شکستگی‌ های ستون فقرات : علل، علائم و بهترین روش‌ های درمان و پیشگیری

ستون فقرات ، این ستون مستحکم و در عین حال انعطاف‌ پذیر، به عنوان محور اصلی بدن انسان عمل می‌کند و نه تنها وزن ما را تحمل می‌کند، بلکه امکان حرکت، چرخش و انعطاف‌پذیری را نیز فراهم می‌آورد. با این حال، به همان اندازه که قدرتمند است، شکننده نیز می‌باشد. یک ضربه ناگهانی، سقوط ناخواسته یا حتی بیماری‌ های خاموش مانند پوکی استخوان می‌تواند باعث شکستگی در این ساختار حیاتی شود و زندگی را در یک لحظه تغییر دهد. شکستگی‌ های ستون فقرات نه تنها دردناک‌ اند بلکه تهدیدی جدی برای کیفیت زندگی و حتی توانایی حرکت محسوب می‌شوند. این مقاله به بررسی عوامل ایجاد، علائم، تشخیص و روش‌ های درمانی شکستگی‌های ستون فقرات می‌پردازد تا بتوانیم به عمق این مشکل حیاتی نگاهی دقیق‌تر بیندازیم و اهمیت محافظت از این ستون حیاتی بدن را بهتر درک کنیم.

آناتومی ستون فقرات

ستون فقرات یکی از پیچیده‌ ترین و حیاتی‌ ترین ساختارهای بدن انسان است که نقش محوری در حفظ تعادل، پشتیبانی و حرکت بدن ایفا می‌کند. این ساختار از ۳۳ مهره تشکیل شده است که به چهار بخش اصلی تقسیم می‌شوند:

مهره‌ های گردنی (Cervical)، مهره‌های پشتی یا سینه‌ ای (Thoracic)، مهره‌ های کمری (Lumbar) و مهره‌ های خاجی (Sacral). هر بخش وظیفه خاصی در حفظ تعادل و حرکت بدن بر عهده دارد. مهره‌ های گردنی در ناحیه گردن قرار دارند و حرکت سر و گردن را تسهیل می‌کنند. مهره‌های پشتی از قفسه سینه محافظت می‌کنند و با دنده‌ها در ارتباط هستند. مهره‌های کمری در ناحیه کمر قرار دارند و به تحمل وزن بدن کمک می‌کنند. مهره‌های خاجی و دنبالچه در انتهای ستون فقرات قرار گرفته و به پایداری و تعادل بدن کمک می‌کنند.

در بین هر دو مهره، دیسک‌های بین‌مهره‌ ای قرار دارند که مانند بالش‌هایی نرم، از ساییدگی و ضربات ناگهانی جلوگیری می‌کنند. همچنین، ستون فقرات به محافظت از نخاع، که مسیر اصلی عبور پیام‌های عصبی بین مغز و بقیه بدن است، می‌پردازد. این ترکیب پیچیده از مهره‌ها، دیسک‌ها و اعصاب باعث می‌شود ستون فقرات علاوه بر تحمل فشارها، انعطاف‌ پذیری و مقاومت بالایی داشته باشد.

تعریف شکستگی ستون فقرات

شکستگی ستون فقرات به حالتی اطلاق می‌شود که در آن یکی یا چند مهره از ستون فقرات دچار آسیب یا شکستگی می‌شوند. این نوع شکستگی می‌تواند نتیجه مستقیم یک ضربه ناگهانی و شدید، نظیر تصادف رانندگی، سقوط از ارتفاع، یا صدمات ورزشی باشد. همچنین، در برخی موارد، ضعف ساختاری مهره‌ها ناشی از بیماری‌های مانند پوکی استخوان یا تومور ستون فقرات می‌تواند به شکستگی منجر شود. شکستگی‌های ستون فقرات معمولاً از نظر شدت متفاوت هستند؛ در موارد خفیف، تنها مهره‌ها تحت فشار قرار می‌گیرند و فشرده می‌شوند (فشاری)، در حالی که در شکستگی‌های شدیدتر، ممکن است مهره‌ها به طور کامل خرد شوند یا جابجا گردند و منجر به آسیب به نخاع شوند.

این آسیب‌ها می‌توانند با درد شدید، کاهش تحرک، یا حتی فلج بخشی از بدن همراه باشند. نوع و محل شکستگی تعیین‌کننده شدت علائم است؛ به عنوان مثال، شکستگی در مهره‌های گردنی ممکن است مشکلات تنفسی یا فلج کامل ایجاد کند، در حالی که شکستگی‌های کمری ممکن است منجر به فلج اندام‌های تحتانی شوند. درمان سریع و مناسب شکستگی‌های ستون فقرات برای جلوگیری از آسیب‌های بیشتر و حفظ عملکرد حرکتی ضروری است.

