان تومورهای مغزی خوش‌خیم و غیر سرطانی طبقه‌بندی می‌شوند.
در ادامه این مطلب، در مورد تومور مغزی بدخیم، علل، علائم و روش‌های احتمالی درمان آن، بیشتر می‌آموزید.
تومور بدخیم مغزی چیست ؟
تومور مغزی، رشد و تکثیر غیرطبیعی و بی‌رویه سلول‌های مغز یا کانال مرکزی نخاع است؛ که دو وضعیت سرطانی یا بدخیم و غیرسرطانی یا خوش‌خیم را برای بیمار به همراه خواهد داشت. چنانچه تومور مغزی بدخیم یا سرطانی حاصل متاستاز باشد، سرطان ثانویه و چنانچه منشأ آن، سلول‌های مغزی باشند، سرطان اولیه شناخته می‌شود.
تومورهای مغزی بدخیم یا خوش‌خیم، به‌دلیل موقعیت قرار گیری تومور، ماهیت تهاجمی داشته، بیماری‌ای جدی و غیرقابل درمان بوده و طبق آمار منتشر شده از سوی وزارت بهداشت، به‌عنوان دومین عامل مرگ و میر، شناخته می‌شود.
| سال | سازمان منتشر کننده | آمار | شرح |
|---|---|---|---|
| ۲۰۱۷ | وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی | نهمین سرطان شایع در مردان ایرانی
دهمین سرطان شایع در زنان ایرانی |
میزان شیوع در ایران |
| ۲۰۱۸ | انجمن تحقیقات سرطان آمریکا | ۷/۱ درصد از کل ابتلا به سرطان در جهان | میزان شیوع جهانی |
| ۲۰۱۹ | مجله تحقیقات جهانی سرطان | در غرب و کشورهای توسعه یافته بیشتر از شرق و کشورهای در حال توسعه است | مقایسه شیوع جهانی |
| ۲۰۲۰ | مرکز Globocan | ۲۵۱٫۳۲۹ هزار نفر در این سال | میزان مرگ سالانه |
| ۲۰۲۱ | برنامه ملی ثبت سرطان ایران | سرطان مغز و سیستم عصبی جزء ۱۰ سرطان نخست شایع در ایران | رتبه بندی |
آماری از تومور مغزی بدخیم در فاصله سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ میلادی
عوامل تشدیدکننده‌ی تومور مغزی بدخیم
طبق مطالعات صورت گرفته، ۶ فاکتور مؤثر در بروز تومور مغزی بدخیم عبارتند از:
- قرار گیری در معرض انواع اشعه و مناطق مغناطیسی
قرار گرفتن در معرض دوز‌های متوسط و زیاد انواع اشعه منتشر شده از، تجهیزات الکترونیکی و همچنین کاربردهای گوناگون در مناطق تجاری و صنعتی، همراه با عواملی مانند جنسیت و سن، از جمله خطرهای محیطی شناخته شده مؤثر در بروز تومورهای سیستم عصبی هستند؛ به‌طوری که طبق یک تحقیق صورت گرفته در ایالت متحده، وجود میدان مغناطیسی در محیط کار کارمندان یک نیروگاه برق، با تشکیل تومورهای مغزی در این افراد مرتبط بوده است.
- تغذیه و رژیم غذایی
محققان بر این باورند که بین مصرف مستمر میوه و سبزیجات، و شکل‌گیری تومور مغزی بدخیم، رابطه معکوس وجود دارد. به‌علاوه، ویتامین C، E، فنیل، کاروتنوئید، فولات، برخی فیتواستروژن‌ها و آنتی‌اکسیدان‌های موجود در میوه‌ها و سبزیجات، با کاهش رشد تومور نقش مهمی در ابتلاء به تومور عصبی بدخیم ایفا می‌کنند.
از طرف دیگر، سایر گروه‌های غذایی مانند گوشت‌های فرآوری شده، به‌دلیل داشتن نیتروزآمین خطر ابتلاء به تومورهای عصبی را تا ۴۸% افزایش می‌دهند. در یک مطالعه سیستماتیک، مشخص شد که مصرف گوشت فرآوری شده در دوران بارداری می‌تواند باعث رشد تومور شود.
- مصرف مشروبات الکی
به‌طور کلی حدود ۶/۳ درصد از کل سرطان‌های جهان (یا به عبارت دیگر، ۳۸۹ مورد از ۱۰۰ مورد ابتلا به سرطان) با مصرف الکل مرتبط است. از سوی دیگر، مصرف الکل با کاهش بقا و رشد تومور در بیماران سرطانی نیز همراه خواهد بود.
- سیگار کشیدن
سیگار یکی از مهم‌ترین علل ابتلاء به سرطان در انسان است. در کشورهای با درآمد بالا، سیگار به‌طور میانگین، ۲۵ تا ۳۰ درصد از کل علل مرگ و میر ناشی از سرطان را تشکیل می‌دهد. در واقع سیگار، باعث جذب هیدروکربن‌های آروماتیک چندحلقه‌ای (PAHS) و ترکیبات نیتروژن‌دار در بدن می‌شود.
- استفاده از تلفن همراه
استفاده از مداوم از موبایل باعث ایجاد مشکلاتی مانند سردرد، اختلالات خواب، اختلال حافظه کوتاه مدت، فشار خون و سکته مغزی در کاربران می‌شود. به‌علاوه با افزایش استفاده از تلفن همراه، خطر ابتلاء به تومورهای مغزی در گروه‌های سنی بالای ۲۰ سال نیز افزایش می‌یابد. طبق مطالعه‌ای که در ژاپن انجام شده، خطر ابتلاء به تومور مغزی بدخیم، به ازای هر ۳۰ ثانیه استفاده از تلفن همراه، افزایشی معادل ۱۵/۰ درصد در مردان و ۰۵/۰ درصد در زنان داشته است.
