سردرد تومور مغزی چه ویژگی دارد

ابتلا به سردردهای ناجور می‌تواند قدری ترسناک باشد. اگر فردی دچار سردردهای شدید شود، مطمئناً بسیار سخت است که بدترین حالت ممکن را تصور نکند. اگر سردرد ادامه یابد یا عود کند، ممکن است به این موضوع توجه شود که آیا مشکل جدی مانند تومور مغزی وجود دارد یا خیر. سردردهای مکرر می‌توانند ناشی از تومور مغزی باشند، اگرچه این نوع سردردها، به احتمال زیاد ناشی از التهاب، کم‌آبی، فشار عصبی، فشار چشم یا استرس هستند؛ اما بسیاری از بزرگسالان سالم هم ممکن است هر از گاهی سردرد را تجربه کنند. به ندرت اتفاق می‌افتد که هر دردی با تومور همراه باشد. با این وجود بهتر است علائم عودکننده‌ای که از الگوی خاصی پیروی نمی‌کنند و یا با درمان‌های معمول بهبود نمی‌یابند، ارزیابی شود. حقیقت اطمینان‌ بخش این است که به ندرت اتفاق می‌افتد سردرد به خودی خود و در نتیجه‌ی تومور ایجاد شود. در این مطلب، به خصوصیات سردرد تومور مغزی می‌پردازیم.

آشنایی با سردرد تومور مغزی

اگر سردرد، کمی دردناک‌تر از حد معمول به نظر برسد و متفاوت از سردرد تنشی یا میگرنی معمول باشد، ممکن است موضوع جدی بوده و نیاز به بررسی بیشتر داشته باشد؛ چرا که ممکن است احتمال وجود تومور مغزی مطرح باشد. البته سردردها لزوماً مطرح‌کننده‌ی تومورهای مغزی نیستند و بیشتر سردردها جای نگرانی ندارند. با این حال، اگر تومور مغزی وجود داشته باشد، سردرد شایع‌ترین علامت بیماری است. اما این سوال مطرح می‌شود که اگر موضوع تومور مغزی باشد، سردرد چه ویژگی‌هایی دارد؟ درک تفاوت‌های بین سردرد استاندارد و سردرد تومور مغزی می‌تواند موجبات آرامش بیمار را فراهم کند.

اکثر تومورهای مغزی در واقع از جای دیگری در بدن شروع می‌شوند و به مغز سرایت می‌کنند و به عنوان تومور متاستاز مغزی یا تومورهای ثانویه شناخته می‌شوند. توموری که در مغز ایجاد شود، تومور اولیه‌ی مغزی نامیده می‌شود. با این حال، عاقلانه است تا هر زمان که نگرانی جدیدی مانند سردرد و علائم همراه آن در فردی مشاهده شد، با جراح مغز و اعصاب مشورت شود. در بسیاری از موارد، وجود برخی علائم می‌تواند به پزشک و بیمار کمک کند تا با جدیت وضعیت بیماری تعیین شود.

حقایقی در مورد تومور مغزی

شایع‌ترین محدوده‌ی سنی تومورهای مغزی در بزرگسالان، بین ۴۰ تا ۶۰ سال است. به تومورهایی که از مغز شروع می‌شوند، تومورهای مغزی اولیه گفته می‌شود و بسیار کمتر از تومورهایی که از مناطق دیگر به مغز سرایت می‌کنند، رخ می‌دهند. برخی از تومورهای مغزی به هیچ عنوان موجب سردرد نمی‌شوند؛ زیرا، مغز، به تنهایی قادر به حس درد نیست! تنها زمانی که تومور به اندازه‌ی کافی بزرگ شده باشد و بر اعصاب یا عروق فشار وارد کند، باعث سردرد می‌شود. بنابراین، اگر سردرد شکایت اصلی بیمار باشد و الگوی آن نسبتاً ثابت باقی بماند، به احتمال زیاد، فرد به یکی از از بیماری‌های میگرن، سردرد تنشی، سردرد خوشه‌ای یا انواع دیگر مبتلا است. این سردردها می‌توانند به شدت دردناک و مخرب باشند؛ اما تهدیدکننده‌ی زندگی نیستند.

