گامانایف چیست ؟

امروزه برای درمان انواع تومور مغزی از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود که ما با بعضی از آن‌ها آشنایی مختصری داریم. پیدا کردن روش مناسب برای درمان تومور مغزی به فاکتورهای متعددی بستگی دارد. نوع تومور، اندازه و ابعاد توده، محل قرارگیری و همچنین مواردی مانند سن بیمار بر روی تشخیص دقیق و روش مناسب درمان تاثیر مستقیم دارد. یکی از روش‌های درمان توده‌های مغزی، گامانایف بوده که قصد داریم اطلاعاتی مفید مرتبط با این روش درمانی در اختیار شما عزیزان قرار دهیم.

روش‌های درمان تهاجمی و غیرتهاجمی

پیش از پرداختن به تعریفی واضح از روش درمانی گامانایف، لازم می‌دانیم اشاره مختصری به روش‌های درمانی تهاجمی و غیرتهاجمی داشته باشیم. روش‌هایی مانند جراحی تومور مغزی که نیاز به ایجاد برش بر روی جمجمه داشته را در اصطلاح درمان تهاجمی می‌نامند. در مقابل روش‌هایی مانند رادیوتراپی، شیمی درمانی و… غیرتهاجمی نام می‌گیرند. به این دلیل که در این روش‌ها، جراح تومور مغزی به چاقوی جراحی نیازی نداشته و بیمار نیز وارد اتاق عمل نخواهد شد.

گامانایف چیست؟

گامانایف نیز روش جراحی از نوع غیرتهاجمی است که در گروه روش درمانی رادیوتراپی یا پرتودرمانی قرار می‌گیرد. در واقع گامانایف یکی از تکنیک‌های جدید و مدرن رادیوسرجی است که امواج گاما در این روش نقش پررنگی ایفا می‌کنند.

شاید این سوال برای شما پیش بیاید که اگر این روش غیرتهاجمی است چرا نام جراحی را به آن اطلاق کرده‌اند. بله متخصصان در این حوزه از گامانایف به عنوان جراحی یاد می‌کنند اما هیچ تشابهی به عمل‌های جراحی نداشته و بدون استفاده از چاقو برای درمان بیمار و از بین بردن توده، اقدام می‌شود.

قدمت این شکل از جراحی غیرتهاجمی به سال ۱۹۶۸ برمی‌گردد. با گذشت زمان از روش گامانایف برای درمان انواع تومور به شکل‌های مختلف استفاده شد و در حال حاضر نیز به یکی از بهترین روش‌های غیرتهاجمی در درمان تومورهای مغزی تبدیل شده است.

جراحی گامانایف چگونه انجام می‌شود؟

همانطور که اشاره کردیم در گامانایف از امواج گاما برای از بین بردن تومور استفاده می‌شود. نکته مهم در این روش درمانی، استفاده از امواج با توجه به شدت بیماری و اندازه تومور است. امواج گاما قدرت بسیار بالایی داشته و بر اساس وضعیت سلامتی بیمار و نوع تومور، میزان مشخصی از امواج به صورت متمرکز بر ناحیه مورد نظر تابانده می‌شود. در این فرایند امواج گاما، ابعاد تومور را کاهش داده و ممکن است آن را به طور کلی از بین ببرند. همچنین این امکان وجود دارد که روش گامانایف در اتاق عمل به عنوان تکمیل‌کننده جراحی، مورد استفاده قرار بگیرد.

درون مغز رشته‌ای از رگ‌های خونی وجود دارد که در وضعیت بروز تومور مغزی، وظیفه خون‌رسانی به توده‌ها رو بر عهده دارند. به کمک روش جراحی گامانایف این رگ‌های خونی مسدود شده و دیگر توانایی خون‌رسانی به تومورها را نخواهند داشت.

همه ما می‌دانیم، زمانی تومورها در مغز ایجاد می‌شوند که سلول‌های مغز به صورت غیرطبیعی رشد کنند. یکی از بهترین روش‌ها برای جلوگیری از رشد و تقسیم سلول‌های غیرطبیعی، تاباندن امواج گاما به کمک جراحی گامانایف است.