انواع شکستگی های ستون فقرات

شکستگی‌ های ستون فقرات به چندین نوع مختلف تقسیم می‌شوند که هر کدام ویژگی‌ها، علل و پیامدهای خاص خود را دارند.

شکستگی فشاری

یکی از رایج‌ ترین انواع است که اغلب به دلیل فشار طولانی‌ مدت یا ضربه‌ های مستقیم بر مهره‌ ها رخ می‌دهد. در این نوع، مهره‌ها به طور عمودی فشرده می‌شوند که ممکن است به تغییر شکل یا کوچک شدن آن‌ها منجر گردد. شکستگی فشاری معمولاً در افراد مبتلا به پوکی استخوان مشاهده می‌شود و می‌تواند با درد کمری و کاهش قد همراه باشد.

شکستگی انفجاری (Burst fracture)

زمانی رخ می‌دهد که یک ضربه شدید به مهره وارد شود و باعث ترکیدن یا خرد شدن آن شود. این نوع شکستگی خطرناک است زیرا تکه‌های خرد شده مهره می‌توانند به نخاع آسیب برسانند و موجب مشکلات عصبی جدی مانند فلج شوند. این نوع شکستگی معمولاً نیاز به مداخله جراحی ستون فقرات دارد.

شکستگی‌ های ناشی از چرخش یا جابجایی مهره‌ها (Flexion-Distraction fractures)

در اثر نیروی چرخشی یا کششی قوی ایجاد می‌شوند. در این نوع شکستگی، مهره‌ها ممکن است از محل خود جابجا شوند که اغلب در تصادفات شدید رانندگی یا سقوط‌ های بزرگ رخ می‌دهد. این نوع آسیب ممکن است باعث ناپایداری ستون فقرات و نیاز به جراحی برای تثبیت مهره‌ها شود.

شکستگی همراه با جابجایی (Fracture-dislocation)

از شدیدترین نوع شکستگی‌ ها محسوب می‌شود و شامل خرد شدن و جابجایی مهره‌ها به همراه آسیب به دیسک‌ ها و نخاع است. این نوع شکستگی بیشتر در نتیجه ضربات شدید نظیر تصادفات بزرگ رخ می‌دهد و معمولاً با ناتوانی‌های دائمی همراه است.

هر نوع شکستگی نیاز به تشخیص دقیق و درمان مناسب دارد، زیرا شدت و محل شکستگی به طور مستقیم بر علائم و عوارض ناشی از آن تأثیر می‌گذارد.

علائم پس از شکستگی‌ های ستون فقرات

علائم پس از شکستگی‌ های ستون فقرات می‌تواند بسیار متنوع و وابسته به محل و شدت آسیب باشد. یکی از اولین و رایج‌ ترین نشانه‌ ها، درد شدید و ناگهانی در ناحیه آسیب‌دیده است. این درد ممکن است در محل شکستگی متمرکز شود یا به سایر بخش‌های بدن مانند بازوها یا پاها انتشار یابد. در موارد شکستگی‌های شدید، این درد می‌تواند به قدری ناتوان‌کننده باشد که حرکت یا حتی تنفس عادی را دشوار سازد.

یکی دیگر از علائم مهم، کاهش تحرک و ناتوانی در حرکت است. فرد ممکن است نتواند به درستی حرکت کند یا از نشستن و برخاستن بدون درد جلوگیری شود. اگر نخاع نیز تحت تأثیر قرار گرفته باشد، ممکن است ضعف یا فلج بخشی از بدن، به ویژه در اندام‌های تحتانی یا فوقانی، رخ دهد. در موارد شدیدتر، این فلج می‌تواند کامل و دائمی باشد.

از دست دادن حس یکی دیگر از نشانه‌های مهم است که می‌تواند به صورت کرختی، سوزش یا بی‌حسی در بخش‌هایی از بدن ظاهر شود. این علائم اغلب ناشی از فشار یا آسیب مستقیم به اعصاب نخاعی هستند. بسته به محل شکستگی، این علائم می‌توانند در دست‌ها، پاها یا حتی شکم و قفسه سینه تجربه شوند.

بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع نیز از علائم نگران‌کننده‌ای است که ممکن است در صورت آسیب به نخاع یا اعصاب مرتبط با مثانه و روده‌ها ظاهر شود. این وضعیت به طور خاص در شکستگی‌های ناحیه کمری و خاجی رایج‌تر است.

