اولین سؤالی که برای مبتلایان به تومور مغزی پیش میآید، شدت خطر و همچنین کشنده بودن آن است. خطرناک بودن یک تومور مغزی به عوامل مختلفی مانند نوع توده، حجم و ابعاد آن و همچنین محل قرارگیری تومور بستگی دارد. برای مطلع شدن از شدت آسیب رساندن تومور به سلامتی بدن انسان، باید نوع توده مشخص شده و روند رشد آن نیز مورد بررسی قرار گیرد. تومورهای مغزی در حالت کلی به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم بندی میشوند که این فاکتور، میزان خطرناک بودن توده را تعیین میکند.
تومور مغزی چیست ؟
طی فرایند رشد سلولهای مغزی به صورت کاملا غیر طبیعی، انواع تودههای خوش خیم و بدخیم به وجود میآیند. در آناتومی پیچیده و شگفت انگیز مغز، بخشهای مختلفی وجود دارد که هر کدام از آنها مسئولیت ساختار و عملکرد سیستمهای عصبی را برعهده دارند. ایجاد توده در هر نقطه از مغز مانند ساقه، سینوسها، بخش زیرین مغز و… امکان پذیر بوده و مکان قرارگیری آن تأثیر مستقیم بر روی شدت خطرناک بودن توده دارد.
آیا تومور مغزی خطرناک است؟
پیش از این پاسخی کلی برای این سؤال مطرح کردیم و در ادامه قصد داریم به شرح مختصری در ارتباط با انواع تومور و میزان آسیب رساندن آنها به بدن انسان بپردازیم. تومور مغزی فشار زیادی بر روی بافتهای سالم مغز وارد کرده و همین امر ممکن است بر روی کشنده بودن آن تأثیر داشته باشد. عامل دیگری که باعث خطرناک شدن توده میشود، بدخیم یا سرطانی بودن آن است. همچنین بعضی از تودهها در ابتدا بدخیم نبوده و با گذشت زمان و پیشرفت آن در دیگر اندامهای بدن، تبدیل به تودهای سرطانی میشوند.
انواع تومور مغزی
تومور اولیه و ثانویه
این نوع از تودههای مغزی به واسطه یک علت یا عاملی مجزا در مغز ایجاد شده و بدن شخص را درگیر بیماری میکنند. در حالت کلی تومورهای اولیه کمتر به حالت سرطانی تبدیل میشوند و در مقابل تومورهای ثانویه به مراتب بیشتر به تودههای بدخیم و سرطانی تغییر شکل میدهند. نکته مهم در وجه تمایز انواع تومور اولیه و ثانویه، سرایت آثار بیماری از سلولی سرطانی به بخشهای دیگری از بدن است. در این نوع از تومور احتمال کشنده بودن افزایش پیدا خواهد کرد.
آیا ضایعه مغزی همان تومور مغزی است؟
موردی که معمولا افراد را در ارتباط با تومور به اشتباه میاندازد، درک نادرست از مفهوم ضایعه و توده است. مشکلاتی مانند سکته مغزی ، ناهنجاریهای شریانی و… منجر به بروز ضایعه مغزی میشوند که دلیلی بر تومور بودن آنها نبوده و نمیتوان این طور بیان کرد که تمامی ضایعههای مغزی، تومور هستند. در واقع انواع تومور شکل متفاوتی از ضایعههای مغزی هستند. همچنین باید به این نکته اشاره داشته باشیم که تمامی تومورها نیز بدخیم نبوده و سرطانی نیستند.
تومور خوش خیم
تودههایی که در آزمایشهای پزشکی به عنوان تومور مغزی خوش خیم شناخته میشوند، با خطرات زیادی برای بیمار همراه نیستند. البته نه به این معنا که در طول زمان خطری آنها را تهدید نکرده و بیمار به روشهای درمانی سریع و کوتاه، بهبود پیدا کند. معمولا تودههای غیر سرطانی با سرعت بسیار کمی رشد کرده و با دارودرمانی یا روشهای دیگری مانند عمل جراحی رشد آنها متوقف میشود. شاید در این قسمت از مقاله این سؤال برای شما پیش بیاید که آیا تودههای خوش خیم به بدخیم تبدیل میشوند یا خیر؟
این امکان وجود دارد که تودههای خوش خیم با وارد کردن فشار یا آسیب به بافتهای مغز، عوارض و اختلالهای جدیدی را ایجاد کنند. با این حال تبدیل تومور مغزی غیر سرطانی به تودهای بدخیم، در موارد بسیار نادری رخ میدهد.
