به دلیل منشا ژنتیکی بسیاری از تومورهای مغزی، متاسفانه این تومورها از شایعترین تومورهایی هستند که کودکان را مبتلا میکنند. اطلاع درست و کافی در مورد علائم این بیماری سبب توجه بیشتر و دقیقتر والدین برای تشخیص زود هنگام و درمان آن خواهد شد. اما علائم تومورهای مغزی کودکان گاهی بسیار متفاوت از بزرگسالان بوده و با توجه به سن پایین شیرخواران و محدودیت در تکلم و حرکت سبب دشواریهایی در تشخیص این علائم میشود.
“افزایش دور سر “از شایعترین و مهمترین علائم در سنین پایین است. باز بودن درز بین اسخوانهای جمجمه نوزادان و شیرخواران باعث میشود که هر عامل بالابرنده فشار داخل آن به بزرگ شدن اندازه جمجمه منجر گردد. هم خود تومورها و هم عوارض آنها مثل هیدروسفالی (تجمع مایع مغزی نخاعی داخل مغز) میتوانند باعث افزایش فشار داخل جمجمه شوند. در واقع گاهی توده آنقدر بزرگ میشود که فضای زیادی از جمجمه را اشغال کرده و گاهی با بستن مسیر عبور مایع مغزی نخاعی و تجمع آن این اتفاق می‌افتد. بنابراین توجه به دور سر نوزادان و شیرخواران و کنترل دقیق، منظم و ماهانه آن بسیار مهم خواهد بود.
در بعضی موارد، قسمتی از جمجمه در جلو که محل اتصال درزهای استخوانی بوده و سطح نرمی فاقد استخوان است و “ملاج” نام دارد به دلیل فشار بالای داخل جمجمه، در لمس سفت و برجسته خواهد شد. ملاج جلویی سر معمولا تا حدود یک سال و نیمگی باز بوده و قابل لمس است و پس از آن استخوانهای جمجمه ان را پر میکنند.
مشابه بزرگسالان، “سردرد” در کودکان هم میتواند نشانه تومور مغزی باشد. سردرد صبحگاهی، همراه با تهوع و استفراغ، که با خوابیدن، سرفه یا عطسه تشدید میشود، هشدار دهنده و مهم است. در مورد سردرد کودکان دو مورد مهم و متفاوت با بزرگسالان وجود دارد: اول اینکه کودکان معمولا از سردرد شکایتی نمیکنند، درست برعکس بزرگسالان که دچار سردردهای میگرنی و تنشی میشوند؛ و به این دلیل باید به سردرد کودکان توجه بیشتری کرد و با متخصص اطفال یا جراح مغز و اعصاب مشورت نمود. دوم اینکه در سنین خیلی پایین، کودک قادر به بیان سردرد نیست. در این سنین بیقراری بیش از حد و بی دلیل، خصوصا با خواب، و بردن مکرر دست شیرخوار به سمت سرش میتواند نشانه‌ای از وجود سردرد باشد.
“اختلالات بینایی” را میتوان علامت مهم بعدی نام برد. گاهی مادران پیش از هر کس دیگر متوجه تغییری در نگاه کودک خود میشوند. این تغییر میتواند به صورت کاهش بینایی یا اشکال در حرکات چشم و یا دوبینی باشد. مادر ممکن است متوجه شود که شیرخوارش در قسمتی از میدان بینایی دید ندارد، یا کمتر از قبل به او و اجسام اطراف نگاه کرده و دنبال میکند، یا در جهت خاصی که معمولا سمت بالا است قادر به حرکت چشم نیست و چشم شیرخوار به سمت خاصی تمایل پیدا کرده است. این شک مادر را باید جدی تلقی کرد و بررسی و معاینه توسط متخصص اطفال یا جراح مغز و اعصاب کودکان میتواند وجود مشکل را تایید یا رد کند.
شیرخواران و کودکان در طی سالهای ابتدایی زندگی پله پله مراحل رشد و تکامل را طی میکنند؛ توانایی گردن گرفتن، لبخند، غلت زدن، حرکت چهار دست و پا، نشستن، گام برداشتن، بکار بردن صداها و کلمات و بسیاری موارد دیگر هر کدام در سن خاصی باید در شیرخوار کسب شوند. “تاخیر تکاملی” و یا در مواردی از دست دادن توانایی های بدست آمده بسیار مهم و حائز اهمیت است. معمولا پدربزرگها و مادربزرگها با توجه به تجربه خود میتوانند اشکال یا تاخیر تکاملی کودکان را متوجه شده و اطلاع دهند.
“ضعف در دستها و پاها” در کودکانی که قادر به راه رفتن و بازی کردن هستند به سادگی ملموس و قابل تشخیص است اما در مورد شیرخواران کوچک ممکن است توجه بیشتری لارم باشد. این شیرخواران گرچه ممکن است به خاطر غالب بودن یک دست، بیشتر اجسام را با آن دست از شما بگیرند اما حرکت دو دست در حالت عادی باید قرینه باشد و توانایی دست غیرغالب در نگه داشتن اجسام باید مشابه دست دیگر باشد. جدا از آن، شل بودن و افتادگی یک دست یا پا هم با کمی توجه قابل تشخیص خواهد بود.