در موارد حادتر، علائم شوک مانند افت فشار خون، سرگیجه یا از دست دادن هوشیاری نیز ممکن است دیده شود، که به مداخله فوری پزشکی نیاز دارد. تشخیص و درمان به موقع شکستگی‌های ستون فقرات برای جلوگیری از عوارض جدی و دائمی اهمیت حیاتی دارد.

علت های شکستگی‌ های ستون فقرات

علت‌های شکستگی‌های ستون فقرات می‌توانند بسیار گسترده و متنوع باشند، اما معمولاً به دو دسته عمده تقسیم می‌شوند: علت‌های تروماتیک و علت‌ های غیرتروماتیک.

علت‌های تروماتیک

شامل تصادفات شدید رانندگی، سقوط از ارتفاع،صدمات ورزشی و ضربات مستقیم به ناحیه ستون فقرات می‌باشد. تصادفات رانندگی یکی از رایج‌ ترین علل شکستگی‌های ستون فقرات است، به ویژه هنگامی که فرد بدون کمربند ایمنی باشد یا خودرو با سرعت بالا به مانع برخورد کند. در این موارد، نیروی شدیدی به ستون فقرات وارد می‌شود که ممکن است منجر به شکستگی مهره‌ها یا حتی آسیب به نخاع شود. سقوط از ارتفاع نیز از دیگر عوامل مهم محسوب می‌شود؛ وقتی فرد از بلندی به زمین برخورد می‌کند، فشار زیادی به مهره‌ها وارد می‌شود که ممکن است منجر به شکستگی‌های فشاری یا انفجاری شود. در ورزش‌ های تماسی یا خطرناک، مانند فوتبال، ژیمناستیک یا اسکی، شکستگی‌های ناشی از برخوردهای شدید و غیرمنتظره نیز شایع هستند.

علت‌های غیرتروماتیک

بیشتر مربوط به مشکلات زمینه‌ای مانند پوکی استخوان، تومور های سرطانی یا عفونت‌ های ستون فقرات است. پوکی استخوان، به ویژه در افراد مسن، باعث ضعف ساختاری استخوان‌ها می‌شود و حتی یک ضربه کوچک یا افتادن می‌تواند منجر به شکستگی مهره‌ها شود. تومورهای سرطانی که به استخوان‌های ستون فقرات گسترش می‌یابند نیز می‌توانند با تخریب ساختار مهره‌ها، باعث شکستگی‌های پاتولوژیک شوند. همچنین، عفونت‌های ستون فقرات مانند عفونت‌های باکتریایی یا قارچی می‌توانند به تحلیل و تخریب مهره‌ها منجر شوند و احتمال شکستگی را افزایش دهند.

در مجموع، شناخت علل شکستگی‌های ستون فقرات برای پیشگیری از این آسیب‌ها و محافظت از سلامت ستون فقرات ضروری است، چرا که هر علت نیاز به روش‌های پیشگیری و درمان خاص خود دارد.

چه کسانی دچار شکستگی ستون فقرات می‌شوند؟

شکستگی ستون فقرات، همانند هر شکستگی دیگری در ناحیه‌‌ استخوان، می‌تواند هر کسی را تحت تاثیر قرار دهد. این موضوع به ویژه در مورد شکستگی‌هایی که به دلیل سقوط و یا تصادفات رانندگی رخ می‌دهد، بیشتر صادق است. شکستگی ستون فقرات در زنان، شایع‌تر از مردان است و بزرگسالان بالای 50 سال بیشتر در معرض شکستگی ستون فقرات قرار دارند. احتمال شکستگی ستون فقرات، علی‌الخصوص شکستگی فشاری در افراد مبتلا به پوکی استخوان، بسیار بیشتر است. اگر فردی شکستگی فشاری را تجربه کرده باشد، در مقابل، کسی که هرگز آن را تجربه نکرده است، 5 برابر بیشتر احتمال دارد که دچار شکستگی دیگری شود.

علاوه بر پوکی استخوان، افرادی که شرایط سلامتی خاصی دارند یا داروهای خاصی مصرف می‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا به شکستگی ستون فقرات قرار دارند. برای مثال، افراد مبتلا به سرطان (به خصوص اگر داروهای شیمی درمانی دریافت می‌کنند یا در معرض پرتودرمانی قرار می‌گیرند)؛ افرادی که برای مدت طولانی از داروهای کورتیکواستروئید مصرف می‌کنند؛ افراد مبتلا به پُرکاری تیروئید و عفونت‌های استخوانی، بیماران کلیوی، افراد مبتلا به بی‌اشتهایی عصبی، کمبود ویتامین D. همچنین، افرادی که دخانیات مصرف می‌کنند و یا به میزان زیاد الکل می‌نوشند، بیشتر در معرض شکستگی‌های استخوانی قرار دارند.