تومور بدخیم
تودههای سرطانی نوعی ضایعه مغزی بدخیم هستند که سرعت رشد بالایی دارند. این دسته از تودهها فشار و آسیب مضاعفی به بافت و ساختارهای سالم سلولهای مغز وارد میکنند. بروز تومور مغزی بدخیم نسبت به ایجاد تودههای خوش خیم در مغز به مراتب بیشتر بوده و به همان نسبت نیز شدت خطرناک بودن آن بالاتر است. از موارد رایجی که امکان سرایت آن به سلولهای مغز وجود دارد میتوانیم به ریه، روده بزرگ، سینه، کلیه و پوست اشاره کنیم.
علت ایجاد تومور مغزی
با وجود پیشرفت علم در حوزه پزشکی، همچنان علت اصلی بسیاری از عارضهها و بیماریها به قطعیت مشخص نشده است. در ارتباط با ایجاد توده در مغز نیز این امر صدق میکند. تا به حال در بسیاری از موارد پزشکی، متخصصان علت مشخصی برای ایجاد سلولهای تومور پیدا نکرده اند.
پیدایش توده در شرایط جسمانی متفاوتی شکل میگیرد که میتوانیم به فاکتورهایی مانند ژنتیک، قرار گرفتن در معرض اشعه، تولید و رشد سلولهایی خاص در مغز، سرایت سرطان از دیگر بخشهای بدن به مغز و… اشاره کنیم.
چه درجهای از تومور کشنده است؟
گرید یا درجه تومور مغزی، شدت خطرناک بودن ضایعه مغزی را مشخص میکند. با انجام آزمایشهای تخصصی مانند بیوپسی تومور مغزی ، وضیت سلولهای مغزی درگیر، بررسی شده و متخصص آسیب شناس میتواند نوع تومور، احتمال رشد و شدت خطر و آسیب را تعیین کند. بر اساس درجه بندی تومور مغزی از گرید یک تا گرید چهار، میزان تهاجمی بودن ضایعه نیز متفاوت خواهد بود. بر اساس شدت تهاجمی بودن تومور، افرادی که با عوارض گرید چهار دست و پنجه نرم میکنند، قطعا در معرض خطر بیشتری قرار دارند.
تومور در گرید چهار به تهاجمیترین شکل ممکن مسیر رشد را طی کرده و با سرعت بیشتری به بخشهای دیگر مغز سرایت میکند. تشکیل رگهای خونی جدید، تغییر شکل غیرطبیعی سلول ها، ایجاد سلولهای مرده و… از عوامل مهمی هستند که خطرناک بودن توده را نمایان میکنند.
تومورهای پیشرفته
همانطور که در این مطلب ذکر کردیم، بعضی از تودههای سرطانی مسیر خود را به سمت سلولهای مغز هموار کرده و در اصطلاح به آنها تومور مغزی پیشرفته گفته میشود. همچنین تومورهایی که ابعاد و حجم بزرگتری دارند نیز بیماری را به مرحله پیشرفته و جدی نزدیکتر میکنند. ارتقاء درجه تومور از گرید یک به بالا امکان پذیر بوده و همراه با این تغییر درجه، بیمار در شرایط بحرانی و سخت تری قرار گرفته و خطر بیشتری سلامتی او را تهدید خواهد کرد. معمولا تغییر گرید تودههای سرطانی در سنین بزرگسالی مشاهده میشود.
