منظور از تومور مغزی بدخیم ، همان تومور سرطانی است که به سرعت رشد می‌کند و می‌تواند به سایر نواحی مغز و ستون فقرات پیشرفت کند. یکی از سوالاتی که معمولاً مطرح می‌شود این است که آیا این تومور مغزی قابل درمان است؟ برای پاسخ به این سوال لازم است تا ابتدا با این نوع تومورها، علائم تومور مغزی و روش‌های درمانی که معمولاً برای درمان تومور مغزی توصیه می‌شود، بپردازیم و سپس در ادامه مطلب درباره احتمال موفقیت هر یک از روش‌های درمانی صحبت کنیم.
تومور مغزی چیست؟
تومورهای مغزی بر اساس عملکرد و ویژگی‌هایی از جمله سرعت رشد و احتمال رشد مجدد پس از درمان، به گرید 1 تا 4 دسته‌‌بندی میشوند. تومور مغزی بدخیم، از نوع گرید 3 یا 4 است، در حالی که تومورهای گرید 1 یا 2 معمولاً به عنوانتومور خوش خیم یا غیرسرطانی طبقه‌بندی میشوند. تومورهای مغزی به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم میشوند. تومورهای مغزی اولیه آن‌هایی هستند که از مغز شروع میشوند. اما، بیشتر تومورهای بدخیم، از نوع ثانویه هستند؛ به این معنی که از قسمت دیگری از بدن شروع شده و به مغز سرایت می‌کنند.
تومورهای بدخیم زمانی تشکیل میشوند که سلول‌های سرطانی تکثیر و تبدیل به توده شوند. همچنین، ممکن است از تومورها جدا شده و در فرآیندی به نام متاستاز در سراسر بدن، بدون کنترل پخش شوند و رشد کنند. سرعت رشد تومورهای مغزی بدخیم بالا است و معمولاً به ساختارهای سالم اطراف مغز حمله می‌کنند. سلول‌های سرطانی، فضای موردنیاز و مواد مغذی را که اندام‌های سالم از آن استفاده می‌کنند، اشغال می‌نماید. در نتیجه اندام‌های سالم، قادر به عملکرد صحیح نخواهند بود. این نوع تومورها به دلیل نئوواسکولاریزاسیون (پدیده‌ای که در آن مناطق نکروزشده، رگ‌های جدید تولید می‌کنند)، معمولاً جریان خون بیشتری نسبت به بسیاری از تومورهای خوش خیم دارند.
زندگی با تومور مغزی بدخیم
زندگی با تومور مغزی بدخیم آسان نیست. ممکن است بیمار نسبت به وقایعی که قرار است اتفاق بیافتد، نگران و مضطرب شود. البته این موضوع، کاملاً طبیعی است. لذا، آگاهی از اطلاعات دقیق پزشکی در مورد تومور خاص و روش درمانی آن به بیمار کمک می‌کند تا تصمیم بهتری راجع به مراقبت از خود بگیرد. ممکن است جهت بهبود جوانب عاطفی تشخیص و درمان، پزشک، ارجاع به مشاور را توصیه کند.
علائم و نشانه‌های تومور مغزی بدخیم
علائم تومور مغزی بدخیم، بستگی به اندازه و محل قرارگیری آن در مغز دارد. برخی از شایع‌ترین علائم تومورهای مغزی بدخیم شامل موارد زیر است:
- خستگی
- کاهش وزن
- درد در اندام‌ها
- سردردهای شدید و مداوم
- تشنج
- حالت تهوع و استفراغ
- خواب‌آلودگی پیوسته
- تغییرات ذهنی مانند مشکلات حافظه
- تغییرات رفتاری مانند تغییر در شخصیت
- ضعف یا فلج پیشرونده در یک سمت بدن
- مشکلات بینایی
- مشکلات گفتاری
انواع تومورهای مغزی بدخیم
اغلب تومورهای بدخیم مغزی از بافت گلیال که حفاظت سلول‌های عصبی مغز را بر عهده دارند، ایجاد می‌شود. حدود یک سوم تومورهای مغزی اولیه و سایر تومورهای سیستم عصبی از سلول‌های گلیال تشکیل میشوند. این تومورها به نام گلیوما شناخته میشوند. بیشتر گلیوم‌ها را می‌توان بسته به سلول‌هایی که از آن‌ها ایجاد شده‌اند، جدا کرد. به عنوان مثال آستروسیتوم از سلول‌های ستاره‌ای شکل به نام آستروسیت‌ها که تصور می‌شود چارچوب مغز را فراهم می‌کنند، ایجاد می‌شود؛ الیگودندروگلیوما از سلول‌هایی ایجاد می‌شود که تولید غشای چربی اعصاب را بر عهده دارند؛ اپاندیموم از سلول‌هایی که حفره‌های مغز را پوشانده‌اند، ایجاد می‌شود؛ ممکن است تومور بدخیم مخلوطی از انواع تومورها باشد یا در قسمت‌های مختلف مغز ایجاد شده باشد.