خصوصیات سردرد تومور مغزی

در اکثر افراد، سردرد تومور مغزی در منطقه‌ی مشخصی از سر و به صورت موضعی است و معمولاً در اوایل صبح یا شب، درد آن تشدید می‌یابد. این سردردها، می‌توانند خسته‌کننده و فشاری باشند و با سرفه یا عطسه بدتر ‌شوند. با گذشت زمان، این سردردها به داروهای بدون نسخه پاسخ نمی‌دهند. هنگامی که تومورهای مغزی باعث درد می‌شوند، احساس ناراحتی معمولاً نتیجه‌ی فشار تومور بر روی عصب یا ریشه‌های عصبی مجاور است. در حالی که خود مغز نمی‌تواند درد را احساس کند، التهاب و فشرده شدن ریشه‌ی عصبی می‌تواند موجب بروز علائم ناراحت‌کننده شود.

علائم سردرد تومور مغزی

سردردهای مرتبط با تومور مغزی معمولاً با یک یا چند عارضه‌ی عصبی همراه هستند که از جمله آن‌ها می‌توان به حالت تهوع یا استفراغ، تاری دید، تشنج، ضعف یا فلج، اختلال گفتار، از دست دادن حافظه، سردرگمی و تغییرات ناگهانی در شخصیت اشاره کرد. در مراحل اولیه، تومور مغزی ممکن است علائم چشم‌گیری در فرد نداشته باشد. تنها زمانی که تومور به اندازه‌ی کافی بزرگ شود و به سیستم مغز یا اعصاب مغز فشار وارد کند، می‌تواند باعث سردرد شود. چگونگی سردرد تومور مغزی از جهات مختلف با سردرد تنشی یا میگرنی متفاوت است.

به عنوان مثال، بیدار شدن پی در پی با سردرد می‌تواند از جمله نشانه‌های تومور مغزی باشد. با این حال سایر شرایط پزشکی، مانند آپنه انسدادی خواب یا ملول بودن نیز می‌توانند باعث سردرد صبحگاهی شوند. اما اگر در فردی سردردهای مکرر، انواع مختلف سردرد، یا تغییر در شدت سردرد مشاهده شود، ممکن است نشان ‌دهنده‌ی وجود تومور مغزی باشد. به این ترتیب، اگر فردی معمولاً به سردرد مبتلا نمی‌شود؛ اما اخیراً سردردهای مکرر و دردناک را تجربه می‌کند، بهتر است در اسرع وقت به پزشک مراجعه کند.

سایر علائم سردرد مرتبط با تومورهای مغزی

سایر علائم سردرد مرتبط با تومورهای مغزی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• سردردهایی که فرد را در شب بیدار می‌کند.
• سردردی که با تغییر وضعیت بیمار تغییر می‌کند.
• سردردی که به مسکن‌های معمول مانند آسپرین، استامینوفن، ناپروکسن و یا پروفن پاسخ نمی‌دهد.
• سردردهایی که چند روز یا چند هفته طول می‌کشد.

با توجه به اینکه سردرد می‌تواند بسیار شدید باشد، در برخی موارد، ممکن است سردردهای تومور مغزی با میگرن اشتباه گرفته ‌شوند. البته حمله‌ی میگرن با حالت تهوع و حساسیت شدید به نور نیز همراه است و سردرد تومور مغزی معمولاً با علائم دیگری نیز همراه است. اگر تنها علامتی که در فرد ظاهر می‌شود، سردرد باشد؛ احتمال کمتری وجود دارد که سردرد مربوط به تومور مغزی باشد. برخی از شایع‌ترین علائم همراه تومور مغزی عبارتند از:

• کاهش وزن غیر قابل توضیح
• دوبینی، تاری دید، یا از دست دادن بینایی
• افزایش فشاری که در پشت سر احساس می‌شود.
• سرگیجه و عدم تعادل
• تشنج
• ناتوانی ناگهانی در صحبت کردن
• از دست دادن شنوایی
• ضعف یا بی‌حسی که به تدریج در یک سمت بدن بدتر می‌شود.
• بدخلقی و عصبانیت غیرمشخص