- سابقه خانوادگی (زمینه ارثی)
سابقه خانوادگی نقش ژن‌ها و همچنین داشتن شرایط محیطی و تغذیه‌ای مشابه را در بین اعضای یک خانواده، در ابتلاء به تومور مغزی بدخیم، تعیین می‌کند. طبق مطالعات انجام شده در کارولینای شمالی، شانس ابتلاء به این نوع تومور، در افرادی که یک نفر از اعضای درجه یک خانواده آن‌ها از تومورهای عصبی رنج می‌برده است، ۹۵ درصد تعیین شده است.
علائم ابتلاء به تومور مغزی بدخیم
علائم تومور مغزی بدخیم، به موقعیتی که تومور در مغز دارد، اندازه و سرعت رشد آن وابسته است. اما به‌طور کلی علائم رایج این نوع تومور‌ها عبارتند از:
- سردرد: که اغلب در هنگام صبح، زمانی که فرد سرفه می‌کند یا در شرایطی مانند زور زدن، بدتر می‌شود.
- غش یا تشنج: که معمولاً در زمان حمله بیماری و بدون دلیل بروز خواهد کرد.
- حالت تهوع یا استفراغ: فرد غالباً به‌طور منظم احساس بیماری دارد.
- مشکلات حافظه یا تغییر در شخصیت: که بر کیفیت زندگی فرد تأثیر بسزایی خواهد داشت.
- مشکلات حرکتی و عملکردی: به‌عنوان مثال ضعف، مشکلات بینایی یا مشکلات گفتاری که به تدریج نیز بدتر می‌شوند.
- مشکلات گوارشی: علائمی مانند یبوست، اسهال و کاهش اشتها که برای بیمار بسیار ناخوشایند است.
- مشکلات عصبی: از جمله علائم مرتبط با تومور مغزی بدخیم، اختلالات خواب، ناتوانی در تصمیم‌گیری و عدم توانایی حل مسائل روزمره است.
- دیگر علائم: شامل درد و تنگی نفس نیز باید جدی گرفته شود!
اگر برای مدت طولانی و به‌صورت ممتد این علائم را حس کردید، بهتر است که برای کسب اطمینان از سلامتی خود، به پزشک متخصص مراجعه کنید.
راه‌های تشخیص malignant brain tumor
اگر به‌دنبال بروز بلندمدت علائم عنوان‌شده در بخش قبل به جراح تومور مغزی مراجعه کنید، تشخیص احتمال ابتلاء و نوع تومور مغزی معمولاً از طریق بررسی تصاویر MRI یا رزونانس مغناطیسی صورت می‌گیرد. در واقع MRI به منظور ثبت عکس باکیفیت و وضوح بالا از مغز و مشخص کردن ناهنجاری‌ها یا ضایعات احتمالی در خواست می‌شود. جراح مغز و اعصاب تصویر ام آر آی را از دو جنبه بررسی خواهد کرد:
- ظاهری
در بررسی ظاهری، بافت استخوانی جمجمه فرد، ذرات سفید و خاکستری، مایع مغزی نخاعی، تضاد و کنتراست در بافت‌ها و موقعیت مکانی قرار گرفتن تومور، مشخص است.
- محاسباتی
در این مرحله با استفاده از مشخصاتی مانند شدت رنگ، الگوریتم‌های مرتبط، انحراف معیار و آنتروپی، وجود یا عدم وجود بافت‌های ناهمگون تعیین خواهد شد.
از دیگر روش‌های معاینه پزشکی می‌توان به معاینه عصبی و یا درخواست سایر انواع تست‌های تصویربرداری مانند سی تی اسکن و نوار مغزی را عنوان کرد.
آیا تومور مغزی بدخیم درمان دارد؟
انتخاب مناسب‌ترین روش درمانی برای تومورهای عصبی، به عوامل متعددی از جمله اندازه، نوع، گرید بیماری، متاستاز، سلامت عمومی بیمار و سایر موارد ضروری مرتبط بستگی دارد. با این حال، تومور مغزی بدخیم، معمولاً نیاز به برداشتن حداکثری تومور به‌وسیله جراحی تومور مغزی دارد. پس از جراحی نیز برای درمان بافت‌های سرطانی باقیمانده، از رادیوتراپی یا شیمی درمانی استفاده می‌شود. در کنار موارد ذکر شده نیز، پزشکان برای تسکین برخی از علائم سرطان، داروهایی تجویز خواهند کرد. به‌عنوان مثال:
- داروهای ضدتشنج برای جلوگیری از تشنج‌های بی‌دلیل
- کورتیکو استروئید‌ها برای کاهش تورم و فشار در مغز
- مسکن برای کاهش سردرد
- و داروهای ضدتهوع برای جلوگیری از استفراغ
که بسته به شرایط بیمار، این داروها ممکن است قبل، بعد یا به جای جراحی مورد استفاده قرار گیرند.
هدف این روش‌های درمانی، در واقع حذف یا از بین بردن حداکثری تومور است؛ و در حالت ایده‌آل باعث می‌شود که بیمار از شر سلول‌های سرطانی خلاص شود. اما، این هدف همیشه دست یافتنی نبوده و در بیشتر موارد، تومور مغزی بدخیم در نهایت پس از درمان، مجدداً عود می‌کند! در چنین شرایطی می‌توان از راهکارهای پزشکی برای کاهش علائم آزاردهنده بیماری و همچنین افزایش طول عمر بیمار، استفاده کرد.