علل بروز تومور مغزی بدخیم
علت دقیق تومورهای مغزی بدخیم اولیه ناشناخته است. البته، محققان معتقدند برخی از شرایط ژنتیکی و درمان قبلی با رادیوتراپی سر، ممکن است خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد.
درمان تومور مغزی بدخیم
احتمال درمان تومور مغزی بدخیم، به عواملی مانند محل قرارگیری آن در مغز، اندازه و گرید آن بستگی دارد. درصد زنده ماندن بیماران، 5 سال پس از تشخیص، برای همه‌ی انواع تومورهای مغزی اولیه، حدود 36٪ است. با این حال، این رقم در بیمارانی که کمتر از 40 سال دارند، بیش از 70٪ است. پس از آن‌که تومور مغزی، بدخیم تشخیص داده شود، میانگین امید به زندگی تقریباً 14 تا 16 ماه است. اما، حدود 1٪ از بیماران دست کم برای 10 سال زنده می‌مانند. در حال حاضر، طولانی‌ترین مدت زنده ماندن افراد مبتلا به تومور مغزی بدخیم گلیوبلاستوما، بیش از 20 سال است. حدود 67 درصد از افراد مبتلا به این بیماری، پس از تشخیص، 5 سال یا بیشتر زنده مانده‌اند. حدود 18 درصد از مبتلایان نیز 20 سال یا بیشتر پس از تشخیص توانسته‌اند زندگی کنند.
اگر تومور مغزی بدخیم، از نوع اولیه باشد، باید در اسرع وقت درمان شود؛ زیرا احتمال گسترش آن به سایر قسمت‌های مغز و نخاع وجود دارد. در برخی موارد، در صورتی که تومور مغزی بدخیم زود هنگام تشخیص داده شود، قابل درمان است؛ اما، تومور مغزی اغلب اوقات زمانی خود را نشان می‌دهد که برداشتن آن سخت یا غیرممکن است. برای برداشتن هر چه بیشتر تومور و درمان بافت سرطانی باقیمانده، از جراحی استفاده می‌شود تا در حالت ایده‌آل، بیمار از شر سلول‌های سرطانی خلاص شود. همچنین، ممکن است از رادیوتراپی و یا شیمی درمانی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی باقیمانده و کاهش احتمال رشد مجدد تومور مغزی استفاده شود. با این حال، این کار همیشه امکان‌پذیر نیست و بیشتر تومورهای مغزی بدخیم در نهایت پس از درمان عود می‌کنند. اگر این اتفاق بیافتد، یا اگر فرد تومور ثانویه داشته باشد، معمولاً درمان امکان‌پذیر نیست و در عوض بهترین جراح تومور مغزی سعی می‌کند تا به بهبود علائم و افزایش عمر بیمار کمک کند.
برنامه درمانی تومورهای مغزی بدخیم
برای درمان انواع تومورهای مغزی بدخیم و خوش خیم باید به جراح مغز و اعصاب مراجعه شود. این متخصصان، روش‌های درمانی مختلفی را برای درمان تومورهای مغزی بدخیم ارائه می‌دهند و تصمیم‌گیری در مورد آنچه که بیمار احساس می‌کند، بهترین روش درمان است. معمولاً پزشک در مورد مزایا و معایب درمان‌های خاص با بیمار مشورت می‌کند.
جراحی تومور مغزی :
برای اکثر افراد مبتلا به تومور مغزی بدخیم، جراحی تومور مغزی توصیه می‌شود. اگر اندازه یا موقعیت تومور با عمل جراحی امکان‌پذیر نباشد، ممکن است یک یا چند روش درمانی دیگر به جای آن توصیه شود. جراحی مورد استفاده برای درمان افراد مبتلا به تومورهای مغزی، کرانیوتومی است. در این روش، بیمار تحت بی‌هوشی عمومی قرار می‌گیرد. قسمتی از پوست سر بریده می‌شود و بخشی از جمجمه به صورت فلپ برش داده می‌شود تا مغز و تومور زیر آن مشخص شود. سپس، جراح می‌تواند تا جایی که ممکن است تومور را برداشت کند و با پیچ‌های فلزی فلپ جمجمه ( کرانیوپلاستی ) را در جای خود بازگرداند. پس از جراحی، درمان با رادیوتراپی و یا شیمی درمانی برای حذف بقایای سلول‌های سرطانی و کاهش خطر بازگشت تومور توصیه می‌شود.
رادیوتراپی:
رادیوتراپی، درمانی است که در آن پرتوهای پرانرژی روی تومور متمرکز میشوند تا سلول‌های سرطانی را از بین ببرند. این روش، می‌تواند پس از جراحی یا به عنوان درمان اصلی برای تومورهایی که برداشتن آن‌ها دشوار است، استفاده شود و معمولاً در چندین دوز و در طول یک هفته انجام می‌شود. دوره‌ی کامل درمان، معمولاً تا 6 هفته طول می‌کشد. عوارض جانبی احتمالی رادیوتراپی برای تومور مغزی شامل حالت تهوع، ریزش موقت مو، خستگی و قرمزی و درد پوست است. در برخی از موارد، ممکن است درمان مشابهی به نام درمان پرتو پروتون توصیه شود. با این حال، این مورد، تنها در موارد بسیار خاص مناسب است و اگر پزشک آن را مناسب بداند، تجویز می‌کند.
شیمی درمانی:
شیمی درمانی، دارویی است که برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. ممکن است از این روش به تنهایی استفاده شود یا برای کمک به از بین بردن سلول‌های سرطانی باقیمانده پس از جراحی یا برای کمک به تسکین علائم در زمانی که درمان دیگری ممکن نیست، استفاده شود. عوارض جانبی شیمی درمانی تا حد زیادی به داروهای خاصی که بیمار مصرف می‌کند، بستگی دارد. عوارض جانبی معمول شامل خستگی، سردرد، ریزش موقت مو و حالت تهوع است.
رادیوسرجری:
رادیوسرجری استریوتاکتیک، نوع خاصی از رادیوتراپی است که گاهی برای درمان تومورهای مغزی استفاده می‌شود که نمی‌توانند به طور ایمن با جراحی از بین بروند. در طول درمان، از چندین پرتو کوچک برای رساندن بسیار دقیق دوز بالایی از اشعه به تومور، استفاده می‌شود. از آن‌جایی که پرتوهای تابش را می‌توان بسیار دقیق مورد هدف قرار داد، دوز بالایی از تابش را می‌توان با حداقل آسیب به سلول‌های سالم اطراف به تومور رساند. این بدان معناست که احتمال کمتری وجود دارد که بسیاری از عوارض جانبی معمول رادیوتراپی را بیمار تجربه کند ولی بهبودی با این روش بسیار سریع‌تر است. با این حال، رادیوسرجری تنها در مراکز محدودی در جهان انجام می‌شود و تنها برای افراد خاص و با توجه به ویژگی‌های تومور توصیه می‌شود.
دارودرمانی:
ممکن است برای تسکین برخی از علائمی که ممکن است در نتیجه‌ی تومور مغزی وجود داشته باشد، دارو تجویز شود. بسته به شرایط بیمار، این داروها ممکن است قبل، بعد یا به جای جراحی تجویز شوند:
- داروهای ضدتشنج
- کورتیکواستروئیدها برای کاهش تورم و فشار مغزی
- داروهای مسکن
- داروهای ضد تهوع
عدم درمان تومور مغزی بدخیم
اگر تومور در مرحله‌ی پیشرفته یا در مکان دشواری در مغز قرار داشته باشد، ممکن است درمان امکان‌پذیر نباشد و پزشک تنها به کنترل علائم سرطان کفایت کند. این بدان معناست که بیمار بدون خلاص شدن از شر تومور، عوارض جانبی درمان را دریافت خواهد کرد. تصمیم‌گیری در مورد ادامه یا عدم ادامه‌ی درمان ممکن است دشوار باشد. اگر بیمار تصمیم به عدم درمان دارد، همچنان مراقبت‌های تسکینی به بیمار ارائه می‌شود تا علائم بیماری کنترل شود.
آیا تومور مغزی بدخیم قابل درمان است ؟
تومور مغزی بدخیم ممکن است قابل درمان باشد، اما درمان و نتیجه آن بستگی به عوامل متعددی دارد، از جمله نوع تومور، مرحله بیماری، موقعیت و اندازه تومور، و وضعیت عام بیمار. تومورهای مغزی معمولاً با استفاده از ترکیبی از جراحی، رادیوتراپی، و شیمی درمانی درمان میشوند. اگر تومور به مرحله ای پیشرفته رسیده باشد یا در مکان‌های حساسی از مغز واقع شده باشد، درمان ممکن است مشکل‌تر باشد. مهمترین مرحله اول مشخص کردن نوع و مشخصات تومور است. برای اطمینان از تشخیص و درمان مناسب