آیا تومورهای بدخیم درمان میشوند؟
تشخیص وجود تومور مغزی در بیمار، یکی از سختترین موقعیتها در حوزه پزشکی است. روند بیماری و اینکه بیمار تا چه مرحله به بهبودی نزدیک شود به عوامل مختلفی بستگی دارد. در مرحله اول باید نوع تومور، محل قرارگیری، ابعاد و اندازه، درجه یا گرید آن مشخص شود. در واقع با ایجاد شفافیت در این فاکتورها میتوانیم وضعیت تومور و شدت خطرناک بودن آن را بررسی کنیم. همچنین جراح مغز و اعصاب در این مرحله میزان گسترش توده به دیگر بخشهای بدن را نیز مورد تجزیه و تحلیل قرار میدهند. از روشهای تشخیص وجود توده سرطانی و غیر سرطانی میتوانیم به تصویربرداری ام آر آی ، عکس برداری با اشعه ایکس، نمونه برداری یا بیوبسی، بررسی سیستم عصبی چشمی و… اشاره داشته باشیم.
در پاسخ به این سؤال که آیا تودههای بدخیم و سرطانی درمان میشوند؟ باید این گونه بیان کنیم که هیچ تضمین قطعی و ثابتی برای بهبود کامل بیمار وجود ندارد. پزشکان با توجه به وضعیت سلامتی بیمار، تیمی تخصصی از پزشکان ماهر و با تجربه تشکیل داده و بر اساس روشهای درمانی مؤثر مسیر درمان را هموار میکنند. عوامل مختلفی دست در دست هم داده و بر روی روند درمان یا بهبودی بیمار تأثیرگذار خواهند بود. به عنوان مثال در آمارها مشاهده شده که رشد و گسترش تومور با در حالت بدخیم به کمک پرتودرمانی کاهش پیدا کرده است. همچنین بسیاری از تودههای خوش خیم نیز منجر به بروز عوارض و آسیبهایی جدی در بیمار شدهاند.
به صورت کلی، انجام هر گونه درمان و کمک گرفتن از روشهای درمانی مختلف، چشم اندازی وسیعتر از احتمالات و خطرات پیش رو را در اختیار بیمار و پزشک قرار میدهد. به عنوان مثال جراحی تومور مغزی و برداشتن مقدار مشخصی از تومور مغزی بر روی رخدادهای بعدی و روند درمان بیمار تأثیر قابل توجهی خواهد داشت.
وضعیت مبتلایان به تومور مغزی بدخیم
در بسیاری از موارد پزشکی، پزشکان نسبت به درمان کامل برخی از بیماران با مشکلات عدیدهای مواجه شده و در اصطلاح از روند بهبودی ناامید میشوند. در این مرحله از بیماری متخصصان تلاش میکنند تا به کمک روشهای درمانی مختلف، طول عمر مبتلایان را افزایش داده یا از بدتر شدن کیفیت زندگی و وضعیت سلامتی آنها جلوگیری کنند.
تومور مغزی در بیماران مبتلا به این ضایعه با علائم مختلفی همراه است. نشانههایی که در ادامه به آنها اشاره میشود از علائمی هستند که معمولا در مبتلایان به تومورهای بدخیم مشاهده شدهاند:
- سردردهای شدید که به دفعات تکرار میشوند.
- سرگیجههای مداوم
- تشنج
- اختلال در بینایی مانند دوبینی، تاری دید و…
- عدم تعادل در حرکت کردن، راه رفتن و تکان دادن دست و پا
- از دست دادن توانایی تکلم عادی
- عدم توانایی در بلع غذا و از دست دادن قدرت هضم
نتیجه گیری و جمع بندی
در آخر باید این طور بیان کنیم که تومورهای بدخیمی که در نتیجه متاستاز یا سرایت سلولهای سرطانی از دیگر اندامها و بافتهای بدن به وجود آمدهاند، به سختی کنترل و درمان میشوند. این نوع از تودهها با رسیدن به گرید چهارم، بیمار را در شرایط جسمانی بسیار سختی قرار داده و پزشکان در نهایت تنها برای افزایش روزهای زندگی بیمار و کنترل کیفیت زندگی او تلاش میکنند. انواع تومور مغزی تا زمانی که به حالت بدخیم تبدیل نشده و در دیگر سلولها گسترش پیدا نکردهاند، نمیتوان عنوان کشنده را به آنها اطلاق کرد. شدت خطر و افزایش گرید توده با میزان تهاجمی بودن آن و سرایت به بخشهای دیگر بدن ارتباط مستقیم دارد.