چه کسانی مناسب جراحی گامانایف هستند؟

از گامانایف برای افرادی استفاده می‌شود که به دلیل شرایط خاص یا کهولت سن، قادر به انجام عمل جراحی تهاجمی نیستند. روش گامانایف بهترین گزینه برای افرادی است که دارای تومورهای مغزی کوچک بوده و یا از ضایعات عروق مغزی رنج می‌برند.

برای درمان بیماری‌هایی مانند صرع و پارکینسون نیز از این روش غیرتهاجمی استفاده می‌شود. از دیگر مواردی که می‌توانیم برای درمان آن‌ها از مزایای جراحی گامانایف بهره‌مند شویم، باید به درمان بعضی از اختلالات عصبی، ناهنجاری شریانی، تومورهای عصب شنوایی، نورالژی عصب سه قلو، فشار ناشی از تومور و… اشاره کنیم. لازم به ذکر است اصلی‌ترین وظیفه جراحی گامانایف، از بین بردن تومورهای مغزی در حالت‌های تومور مغزی خوش‌ خیم و تومور مغزی بدخیم است.

مزایای جراحی گامانایف چیست؟

مهمترین مزیت این نوع روش جراحی غیرتهاجمی در درمان تومورهای مغزی، عدم نیاز به برش بر روی جمجمه است. بر همین اساس نیز بیمار بیهوش نشده و جای نگرانی بابت عوارض بیهوشی و عمل جراحی وجود ندارد. در ادامه به دیگر مزایای جراحی گامانایف اشاره مختصری خواهیم داشت:

• عدم نیاز به بستری شدن در بیمارستان پس از عمل
• مدت زمان کوتاه جراحی
• هزینه گامانایف در ایران پایین است
• بهبودی سریع و کوتاه بودن دوره نقاهت
• بهترین روش جایگزین برای عمل جراحی
• تکمیل‌کننده عمل جراحی

تابش امواج گاما

برای از بین بردن تومور مغزی در روش گامانایف، فریم یا قابی بر روی سر بیمار قرار داده می‌شود تا کاملا بی‌حرکت و ثابت باقی بماند. در واقع این امر باعث می‌شود تا امواج گاما به درستی بر روی ناحیه مورد نظر تابانده شود. تابش امواج به صورت نقطه‌ای و متمرکز باعث می‌شود تا سلول‌های تومور به درستی هدف قرار گرفته شود و همچنین بخش‌های سالم از آسیب امواج در امان می‌مانند.

احتمالا این سوال برای شما مطرح می‌شود که چگونه نقطه دقیق برای تابش امواج گاما مشخص می‌شود. در این روش به کمک تصویربرداری سی تی اسکن یا ام آر آی، هدف اصلی مشخص شده و متخصصین امواج را به نقطه صحیح می‌تابانند.

به منظور تمرکز دقیق امواج بر روی ناحیه مورد نظر، کلاهی با سوراخ‌هایی بسیار ریز بر روی سر شخص قرار داده می‌شود. در واقع بدون وجود این کلاه، امکان هدف‌گیری دقیق به کمک امواج گاما وجود نخواهد داشت.

طول دوره درمان

در جراحی گامانایف بیمار بیهوشی و درد را تجربه نمی‌کند. تنها به کمک بی‌حسی موضعی این جراحی غیرتهاجمی به کمک امواج پرقدرت گاما انجام می‌شود. طول دوره درمان توسط جراحی گامانایف به وضعیت سلامتی بیمار، نوع تومور، اندازه توده، تعداد تومورها، محل قرارگیری و… بستگی دارد. اگر توده موجود در مغز کوچک باشد، ممکن است تنها با یک جلسه تابش امواج گاما از بین رفته و بیمار به بهبودی برسد. البته توجه داشته باشید که نتیجه درمان ممکن است چند هفته یا حتی چند ماه طول بکشد.