چه زمانی باید به پزشک مراجعه شود؟

برخی از علائمی که در بخش‌های قبلی به آن اشاره شد، ممکن است نشان‌دهنده‌ی سکته مغزی باشند و ربطی به تومور مغزی نداشته باشند. اما چه علائم به سکته مغزی مربوط باشند و چه به تومور مغزی، در صورتی که وضعیت سردرد بیمار از خفیف به علائم شدید تغییر یابد، یا اگر سرطان در قسمت دیگری از بدن بیمار، تشخیص داده شود و بعد از آن، فرد سردردهای شدید را تجربه کند، باید به پزشک مراجعه شود. چون، ممکن است سرطان به مغز سرایت کرده باشد. بنابراین، بیمار باید آمادگی داشته باشد تا تمام علائم خود را با جزئیات کامل شرح دهد. اگر فردی سابقه‌ی سرطان نداشته باشد و دچار سردردی شود که برای چند روز یا چند هفته بدون تسکین طول بکشد، بهتر است به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کند. تشخیص ماهیت سردرد به پزشک کمک می‌کند تا برنامه‌ی درمانی بهتری را به بیمار پیشنهاد کند.

کاهش وزن، بی‌حسی عضلانی و تغییرات حسی مثل کاهش بینایی یا شنوایی که همراه با سردرد هستند نیز باید به سرعت بررسی شوند. سردرد شدید می‌تواند تجربه‌ی ترسناکی باشد؛ اما گاهی اوقات می‌تواند حتی ترسناک‌تر از احساس تپش در سر باشد. وقتی درد به صورت تپنده و غیرقابل تحمل شود، ممکن است موجب نگرانی در فرد گردد. اما باید به این نکته توجه شود که سردرد جزو علائم بسیار شایع است و تومورهای مغزی بسیار نادر هستند. همه‌ی افراد ممکن است در مقطعی از زندگی، دچار سردرد ‌شوند؛ ولی، تومور مغزی هرگز با سردردی که چند ساعت طول بکشد و هرگز عود نکند، ظاهر نمی‌شود. بسیاری از افراد ممکن است از اختلالات سردرد اولیه رنج ببرند و سردردهای مکرر را تجربه ‌کنند؛ اما نگرانی زمانی ایجاد می‌شود که بیمار نوع جدیدی از سردرد شدید را تجربه کند که از نظر فراوانی یا شدت بدتر شود، به خصوص زمانی که با علائم عصبی دیگر همراه باشد.

پرسش‌های پزشک برای بررسی نشانه‌های جدی بیماری

اگر به دلیل وجود علائمِ سردرد به پزشک مراجعه ‌شود، ممکن است متخصص مغز و اعصاب راجع به وجود و یا عدم وجود هر یک از نشانه‌های بروز تشنج، تهوع و استفراغ، بی‌حسی، تورم چشم یا مشکلات بینایی، ضعف یا فلج به ویژه در یک طرف بدن، اختلال گفتار و تغییر شخصیت از بیمار سوال بپرسد. سردرد طاقت‌فرسا است؛ اما رویکردهای بسیاری برای کنترل آن وجود دارد و فقط دانستن اینکه احتمال تومور مغزی وجود ندارد، موجبات تسکین فرد را به همراه خواهد داشت. در صورتی که هیچ کدام از این علائم وجود نداشته باشد، پزشک با تجویز دارو، رژیم غذایی و تغییر سبک زندگی یا ترکیبی از روش‌های درمانی، سردرد را مدیریت خواهد کرد. در بسیاری از موارد عکس‌برداری با اشعه ایکس، اسکن CAT و سایر آزمایش‌های تشخیصی ضروری نیستند و حتی توصیه نمی‌شوند؛ زیرا، در مورد علت سردرد اطلاعات بسیار ناچیزی ارائه می‌دهند.

تشخیص علائم هشدار‌دهنده‌ی تومور مغزی

برای تشخیص سردردهای تومور مغزی از اسکن های تصویربرداری، تست های آزمایشگاهی و ارزیابی‌های عصبی استفاده می‌شود. اگر به دلایلی که در این مقاله به آن‌ها اشاره شد، فرد به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کند، ممکن است پزشک انجام ام آر آی را توصیه نماید. با این حال بسیاری از بیماران مبتلا به سردرد حتی نیازی به تصویربرداری ندارند و معمولاً با در نظر گرفتن معیارهای زیر پزشک می‌تواند تشخیص دهد که آیا سردرد، مستلزم بررسی دقیق‌تر با MRI است یا خیر. این معیارها عبارتند از:

سردردی که با علائم دیگری همراه است:

از آنجایی که مغز همه چیز را در بدن کنترل می‌کند، سردرد ناشی از تومور مغزی اغلب با علائم عصبی دیگری مانند: احساس سردرگمی، مشکل در صحبت کردن یا درک دیگران، به سختی راه رفتن مانند کشیدن پا یا فاصله‌ی بسیار زیاد پاها، احساس بی‌حسی یا ضعف در یک سمت بدن، ناتوانی در انجام دستورات ساده مانند لمس کردن بینی یا بالا نگه‌داشتن سه انگشت، همراه است. البته اگر مشکلات موقتی باشند، موضوع جدی نیست!