تشخیص شکستگی‌های ستون فقرات

انجام معاینات بالینی و آزمایش‌های تصویربرداری می‌تواند به تشخیص هر گونه شکستگی ستون فقرات کمک کند. پزشک با نگاه کردن دقیق به هر نقطه‌‌ حساس یا دردناک بدن می‌تواند هر گونه تغییر شکل در ستون فقرات و وضعیت بدن را تشخیص دهد. بیمار باید مکان دقیق آسیب و اینکه چه زمانی متوجه درد یا ناراحتی شده است را با پزشک متخصص در میان بگذارد. در صورت تجربه‌‌ تروما، شکستگی ممکن است در اتاق اورژانس تشخیص داده شود. پزشک پس از معاینه‌‌ بالینی، احتمالاً حداقل یکی از چند آزمایش تصویربرداری زیر را برای تشخیص شکستگی ستون فقرات تجویز خواهد کرد:

• اشعه ایکس: اشعه ایکس از ستون فقرات، هر گونه شکستگی را تایید می‌کند و نشان می‌دهد چه تغییری در استخوان‌ها ایجاد شده است.
• تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) : از ام آر آی ​​برای گرفتن تصویر کامل از کمر و هرگونه آسیب داخل آن استفاده می‌شود. به کمک این روش تصویربرداری، بافت اطراف ستون فقرات و همچنین مهره‌ها مشخص خواهد شد. این امر به ویژه برای تعیین اینکه آیا نخاع در معرض خطر آسیب‌دیدگی یا شکستگی قرار داشته است یا خیر، مهم است.
• سی تی اسکن: اگر بیمار نیاز به جراحی داشته باشد، پزشک یا جراح مغز و اعصاب ، باید دقیقا بداند که استخوان‌ها چقدر آسیب دیده‌اند. سی تی اسکن تصویر دقیق‌تری از استخوان‌ها و بافت‌های اطراف نسبت به اشعه ایکس ارائه می‌دهد.
• آزمایش تراکم استخوان:‌‌ این آزمایش، نشان می‌دهد که آیا فرد به پوکی استخوان مبتلا است یا خیر و اینکه چقدر استخوان‌ها ضعیف شده است.

درمان شکستگی های ستون فقرات

درمان شکستگی‌ های ستون فقرات به شدت آسیب، محل شکستگی، و وضعیت کلی بیمار بستگی دارد و به دو روش غیر جراحی و جراحی تقسیم می‌شود.

درمان غیر جراحی شکستگی ستون فقرات

درمان‌ های غیر جراحی برای شکستگی‌ های کم‌خطر یا پایدار بیشتر توصیه می‌شوند. این روش‌ها شامل استراحت، استفاده از بریس یا کمر‌بندهای مخصوص برای تثبیت مهره‌ها، و مصرف داروهای ضد درد و ضد التهاب هستند. بریس‌ ها به محدود کردن حرکت ستون فقرات کمک می‌کنند تا مهره‌ ها بتوانند به طور طبیعی بهبود یابند. همچنین، در مواردی که شکستگی ناشی از پوکی استخوان باشد، تجویز داروهای تقویت‌کننده استخوان مانند بیس فسفونات‌ ها ممکن است به پیشگیری از شکستگی‌های بیشتر کمک کند. در این دوره، بیمار معمولاً تحت نظر پزشک قرار می‌گیرد تا بهبود طبیعی ستون فقرات بررسی شود.

جراحی شکستگی ستون فقرات

در موارد شکستگی‌های شدیدتر یا ناپایدار درمان جراحی ضروری است. این روش‌ها شامل جراحی‌ هایی نظیر فیوژن ستون فقرات و  فیکساسیون داخلی می‌شود. در فیوژن، مهره‌های آسیب‌دیده با استفاده از پیچ‌ها و میله‌های فلزی به هم متصل می‌شوند تا ثبات بیشتری برای ستون فقرات ایجاد شود. در روش فیکساسیون داخلی، ابزارهای فلزی برای تثبیت مهره‌های شکسته و جلوگیری از حرکت اضافی آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع جراحی‌ها به بهبود وضعیت مهره‌ها و کاهش فشار بر نخاع کمک می‌کنند.