در مقابل نیز ممکن است تعداد تومورها و اندازه آن‌ها باعث شود تا دوره درمان به کمک گامانایف طی چند جلسه تکمیل شود. همچنین مدت زمان تابش امواج گاما بر اساس نوع و تعداد تومور و وضعیت سلامتی بیمار، بین ۲۰ دقیقه تا ۴ ساعت طول می‌کشد.

آیا جراحی گامانایف عوارض دارد؟

در این مطلب ذکر کردیم که گامانایف همچون روش‌های جراحی تهاجمی، عوارض جدی و مشکل‌سازی ندارد. البته نه بدین معنا که هیچ بیماری درگیر عوارض پس از گامانایف نمی‌شود. عوارض این روش درمانی بسیار کم و محدود بوده و درصد کمتری از افراد به این عوارض دچار می‌شوند. در ادامه به بعضی از این نشانه‌ها که پس از جراحی گامانایف پدیدار می‌شوند، اشاره خواهیم داشت.

• حالت تهوع
• سردرد
• ضعف و خستگی
• مشکلات پوستی
• مشکلات تعادلی
• اختلال بینایی
•  تشنج
• تورم در ناحیه مورد نظر
• اسهال

نتیجه گیری و جمع بندی

گامانایف و پرتو درمانی به معنی تابانیدن اشعه ایکس به محدوده ای از بدن است که سلولهای سرطانی در آن گسترش یافته اند مثل مغز. سلولهای بدخیم که با سرعت زیاد و خارج از کنترل در حال تکثیر هستند نسبت به سلولهای طبیعی حساسیت بیشتری به اشعه دارند و با دریافت اشعه از تکثیر باز مانده یا از بین میروند.
برای پرتودرمانی بیمار طی چند جلسه که معمولآ کمی بیش از یک ماه به طول می انجامد به صورت سرپایی به مراکز مربوطه مراجعه کرده و درمان صورت میگیرد. این درمان گاهی با عوارضی همراه است که شدت و ضعف آن بین افراد مختلف متفاوت میباشد. شایعترین عوارض زودرس، سوزش پوست سر، ریزش مو، تهوع، استفراغ، سرگیجه و سردرد است که در بسیاری موارد خفیف بوده و توسط اکثر بیماران تحمل میگردد تا این دوران سپری شود.
گرچه گامانایف در مورد تومورهای بدخیم به معنی از بین رفتن تمام سلولهای سرطانی نیست ولی میتواند تا مدتی که بسته به نوع تومور متفاوت است از رشد آن جلوگیری کرده و بیمار را به زندگی عادی بازگرداند و در مواردی که درجه بدخیمی خیلی بالا نباشد حتی سالهای طولانی بیمار عاری از بیماری خواهد بود.
در سالهای اخیر روش درمانی جدیدی معرفی گردیده که به آن جراحی با اشعه یا “چاقوی گاما” گفته میشود. تفاوت پرتودرمانی معمولی با این روش مثل تفاوت تابانیدن نور یک لامپ مهتابی و نور لیزر است به این معنی که اشعه گاما به صورت متراکم و با شدت زیاد به یک نقطه متمرکز میشود. این درمان بر خلاف پرتودرمانی معمولی اغلب در یک جلسه صورت میگیرد. اما از طرفی برای تومورهای بدخیم مناسب نمی باشد چون سلولهای سرطانی محدود به یک نقطه نیستند ولی تومورهای خوش خیمی که جراح موفق به خارج کردن تمام توده نميشود و همینطور ضایعات عروقی پاسخ بهتری به این درمان خواهند داد. گرچه چاقوی گاما جلوی رشد ضایعه را میگیرد ولی توده بر جای خود باقی خواهد ماند و نیاز است بیمار تا مدتها تحت نظر باشد.
خوشبختانه هر دو روش در کشور ما در دسترس بوده و انجام میشود اما اینکه کدامیک از روشهای درمان با اشعه یا جراحی یا هردو برای بیمار انتخاب گردد بسته به صلاحدید جراح مغز و اعصاب معالج داشته و با توجه به تنوع تومورهای مغزی میتوان از ترکیبی از هر دو بهره برد.