سردردی که با صاف دراز کشیدن بدتر شود:

سردردی که نسبت به سردردهای قبلی متفاوت باشد، ارزش بررسی دارد؛ به خصوص اگر با تغییر موقعیت در فرد،  سردرد نیز تغییر کند. یکی از مواردی که باعث سردرد می‌شود، افزایش فشار است. بنابراین، اگر فردی مبتلا به تومور مغزی باشد و تمام شب را صاف دراز بکشد، فشار بیشتری نسبت به حالت ایستاده تحمل خواهد کرد. متخصصان مغز و اعصاب معتقدند به سردردی که فرد را از خواب بیدار می‌کند و سردردهایی که در طول روز ایجاد می‌شوند، باید توجه شود.

سردردی که به تدریج و در طی روزها یا هفته‌ها بدتر شود:

برخی از سردردها گذری هستند، یعنی لحظه‌ای می‌آیند و می‌روند؛ اما برخی دیگر، می‌توانند چند روز دوام بیاورند. سردردهایی که شدت آن‌ها افزایش می‌یابد، باید توسط پزشک بررسی شوند.

تشنجی که ممکن است، تمام بدن را درگیر نکند:

تشنج عمومی که کل بدن را درگیر کند،  با افتادن فرد روی زمین مشخص می‌شود. در این صورت،  یعنی، کل مغز دچار تشنج شده است. اما اگر تنها بخشی از مغز تشنج داشته باشد، علائم آن مربوط به ناحیه‌ای از بدن است که مغز آن را کنترل می‌کند. برای مثال ممکن است تنها یک بازو دچار حرکات غیرقابل کنترل شود.

درمان سردردهای تومور مغزی

درمان سردرد تومور مغزی با سردرد تنشی یا میگرن متفاوت است. زیرا، سردرد تومور مغزی ناشی از فشار تومور بر رگ‌‌های خونی حساس و اعصاب مغز یا به این دلیل است که تومور بر جریان مایع مغزی نخاعی (CSF) در مغز تأثیر می‌‌گذارد. مسکن‌های بدون نسخه ممکن است به این نوع سردردها پاسخ ندهند، به همین دلیل است که متخصصان مغز و اعصاب اغلب جهت درمان این نوع سردردها،  استروئیدها را توصیه می‌کنند. استروئیدها می‌توانند تورم مغز را کاهش و علت سردرد تومور مغزی را مورد هدف قرار دهند. بیمار باید در مورد مصرف استروئیدها و یا بی‌اثر بودن آن‌ها با پزشک مشورت کند.

جمع بندی:

در این مطلب، با ویژگی‌ها و علائمی که سردردهای تومور مغزی می‌توانند داشته باشند، آشنا شدیم. همانطور که می‌دانیم، سردرد، رخدادی رایج در میان عموم مردم است؛ اما اکثریت قریب به اتفاق آن‌ها هیچ ارتباطی با سرطان و یا تومور مغزی ندارند. با این حال، متخصصان توصیه می‌کنند که اگر فردی سردرد جدیدی را تجربه نمود، یا الگوی سردرد در فرد تغییر کرد یا به طور مکرر دچار سردرد شد، می‌تواند دلیل خوبی برای مراجعه به پزشک، برای رد هر گونه مشکل جدی باشد. به هر حال، اگر فردی سردردهای نگران‌کننده‌ای را تجربه می‌کند، باید به دنبال مشاوره‌ی پزشکی باشد. این کار، به این معنا نیست که لزوماً علت مشکل مربوط به تومور مغزی است؛ بلکه، به این دلیل انجام می‌شود که ریشه‌یابی مشکل می‌تواند به فرد کمک کند تا احساس بهتری داشته باشد.