کایفوپلاستی یا تزریق سیمان داخل مهره

پوکی استخوان یکی از بیماریهای خاموش انسان است که معمولا علامتی برای فرد ایجاد نمیکند تا جایی که آنقدر پیشرفت کرده که با فشاری کوچک مثل یک زمین خوردن ساده یا بلند کردن جسمی سنگین، مهره کمر یا پشت دچار شکستگی ستون فقرات میشود و بیمار از علت زمینه‌ای مطلع میگردد. شایعترین درمان بکار رفته برای این شکستگی‌ها تزریق سیمان داخل مهره شکسته است.

اما شکستگی خودبخودی ستون فقرات ممکن است علل دیگری هم داشته باشد که مهمترین آن وجود تومور ستون فقرات داخل مهره است که با خوردگی داخل آن سبب کاهش استحکام مهره میگردد و شکستگی رخ میدهد و البته در این بیماران لازم است همزمان با تزریق سیمان، قسمتی از استخوان مهره شکسته هم نمونه‌برداری شده و تحت بررسی قرار گیرد.

وجود برخی ضایعات مادرزادی مثل “همانژیوم‌ها” که رگهای بزرگ شده و غیرطبیعی داخل مهره هستند هم ممکن است با ایجاد ضعف در ساختار مهره آن را مستعد شکستگی نمایند.
در مجموع باید گفت تزریق سیمان برای ایجاد استحکام داخل مهره‌ای استفاده میشود که به هر دلیل از داخل پوک یا تخریب شده و شکسته است.

جراحی تزریق سیمان‌ در ستون فقرات

این عمل ممکن است با بیهوشی کامل یا در موارد کمتری با تجویز داروهای خواب‌آور و بی‌حسی موضعی صورت گیرد.این جراحی باید توسط بهترین جراح ستون فقرات انجام شود.بیمار به شکم خوابانیده میشود و به کمک دستگاه تصویربرداری مهره مورد نظر مشخص میگردد. تحت هدایت دستگاه تصویربرداری ابتدا سوزنی وارد پوست و سپس داخل مهره میشود؛ در این مرحله اگر نیاز به نمونه برداری باشد قسمتی از استخوان مهره داخل سوزن وارد شده و به عنوان نمونه برداشت و ارسال میگردد. سپس داخل فضای جسم مهره بالنی با استحکام زیاد وارد و مایعی داخل آن تزریق میشود. بالن داخل مهره باد شده و باعث باز شدن شکستگی میگردد و فضایی برای تزریق سیمان فراهم می‌آورد. سپس بالن تخلیه گشته و سوزن مخصوص تزریق سیمان وارد میشود و سیمان مخصوص استخوان که به شکل مایع است داخل مهره تزریق میگردد. پس از چند دقیقه سیمان داخل مهره سفت شده و سبب استحکام مهره آسیب دیده میشود. این فرایند ممکن است فقط از یک طرف مهره انجام شود یا از دو طرف چپ و راستدداخل مهره سیمان تزریق گردد. یک یا دو سوراخ کوچک ایجاد شده برای وارد کردن سوزن در انتهای عمل به سادگی بخیه شده و بسته میشوند. گاهی لازم است تزریق سیمان داخل دو یا چند مهره انجام گیرد که در این صورت آنچه ذکر شد برای مهره‌های دیگر هم تکرار میشود. حتی در مواردی لازم است همزمان با تزریق سیمان، از پروتز و پلاتین هم استفاده شود که در این صورت تبدیل به یک عمل جراحی باز شده و در قالب یک عمل جراحی پلاتین‌گذاری ستون فقرات قرار میگیرد.

عوارض تزریق سیمان در ستون فقرات

این عمل به ظاهر ساده ممکن است در مواردی سبب بروز مشکلات و عوارض جدی گردد که در زیر به چند مورد اشاره میشود:

تشدید درد: یکی از اهداف تزریق سیمان کاهش درد بیمار است اما در برهی موارد این اتفاق نمی‌افتد و حتی ممکن است درد بیمار تشدید شود بخصوص اگر محل تزریق درست انتخاب نشده باشد.

