فهرست
تومورهای مغزی می‌توانند در هر قسمت از فضای جمجمه و یا ساقه مغز تشکیل شوند و بسته به نوع و محل تشکیل، علائم و عوارض گوناگونی را برای بدن به همراه داشته باشند. امروز قصد داریم درباره یکی دیگر از انواع تومور خوش خیم مغزی به نام تومور مغزی عصب شنوایی یا آکوستیک نوروما صحبت نماییم و همه چیز را درباره علائم این بیماری، عوارض احتمالی و البته روش‌های درمانی آن با شما به اشتراک بگذاریم. آنچه در این مطلب خواهید خواند، مختصری از چندین پژوهش علمی است که توسط بزرگ‌ترین ژورنال‌های علمی جهان منتشر گردیده است.
تومور مغزی عصب شنوایی چیست؟
تومور مغزی عصب شنوایی یا نوروم آکوستیک که در زبان علمی به آن شوانومای وستیبولار نیز گفته می‌شود، یکی از انواع خوش خیم تومور مغزی است که در قسمت حلزونی یا وستیبولار مغز که به عصب هشت مغزی نیز معروف است رشد می‌کند و در صورت بزرگ‌تر شدن، می‌تواند عوارض بسیاری نیز به همراه داشته باشد. رشته عصب هشت مغزی به صورت مستقیم با احساس شنوایی و همچنین تعادل بدن مرتبط است و از طریق گوش داخلی به مغز متصل می‌شود.
تومور عصب شنوایی ریشه در سلول‌های شوان در مغز دارد. سلول‌های شوان سلول‌های سازنده ملین (لایه محافظتی) در رشته‌های عصبی هستند که نقش مهمی در محافظت از سلول‌های عصبی محیطی ایفا می‌کنند. با این حال اگر هنگام تکثیر سلولی در هسته یکی از سلول‌های شوان در مغز ناهنجاری رخ بدهد، سلول ناهنجار ممکن است به رشد و تکثیر بدون محدودیت ادامه دهد و در ناحیه مذکور یک توده ایجاد کند که به آن تومور مغزی عصب شنوایی گفته خواهد شد. البته به دلیل این که رشد و تکثیر سلول‌های شوان چندان سریع نیست، در اغلب مواقع تومور عصب شنوایی نیز رشد سریعی ندارد و با پایش و غربالگری و پرتو درمانی یا شیمی درمانی می‌توان به درمان آن پرداخت. این نوع تومورها تقریباً در تمامی موارد از نوع تومورهای خوش خیم با گرید یک یا دو هستند که می‌توان برای درمان آن‌ها امیدوار بود.
تومور مغزی عصب شنوایی با وجود خوش خیم بودن می‌تواند عوارضی را به همراه داشته باشد. این تومور با تحریک عصب شنوایی و ایجاد فشار در بافت‌های گوش میانی می‌تواند باعث اختلالات شنوایی، شنیدن پیوسته صدای زنگ در گوش و حتی ناشنوایی کامل شود. همچنین رشد بیشتر این توده می‌تواند به ساقه مغز و اعصاب مخچه فشار وارد کند و با ایجاد اختلال در عملکرد این بخش‌ها، بسیاری از علائم حیاتی و حتی زندگی فرد بیمار را تهدید نماید.
علائم تومور مغزی عصب شنوایی چیست؟
نشانه‌های تومور عصب شنوایی، کم‌کم نمود می‌یابند و به دلیل تشابه آن‌ها به بسیاری بیماری‌های عمومی گوش و حلق و بینی، اغلب اوقات چندان جدی گرفته نمی‌شوند. حتی ممکن است شما به دلیل حس کردن نشانه‌هایی به پزشک عمومی مراجعه کنید و او نیز علت این نشانه‌ها را در عوامل عمومی و نه چندان مهم تشخیص دهد. به همین خاطر است که بسیاری از موارد مربوط به تومور مغزی عصب شنوایی تا مراحل پیشرفته تشخیص داده نمی‌شوند. همچنین تومور عصب شنوایی از جمله تومورهای نادر مغزی است که تنها ۶% از تومورهای داخل جمجمه را شامل می‌شود و از هر یک میلیون انسان، ۲۰۰۰ نفر به آن مبتلا خواهند شد. با این وجود ما در اینجا برخی نشانه‌های رایج این بیماری را به شما معرفی می‌کنیم تا با آگاهی از آن‌ها، جدیت بیشتری در صورت بروز هر یک نشان دهید.
اختلال در شنوایی
اختلالات شنوایی بارزترین نشانه این تومور مغزی است که به صورت پله پله اتفاق می‌افتد. یعنی ابتدا ممکن است برای مدتی در گوش خود احساس خارش یا وزوز کنید و کم‌کم این علائم تبدیل به گرفتگی گوش شود. گرفتگی گوش یک عارضه رایج است که در زندگی هر فرد بارها اتفاق می‌افتد؛ از این رو کمتر کسی برای این مشکل به تومور مغزی فکر می‌کند. در بسیاری از مواقع افزاد با استفاده از آنتی بیوتیک‌ها و دیگر داروهای ضد التهاب یا ضد حساسیت در پی رفع مشکل هستند و این بسیار اشتباه است. اختلالات ناشی از این تومور به مرور زمان شدت گرفته و ممکن است عملکرد یکی از گوش‌ها و یا هر دوی آن‌ها را مختل نماید. البته ایجاد اختلال در هر دو گوش، منوط به وجود توده در هر دو سوی عصب شنوایی مغز خواهد بود. اختلال در شنوایی که در نهایت می‌تواند منجر به ناشنوا شدن یک گوش شود، تقریباً رایج‌ترین علامت این عارضه است و در آمارهای جهانی حدود ۸۸% از مبتلایان به این بیماری با این علامت روبرو شده‌اند.
شنیدن صدای وزوز و سوت ممتد در سر
این علامت نیز ممکن است به دلایل مختلف بارها و بارها در زندگی اتفاق بیافتد و به همین خاطر بسیاری از افراد آن را جدی نمی‌گیرند. با این حال اگر شما یا یکی از عزیزان‌تان به صورت ممتد در گوش خود صدای سوت یا وزوز می‌شنوید، بهتر است که آزمایشات لازم را انجام دهید تا اگر ریشه این امر توده در سلول‌های شوان است، هر چه سریع‌تر نسبت به درمان آن اقدام نمایید. این علامت نیز همچون اختلال در شنوایی، در میان مبتلایان به تومور مغزی عصب شنوایی بسیار رایج است.
از دست دادن تعادل بدن
مایعی به نام اندولنف و پری لنف در سه نیم‌دایره گوش داخلی، به مخچه کمک می‌کند که بدن انسان را در تعادل نگاه دارد. به همین خاطر از دست دادن تعادل به صورت غیر طبیعی می‌تواند ریشه در اختلالات حوزه مغز و اعصاب، به ویژه مخچه و اعصاب گوش داخلی دارد. یکی از این اختلالات که می‌تواند منجر به از دست رفتن تعادل به صورت ناگهانی و غیر طبیعی شود، رشد تومور مغزی عصب شنوایی است. این توده ناهنجار سلولی می‌تواند باعث ایجاد فشار در گوش داخلی شده و سیستم تعادل را در بدن انسان به هم بریزد. تقریباً ۵۵% از مبتلایان به این بیماری بجز اختلالات شنوایی، از دست دادن تعادل را نیز در فهرست علائم خود گزارش کرده‌اند.
گیجی و گنگی در رفتار و واکنش
برخی از افراد مبتلا به این بیماری در مراحل پیشرفته آن، از گیجی و گنگی خاصی در رفتار سخن گفته‌اند که در زمان واکنش نشان دادن به یک پدیده نمایان می‌شود. این امر می‌تواند به دلیل ایجاد فشار ناشی از رشد توده بر روی ساقه مغز باشد که تنها در صورت بزرگ شدن آن نمود می‌یابد.
بی‌حسی عضلات صورت
یکی از علائم نادر تومور مغزی عصب شنوایی، احساس بی حسی در برخی عضلات صورت و لمس شدن بخشی از پوست است. این علائم ممکن است در برخی موارد نیز با عدم توانایی در لبخند کامل یا اختلال در گفتار صحیح همراه باشد.
سر درد
یکی دیگر از علائم نادر درباره این بیماری بروز سردردهای بی دلیل و گاه گاه است. البته این نشانه از آنجایی که جزو علائم رایج بسیاری از بیماری‌هاست در بسیاری از مواقع دیده نمی‌شود.
هیدروسفالی
در برخی از تومورهای بزرگ‌تر آکوستیک نوروما، توده تشکیل شده ممکن است به ساقه مغز فشار بیشتر وارد کند و مانع از جریان طبیعی مایع مغزی-نخاعی شود و در این حالت، ممکن است که هیدروسفالی (تجمع مایع نخاعی در جمجمه) رخ دهد.
عوامل ابتلا به تومور مغزی عصب شنوایی
یک عامل مشترک در تشکیل تمام سلول‌های سرطانی در حقیقت ناهنجاری ژنتیکی است که در هسته سلول بروز می‌کند. ناهنجاری که در حقیقت باعث از بین رفتن یک پروتئین محدود کننده تکثیر سلولی در سلول شده و آن را به سلولی سرطانی تبدیل می‌کند. حال آن ناهنجاری ژنتیکی گاه ممکن است قابلیت انتقال به نسل‌های بعدی را داشته باشد (که در این صورت می‌توان عامل سرطان را وراثتی دانست) و گاه نیز ممکن است در طول زندگی این ناهنجاری رخ دهد و فرد را مبتلا به انواع تومور نماید.
درباره تومور مغزی عصب شنوایی به نظر می‌رسد که این ناهنجاری در یک ژن خاص از کروموزوم ۲۲ سلول‌های شوان در مغز نشات می‌گیرد. این ژن خاص یک پروتئین مربوط به کنترل رشد و تکثیر سلول‌های شوان است که در صورت اختلال در آن، رشد و تکثیر این سلول‌ها از کنترل بدن خارج شده و توده‌ای خوش خیم را تشکیل می‌دهند. این ناهنجاری ژنتیکی از نوع اتوزومی غالب یعنی قابل ارث رسیدن به نسل بعد است و فرزند ممکن است به احتمال ۵۰% این ژن را به ارث ببرد. البته به ارث بردن این ژن الزاماً به معنای وقوع تومور در نوزاد نخواهد بود و تنها این احتمال وجود دارد که در طول زندگی (به احتمال بیشتر بعد از سی سالگی) عارضه تومور عصب شنوایی در فرد رخ دهد.
تشخیص تومور عصب شنوایی
همانطور که پیش‌تر اشاره شد، به دلیل اشتراک موجود بین علائم این عارضه و دیگر عارضه‌های نه چندان خطرناک، علائم نوروم آکوستیک در ابتدا چندان جدی گرفته نمی‌شود. با این حال با بزرگ شدن توده علائم نیز شدت می‌یابند و زمانی که شما به جراح مغز و اعصاب رجوع می‌کنید، پزشک می‌تواند با آزمایش‌های مختلف و تحقیق بر روی ریشه علائم، به تشخیص تومور مغزی عصب شنوایی دست یابد. آزمایشاتی که در این فرآیند ممکن است انجام دهید، با توجه به علائم شما متفاوت خواهد بود و ممکن است شامل یکی از گزینه‌های زیر باشد:
شنوایی سنجی
یکی از نخستین آزمایشاتی که ممکن است به جهت اطمینان از سلامت شنوایی شما انجام گیرد، تست شنوایی سنجی یا اُدیومتری است که به وسیله دستگاه‌های بخصوصی انجام می‌گیرد و میزان اختلال احتمالی در شنوایی شما را ثبت می‌کند.
الکترونیستاگموگرافی
تست الکترونیستاگموگرافی یا VNG یک آزمایش مخصوص برای سنجش وضعیت تعادل در بدن است. در این تست واکنش چشم‌ها نسبت به پیامدها و رفتار مغز در برابر تغییر وضعیت بدن مورد سنجش قرار می‌گیرد تا سلامت دستگاه دهلیزی یا وستیبولار و یا اختلالات احتمالی آن به طور دقیق معین شود.
اسکن مغز به وسیله MRI
ام آر آی یکی دیگر از آزمایشاتی است که در صورت بروز اختلال در تست‌های فوق و شک کردن پزشک به شوانومای وستیبولار جهت تایید نهایی انجام می‌گیرد و در این تصویر برداری می‌توان شکل، اندازه و محل قرارگیری دقیق تومور را تشخیص داد.
روش‌های درمان تومور مغزی عصب شنوایی
پس از تشخیص تومور مغزی عصب شنوایی در فرد، با توجه به محل قرارگیری، اندازه تومور و سرعت رشد آن پزشک معالج ممکن است روش‌های مختلفی را برای درمان پیشنهاد کند. از آنجایی که یکی از وظایف سیستم ایمنی از بین بردن سلول‌های ناهنجار سرطانی است، ممکن است درمان شما به صورت طبیعی و تنها با مشاهده و زیر نظر گرفتن پیوسته انجام بگیرد؛ یعنی این کار به عهده سیستم دفاعی بدن گذاشته شود و تنها داروهایی برای تقویت سیستم ایمنی تجویز شود. همچنین ممکن است پرتو درمانی یا جراحی نیز گزینه‌های بعدی شما باشند که هر یک انواع مختلفی به شرح زیر دارند:
پرتو درمانی
پرتو درمانی به تابش هدفمند پرتوهای مضر به نقاط خاصی از بدن گفته می‌شود که با هدف تخریب هسته سلول‌های ناهنجار سرطانی و از بین بردن آنان انجام می‌گیرد. برای این کار پزشک شما ممکن است از یکی از دستگاه‌های زیر استفاده کند:
دستگاه پرتو گاما (Gama knife)
این دستگاه با تابش پرتوی از ایزوتوپ کولبات ۶۰ می‌تواند امواج گاما را به صورت هدفمند به توده موجود در سر حمله و سلول‌های آن را تخریب نماید.
شتاب دهنده خطی (LINAC)
دستگاه شتاب دهنده خطی با ایجاد شتاب هدفمند در الکترون‌ها، اشعه ایکس قدرتمند تولید می‌کند و سپس با تابش این اشعه به تومور، سلول‌های آن را تخریب می‌نماید.
جراحی تومور عصب شنوایی
برای جراحی نیز چند روش مختلف وجود دارد که بسته به ابعاد تومور و محل قرارگیری آن و همچنین وضعیت جسمانی بیمار، یکی از آن‌ها استفاده می‌شود:
جراحی ترانس لابیرنتین
این جراحی تنها برای افرادی به کار می‌رود که شنوایی خود را از دست داده باشند و امیدی به بازیابی و احیای آن وجود نداشته باشد. بدیهی است که چنین عملی برای تومورهای بزرگ انجام می‌گیرد و به عنوان روشی قدیمی تنها زمانی انجام می‌شود که راهی جز آن نباشد.
جراحی تروسیگموئید
این جراحی برای تومورهای کوچک‌تری مورد استفاده قرار می‌گیرد که مسیر رشد آن‌ها به سوی ساقه مغز باشد. در این روش احتمال حفظ شنوایی فرد وجود دارد و هر چه تومور کوچک‌تر باشد، این احتمال بیشتر خواهد بود.
جراحی حفره میانه
این نوع جراحی مختص تومورهایی است که در قسمت داخلی گوش میانه رشد کرده باشند و برای انجام آن باید سوراخ کوچکی در جمجمه ایجاد گردد. تومورهای کوچک با این روش جراحی می‌شوند و احتمال حفظ شنوایی در این روش بسیار بالاست.
جمع بندی و نتیجه گیری
تومور مغزی عصب شنوایی یکی از انواع تومورهای خوش خیم مغزی است که در قسمت عصب شنوایی مغز رشد می‌کند و با وجود سرعت رشد کم، در صورت بزرگ شدن می‌تواند آسیب‌های زیادی به بدن وارد کرده و عملکرد مغز و نخاع را تحت تاثیر قرار دهد و حتی در مواردی جان فرد را نیز به خطر بیندازد. در این مطلب سعی کردیم تمام آنچه باید درباره علائم، روش‌های تشخیص و راه‌های درمانی این بیماری لازم است بدانید را با شما در میان بگذاریم.