“تشنج” علامت واضحی است که قطعا در کودکان نیازمند بررسی دقیق از جهت وجود بیماریهای مغزی است. گرچه در بسیاری موارد تشنج، بیمار دچار کاهش سطح هوشیاری، حرکت غیرارادی اندامها، بی اختیاری ادراری و خروج کف از دهان میشود اما انواعی از تشنج وجود دارند که خصوصا در کودکان به سختی تشخیص داده میشوند؛ قطع ناگهانی ارتباط و عدم توجه به اطراف برای چند ثانیه تا دقیقه، قرار دادن سر یا اندامها در یک وضعیت خاص، حرکت پرشی اندامها، شل شدن عضلات بطور ناگهانی، حرکات تکراری در دهان مثل مزه مزه کردن، انحراف چشمها و حتی تولید صداهای غیرعادی و عجیب بصورت متناوب. ویژگی تمام این حالتها تکرار آنها تقریبا به شکلی ثابت و مشخص است که با بررسی توسط بهترین جراح مغز و اعصاب میتوان وجود تشنج را تشخیص داد.
علائم دیگری هم هستند که شیوع کمتری دارند و معمولا راحت تر تشخیص داده میشوند؛ مثل بروز اختلال تعادل در کودکی که قبلا راه میرفته و بازی میکرده، برجستگی روی جمجمه، اختلال یادگیری، کاهش شنوایی و عدم توجه به صداها، لرزش سر یا اندامها، غیرقرینه بودن صورت، بی اشتهایی و اختلال در بلع. اما برخی انواع تومورهای مغزی خود را بصورت سندروم و همراه با علائم پوستی نشان میدهند مانند سندروم “نوروفیبروماتوز”. در این بیماری شاهد تومورهای متعدد در سیستم اعصاب مرکزی و محیطی هستیم و معمولا بصورت همزمان لکه‌های نسکافه‌ای رنگ روی پوست بدن و اندامها، نقاط تیره در زیر بغل و برجستگی‌های متعدد پوستی دیده میشوند. گرچه در بسیاری از آنها سابقه ابتلا به این بیماری در خانواده و اقوام قابل ردیابی است اما بدون سابقه خانوادگی هم بررسی دقیق خالها یا لکهای پوستی شیرخواران و نوزادان ضروری و با اهمیت است. گاهی این لکه‌ها در زیر لباس کودک پنهان مانده و توسط پزشک دیده نمیشوند و در این موارد ذکر وجود این نشانه‌ها توسط والدین بسیار کمک کننده خواهد بود.
در پایان باید گفت که دور سر شیرخواران، روند تکاملی آنها و هرگونه علائم غیرعادی در چشمها یا حرکت غیرعادی اندامها باید به دقت مورد توجه و بررسی قرار گیرد. گرچه تومور مغزی کودکان یک بیماری سخت برای پزشک و والدین است اما درصد قابل توجهی از آنها قابل درمان و کنترل بوده و تشخیص زودهنگام آنها به کاهش عوارض جراحی، امکان خارج کردن کامل ضایعه، جلوگیری از انتشار تومور و بهبودی علائم ایجاد شده کمک شایانی خواهد کرد. خوشبختانه امروزه با استفاده از تکنولوژی‌های مدرن جراحی و تجهیزات کنترل عملکردهای عصبی حین عمل (نورومانیتورینگ)، ریسک جراحی تومورهای مغزی کودکان در دست بهترین جراح مغز و اعصاب کودکان زبردست بسیار کاهش یافته است. بهترین جراح تومور مغزی کودکان کسی است که با توجه ریزبینانه به علائم کودک و انجام بررسی صحیح به تشخیص بیماری رسیده و بتواند با کلام خود و ارتباط موثر با والدین، آرامش و امید را در دل آنها جایگزین دلهره و اضطراب نماید و با بهره گیری از تجربه کافی و علم روز جراحی مغز و اعصاب، بهترین نتیجه ممکن را برای درمان تومور مغزی کودک رقم بزند.
با آرزوی سلامتی برای همه کودکان دچار تومور مغزی
دکتر علیرضا طبیب خوئی
جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات
سلام آقای دکتر من یه دخترم و ۱۴ سالمه تقریبا ۶ ماهه سردرد خیلی شدید دارم بیشتر در گیجگاه هم هست
۲ ماهی هست سرگیجه شدیدی هم دارم جوری که نمیتونم خودم رو کنترل کنم و میخورم زمین
در طول روز خیلی میخوابم و اصلا نمیتونم روی درس هام تمرکز کنم
منی که ظهر ها اصلا قبلاً نمیخوابیدم……
افسردگی حاد گرفتم کسی هم عین خیالش نیست
چشم هام خیلی وقت ها تار میبینه هی باید پلک بزنم تا درست ببینم
آیا این نشونه تومور هست!؟
ممنون میشم جواب بدید
نه عزیزم بخاطر حس افسردگیه
سلام نوزدام سه ماهش گفتن تومور داره خوب میشه؟