کایفوپلاستی به عنوان یک روش حداقل تهاجمی شناخته می‌شود و معمولاً برای شکستگی‌های فشاری که ناشی از پوکی استخوان یا آسیب‌های کم‌فشار هستند، استفاده می‌شود. مزیت اصلی این روش در مقایسه با جراحی‌های گسترده‌تر، کاهش دوره بهبود و خطرات کمتر ناشی از جراحی است. بیماران پس از این جراحی، معمولاً با کاهش قابل توجه درد و بهبود وضعیت حرکتی مواجه می‌شوند و نیاز به استراحت طولانی‌مدت یا بستری شدن در بیمارستان کاهش می‌یابد.

پس از درمان اولیه فیزیوتراپی نقش کلیدی در بازتوانی دارد. فیزیوتراپی به تقویت عضلات پشت و شکم، بهبود انعطاف‌پذیری و بازیابی حرکت طبیعی ستون فقرات کمک می‌کند. همچنین، تکنیک‌های اصلاحی و تمرینات تخصصی به بیمار آموزش داده می‌شود تا از آسیب‌های مجدد پیشگیری کند و کیفیت زندگی بهبود یابد. با توجه به اهمیت ستون فقرات در حرکت و عملکرد روزانه، درمان‌های مناسب و به‌موقع برای حفظ سلامتی و جلوگیری از عوارض جدی ضروری هستند.

کیفیت زندگی پس از شکستگی ستون فقرات

کیفیت زندگی پس از شکستگی ستون فقرات، به میزان زیادی به عوامل مختلفی از جمله شدت آسیب، نوع درمان، و حمایت‌های روانی و اجتماعی بستگی دارد. در مواردی که شکستگی به نخاع آسیب وارد نکرده باشد، بیمار ممکن است با درمان‌های فیزیکی و توانبخشی به زندگی تقریباً عادی بازگردد. این در حالی است که در مواردی که نخاع آسیب دیده باشد، بیماران ممکن است با چالش‌های بیشتری مواجه شوند و نیاز به مراقبت‌های ویژه و حمایت‌های مداوم داشته باشند. از دست دادن تحرک یا تعدادی از عملکردهای بدن می‌تواند تأثیراتی منفی بر کیفیت زندگی داشته باشد، از جمله کاهش استقلال، مشکلات روحی و استرس‌های روانی. با این حال، تحقیقات نشان داده است که بسیاری از بیماران با تکامل روش‌های درمانی و توانبخشی می‌توانند به سطوح بالای رضایت از زندگی برسند. استفاده از تجهیزات کمکی، مانند صندلی‌های چرخدار پیشرفته و تکنولوژی‌های نوین مثل تحریک الکتریکی کارکردی، بهبودهای شگرفی در زندگی این بیماران ایجاد می‌کند. باید به اهمیت حمایت‌های اجتماعی و روانی نیز اشاره کرد، چرا که داشتن یک شبکه حمایتی از خانواده و دوستان و مشاوره‌های روان‌شناسی می‌تواند به میزان زیادی به بهبود کیفیت زندگی پس از آسیب کمک کند. به‌طور کلی، با مدیریت مناسب و رویکردهای جامع، افراد می‌توانند پس از شکستگی ستون فقرات به یک زندگی پرمعنی و ارزشمند دست یابند، هرچند این مسیر ممکن است نیازمند تلاش، صبر و دستگاه‌های اختصاصی باشد.

بهترین حالت خوابیدن برای افرادی که با شکستگی مهره کمر

بهترین حالت خوابیدن برای افرادی که با شکستگی مهره کمر مواجه هستند، به نحوی است که فشار کمتری بر ناحیه آسیب‌دیده وارد شود و ستون فقرات در وضعیت طبیعی قرار گیرد. معمولاً پیشنهاد می‌شود که این افراد به پهلو خوابیده و یک بالشت کوچک بین زانوهای خود قرار دهند تا همراستایی ستون فقرات حفظ شود و فشار کمتری به کمر وارد آید. همچنین، خوابیدن به پشت با استفاده از بالشی زیر زانوها و پایین کمر می‌تواند به کاهش فشار و ایجاد حمایت بهتر کمک کند. انتخاب تشک مناسب نیز از اهمیت بسیاری برخوردار است؛ تشکی با سفتی متوسط که قادر باشد به خوبی از انحنای طبیعی ستون فقرات پشتیبانی کند، پیشنهاد می‌شود. برای بلند شدن از تخت نیز، بهتر است از تکنیک “چرخش به پهلو و سپس برخاستن” استفاده شود تا بار اضافی بر ستون فقرات وارد نشود. توجه به این نکات می‌تواند به بهبود سریعتر و کاهش درد در دوران نقاهت کمک کند. البته همیشه مشاوره با پزشک متخصص مهم است تا راهنمایی‌های دقیق و متناسب با شرایط فردی دریافت شود.