ایجاد شکستگی در مهره مجاور: با تزریق سیمان و مستحکم شدن یک مهره در کنار مهره دچار پوکی شدید، فشار روی ستون فقرات به مهره‌های مجاور بیشتر شده و این مهره‌ها بیشتر در معرض خطر شکستن قرار میگیرند. به این دلیل پس از درمان شکستگی مهره ثانویه به پوکی استخوان لازم است درمان جدی برای رفع پوکی همه استخوانها معمولا با داروهای تزریقی آغاز گردد.

نشت سیمان: در زمانی که سیمان به شکل مایع تزریق میشود ممکن است از داخل فضای مهره به بیرون نشت کند و بعد سفت شود. اگر این محل نشتی خارج از کانال نخاعی باشد معمولا مشکلی ایجاد نمیشود اما اگر سیمان به داخل کانال نخاعی نشت کند ممکن است سبب ایجاد اثر فشاری روی عصبها و نخاع گردد؛ اتفاقی که گاهی با عوارض برگشت‌ناپذیر همراه است. مثلا ممکن است با از کار افتادن عصبی خاص بیمار توانایی حرکت قسمتی از پا را از دست بدهد و با توجه به استحکام بسیار زیاد سیمان بعد از سفت شدن، خارج کردن آن و برداشتن فشار از روی عصب کاری بسیار دشوار خواهد بود. البته این عارضه بسیار نادر اتفاق می‌افتد و گاهی با انجام همل جراحی به موقع برای رفع فشار از روی عصب، علائم بیمار بهبود می‌یابد.

واکنش حساسیتی: سیمان استخوانی هم مانند هر دارو یا جسم خارجی ممکن است در بدن برهی افراد سبب ایجاد واکنش افزایش حساسیتی شود. درست مانند واکنش حساسیتی مثلا به پنی‌سیلین، از علائم این حساسیت، قرمزی و کهیر پوستی، افت فشار و اختلال تنفسی است که در زمان جراحی رخ میدهد و در موارد شدید ممکن است بسیار خطرناک باشد.

آمبولی: آمبولی به معنی جابجا شدن ماده‌ای در خون به صورت غیر طبیعی است مانند آمبولی لخته، هوا یا چربی. در عمل جراحی تزریق سیمان هم ممکن است قطراتی از سیمان مایع وارد عروق اطراف مهره شده و در خون فرد به حرکت درآید و در نقطه‌ای دیگر که معمولا ریه است پس از سفت شدن، مسیر رگ را ببندد و مانند آمبولی لخته سبب مشکلات ریوی جدی شود. اگر حجم آمبولی کم باشد در بسیاری موارد مشکلی پیش نیامده و بیمار پس از به هوش آمدن عارضه‌دار نمیشود؛ اما در موارد آمبولی حجیم، با بسته شدن رگهای بزرگ ریه و نارسایی ریوی حتی میتواند تهدید جانی داشته باشد. متاسفانه بر خلاف آمبولی لخته که با داروهای ضداعقاد میتوان لخته را از بین برد، راهی برای ازبین بردن سیمان داخل عروق ریوی وجود ندارد و فقط درمانهای نگهدارنده با این امید که سایر رگهای ریوی بتوانند مشکل ایحاد شده برای قسمتی از ریه را جبران نمایند انجام میشود.

همانطور که ملاحظه میکنید این عمل جراحی ممکن است با عوارض جدی همراه باشد اما باید گفت که درصد بروز این عوارض بسیار پایین است و خصوصا زیر دست بهترین جراح مغز و اعصاب خبره که با دقت و حوصله این تزریق را انجام میدهند خطر بروز آنها گرچه به صفر نمی‌رسد اما بسیار کم و نادر خواهد بود.

دکتر علیرضا طبیب خوئی
جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات