سیستم اسکلتی بدن انسان از استخوان‌ها ساخته‌شده است. این استخوان‌ها براثر عوامل و حوادثی ممکن است بشکند. ستون فقرات و مهره‌ها نیز در گروه سیستم اسکلتی بدن قرار دارند و ریسک شکستن برای این استخوان‌ها نیز وجود دارد. شکستگی های ستون فقرات ازنظر شدت و شرایط با یکدیگر متفاوت است؛ چراکه محل شکستگی و مهره آسیب‌دیده شرایط مراقبتی را متفاوت می‌کند. در این مقاله قصد داریم به شکستگی مهره کمر اشاره‌کرده و روش‌ها و علائم آن را برای شما بازگو کنیم. اگر علائم کمردرد دارید یا برای مراقبت از خود به اطلاعات بیشتری احتیاج دارید تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
شکستگی مهره کمر چگونه است؟
همان طور که گفته شد شکستگی مهره کمر حالت‌های مختلفی دارد. مهره‌های کمر از مهره شماره هفت ستون فقرات به سمت پایین شروع می‌شود. برخی شکستگی‌ها در اثر ضربه‌های شدید مثل تصادف یا افتادن از ارتفاع به وجود می‌آید که این شکستگی‌ها نیاز به درمان فوری دارند. برخی دیگر از شکستگی‌ها بسیار جزئی هستند و در اثر فشارهای جزئی مانند ضربه‌ها و تنش‌های آرام به وجود می‌آید این حالت بیشتر در افراد مسن و به دلیل پوکی استخوان‌ها ایجاد می‌شود.
شکستگی مهره کمر اغلب یا در مهره‌های ۷ تا ۱۸ (midback) یا در ۵ مهره‌های کمر (lower back) که مهره‌های بزرگی به‌حساب می‌آیند یا محل اتصال این دو اتفاق می‌افتد. شاید روش‌های درمان شکستگی‌ها مشابه یکدیگر باشد، اما به محل مهره و بیماری‌های مرتبط نیز بستگی دارد. درک فرم ظاهری و شرایط ستون فقرات به شناخت آسیب‌هایی که منجر به شکستگی مهره کمر می‌شود کمک خواهد کرد.
ستون فقرات
ستون فقرات به‌عنوان اصلی‌ترین پی و اساس بدن ما در سیستم اسکلتی شناخته می‌شود. مسئولیت این ستون مهره‌ها بسیار زیاد است. ستون فقرات مسئولیت بالا نگه‌داشتن سرشانه و بالاتنه را به عهده دارد. از طرف دیگر به فرد کمک می‌کند که صاف بایستد و درعین‌حال برای خم شدن حالت انعطاف‌پذیری داشته باشد. مهم‌ترین مسئولیت ستون مهره‌ها حفاظت‌ها و حمایت‌هایی است که از نخاع می‌کند.
برای شناخت آسیب‌هایی که منجر به شکستگی مهره کمر می‌شود بهتر است با ستون مهره آشنا شوید. ستون مهره از سه منحنی مشخص تشکیل‌شده است. منحنی اول مربوط به منحنی گردن که به این بخش ستون فقرات گردنی (cervical spine) می‌گویند. منحنی دوم ستون فقرات سینه‌ای (thoracic spine) یا کیفوز نامی‌ده می‌شود. آخرین منحنی و پایین‌ترین آن‌ها که در قسمت پایین کمر قرار دارد لوردوز (lordosis) یا lower back خوانده می‌شود.
علت شکستگی مهره کمر
در افرادی با پوکی استخوان ممکن است در اثر فعالیت‌های ساده روزانه مانند بلند شدن از تخت خواب، عطسه کردن، یا بلند کردن یک شی‌ء نه‌چندان سنگین شکستگی یکی از مهره‌ها اتفاق بیفتد. ۲۵ درصد میزان شکستگی‌ها در این افراد معمولاً در اثر بلند کردن یک جسم سنگین یا زمین خوردن اتفاق می‌افتد. رشد سریع پوکی استخوان در بانوانی که به سن یائسگی می‌رسند جامعه پزشکی را از افزایش شکستگی‌های کمر نگران کرده است.
عوامل خطر بیشتر در افرادی است که به پوکی استخوان مبتلا می‌شوند و از آن اطلاعی ندارند. در برخی موارد ترک‌ها و شکستگی‌های جزئی در ستون مهره اتفاق می‌افتد که دردهای جزئی آن‌ها نادیده گرفته می‌شود. درصورتی‌که این ترک‌ها به‌موقع درمان نشود ممکن است سلامتی فرد را تحت‌الشعاع قرار دهد.
افرادی که هیچ مشکل استخوانی مثل پوکی استخوان و نرمی استخوان ندارند به‌اصطلاح سلامت هستند در اثر ترومای شدید ممکن است به شکستگی مهره کمر مبتلا شوند. تروما در حالت کلی به هر نوع ضربه، شوک، آسیب، جراحت یا حادثه گفته می‌شود.
سرطان نیز می‌تواند عامل شکستگی مهره کمر شود
یکی از موارد نادر شکستگی مهره کمر بدون مشکل زمینه‌ای یا تروما را می‌توان تومورهای متاستاتیک در نظر گرفت. درصورتی‌که فردی زیر ۵۵ سال بدون هیچ ضربه یا مشکل خاصی علائم شکستگی کمر را داشته باشد احتمال رشد این تومور را باید مدنظر قرارداد. استخوان‌های ستون فقرات محل رایج و مناسبی برای رشد و انتشار سریع سلول‌های سرطانی هستند. سرطان باعث تخریب بخشی از مهره‌ها و استخوان‌ها می‌شود و اگر به‌موقع تشخیص داده نشود منجر به فروریزی یا ضعیف شدن سیستم ستون فقرات شود.
انواع شکستگی مهره کمر
شکستگی ستون فقرات انواع متفاوتی دارد. پزشک متخصص بر اساس اینکه شکستگی در مهره‌های قفسه سینه‌ای یا در مهره‌های کمری اتفاق افتاده و آیا به نخاع آسیبی واردشده یا خیر طبقه‌بندی می‌کنند. این طبقه‌بندی‌ها به انتخاب روش مناسب درمان و اثربخشی بهتر روش درمانی کمک شایانی می‌کند. در حالت کلی سه نوع اصلی شکستگی مهره‌های ستون فقرات وجود دارد که به شرح زیر است:
- شکستگی فلکشن یا خم شدن (Flexion)
- شکستگی پسوند یا افزونه (Extension)
- شکستگی چرخشی (Rotation)
معرفی الگوی شکستگی فلکشن یا خم شدن
این نوع شکستگی دو حالت دارد که شامل شکستگی فشاری و شکستگی انفجاری محوری است. در ادامه به شرح هرکدام پرداخته‌ایم.
شکستگی فشاری (Compression fracture) به صورتی است که قسمت جلویی مهره ترک‌خورده و می‌شکند. در حالت فلکشن ارتفاع مهره شکسته کم می‌شود و قسمت پشتی آن آسیبی نمی‌بیند. این نوع شکستگی از نوع پایدار است و مهره‌ها از جای خود خارج نمی‌شوند به همین دلیل به‌ندرت با مشکلاتی مثل آسیب نخاعی و عصبی همراه است. این شکستگی‌ها معمولاً در افرادی که به پوکی استخوان مبتلا هستند نمود پیدا می‌کند.
شکستگی انفجاری محوری (Axial burst fracture) به صورتی است که مهره در سمت جلو و پشت ترک‌خورده و ارتفاع آن کم می‌شود. این نوع شکستگی مهره کمر غالباً در اثر سقوط و فرود آمدن روی دو پا ظاهر می‌شود. در برخی موارد شکستگی انفجاری محوری ممکن است منجر به فشرده‌سازی عصب شود. این حالت در برخی موارد مهره پایدار است و از جای خود خارج نمی‌شود و در برخی دیگر امکان خارج شدن مهره وجود دارد.
معرفی الگوی شکست پسوند یا افزونه
در شکستگی پسوند مهره‌ها به معنای واقعی کلمه از یکدیگر جدا می‌شوند. این شکستگی زمانی اتفاق می‌افتد که ضربه‌ای محکم از روبه‌رو به فرد وارد شود. این شکستگی‌ها از نوع ناپایدار است و قطعاً مهره‌ها از جای خود خارج می‌شوند. به همین دلیل به درمان سریع کامل نیاز خواهد داشت.
معرفی الگوی شکستگی چرخشی
این شکستگی عموماً در مهره‌های قفسه سینه‌ای اتفاق می‌افتد و ریسک بروز آن در مهره‌های کمری کمتر است. در این حال از شکستگی که ناشی از چرخش غیرعادی و یا خم شدن نابجا است مهره‌های به‌صورت عرضی می‌شکنند. در این شکستگی مهره و بافت نرم ناپایدار بوده و از جای خود خارج می‌شوند. این اتفاق عموماً باعث آسیب جدی و فشردگی قابل‌توجه نخاع خواهد شد.
علائم شکستگی مهره کمر
همان‌طور که مشاهده کردید شکستگی‌ها دو حالت دارند که یا در اثر پوکی و ضعف استخوان یا در اثر تروما به وجود می‌آیند. اگر شکستگی در اثر ضربه به وجود آید به‌احتمال‌زیاد مسئولان اورژانس در محل حاضرشده و مراقبت‌های لازم را انجام می‌دهند. درهرحال هرکدام از علائم زیر می‌تواند نشانه‌ای برای شکستگی مهره کمر به‌حساب آید، پس بهتر است هرچه سریع‌تر به جراح ستون فقرات مراجعه کنید. این علائم به شرح زیر است:
- شروع ناگهانی کمردرد
- افزایش درد کمر در صورت ایستادن یا راه رفتن
- کاهش شدت درد درزمانی که فرد دراز می‌کشد
- امکان تحرک محدود در ناحیه ستون فقرات
- کاهش قد نهایی فرد یا عدم توانایی در صاف ایستادن
به خاطر داشته باشید درصورتی‌که فرد آسیب شدید کمری داشته باشد و در‌ای آسیب به نخاع نیز صدمه واردشده باشد احتمالاً بر روده و مثانه خود اختیاری نخواهد داشت. در این موارد احساس گزگز در دست‌وپا یا ضعف در اندام‌ها نیز احتمال آسیب به ستون فقرات و شکستگی مهره کمر را بیشتر نشان می‌دهد.
تشخیص و درمان شکستگی مهره کمر
افرادی که به هر دلیل دچار شکستگی مهره‌های کمری می‌شوند به‌سرعت نیاز به درمان اورژانسی دارند. امکان دارد ارزیابی میزان آسیب در معاینات بالینی سخت باشد، اما تثبیت و کاهش حرکات کمر به کمترین میزان خود از اولین اقداماتی است که باید انجام شود. مراحل گفته‌شده زیر به ترتیب اقداماتی است که برای تشخیص انجام می‌شود.
تثبیت سریع و اضطراری
درزمانی که مسئولان امداد برای مراقبت و همراهی فرد آسیب‌دیده حاضر می‌شوند ابتدا علائم حیاتی فرد را تثبیت می‌کنند. در این مرحله شرایط گردن و کمر فرد نیز ثابت‌شده و در موقعیتی قرار می‌گیرد که کمترین حرکتی داشته باشد. پس‌ازآن با بررسی شرایط جراحت و خون‌ریزی فرد اقدامات لازم انجام می‌شود.
بررسی و معاینات اورژانسی
پس از انتقال فرد به بیمارستان پزشک اورژانس ارزیابی کاملی فیزیکی از بیمار به عمل می‌آورد و این ارزیابی نیز به صورتی است که کمترین حرکتی در وضعیت بیمار صورت گیرد. پس از آن جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات شرایط عصبی بیمار را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. عکس‌العمل‌های بیمار به ارزیابی پزشک می‌تواند نشانه‌ای برای آسیب یا عدم آسیب به نخاع و اعصاب حرکتی باشد. درنهایت پزشک اورژانس دستور آزمایش‌های نهایی را برای تشخیص کامل احتمال آسیب به ستون فقرات و شکستگی مهره کمر می‌دهد. این آزمایش‌ها شامل موارد زیر است:
- عکس‌برداری با اشعه ایکس
- ام آر آی
- سی تی اسکن
- تراکم سنجی استخوان
جمع‌بندی
انسان روزانه در معرض خطرهای گوناگونی قرار دارد. یکی از این خطرها بروز حوادث گوناگون و احتمال آسیب به فرد است. آسیب‌ها مدل‌های گوناگونی دارد که شکستگی یکی از آن‌ها است. شکستگی مهره کمر آسیب جدی است که در صورت عدم درمان به‌موقع سلامت و زندگی فرد را تهدید می‌کند. در این مقاله به معرفی این آسیب و انواع آن اشاره کردیم. درصورتی‌که هرکدام از علائم گفته‌شده در مقاله را دارید بهتر است سریعاً به پزشک مراجعه کنید.