تومور مغزی هیپوتالاموس

آقای میانسال که به مدت سه ماه دچار علایم عجیبی شده بود در نهایت بعد از انجام ام آر آی و تشخیص تومور مغزی (کرانیوفارنژیوم) برای جراحی ارجاع گردید.بیمار دچار بی اشتهایی و از طرفی تشنگی زیاد و احساسات عجیب مثل گریه بی دلیل شده بود؛ در واقع تومور قسمتی از عملکردهای هیپوتالاموس، قسمت بسیار کوچکی از مغز در خط وسط که نقشهای زیاد و مهمی را ایفا میکند مختل کرده بود.

بیمار تحت جراحی تومور مغزی قرار گرفته و ضایعه بطور کامل تخلیه شد در حالی که چسبندگی شدید به عصبهای بینایی دو طرف و قسمت سالم هیپوتالاموس داشت و آسیب به این نواحی باعث نابینایی و حتی عدم هوشیاری بعد از جراحی میشد.
خوشبختانه در حال حاضر حال عمومی بیمار خوب است اما هنوز به خاطر آثار تخریبی تومور در ناحیه احساس تشنگی در هیپوتالاموس برای تنظیم میزان مایعات دریافتی وی در روز به مدتی زمان نیاز است.
تصویر قبل و بعد از خارج شدن تومور و اعصاب بینایی در مجاورت آن مشاهده میشود.

علائم و روش‌های درمانی انواع تومور مغزی به نوع تومور ، اندازه و محل قرارگیری آن بستگی دارد. به همین دلیل پیش از هر چیز، مراجعه به یک جراح مغز و اعصاب کاربلد و حاذق جهت تشخیص دقیق عارضه، اهمیت بیشتری دارد. درون مغز غده‌های مختلفی وجود دارند که اختلال در عملکرد هر کدام از آن‌ها منجر به بروز عارضه یا بیماری‌هایی خاص می‌شود. یکی از این عوارض، شکل‌گیری توده درون مغز و بافت‌های اطراف آن بوده که در دو حالت تومور مغزی خوش خیم و تومور مغزی بدخیم یا سرطانی ایجاد می‌شوند. تومور مغزی هیپوتالاموس، یکی از این توده‌ها است که در ادامه به شرح مختصری درباره آن خواهیم پرداخت.

غده هیپوتالاموس چیست؟

این غده در عمیق‌ترین نقطه از مغز و بالای ساقه مغز قرار گرفته و دارای نواحی و بخش‌های مختلفی است. هیپوتالاموس در مغز به غده هیپوفیز متصل بوده و عملکرد هر کدام بر دیگری تاثیرگذار خواهد بود. هیپوتالاموس یکی از مهمترین غدد موجود در مغز است که فاکتورهای مهمی در بدن انسان را تحت کنترل خود دارد.

وظایف غده هیپوتالاموس

یکی از مهمترین وظایف این غده تنظیم سطح هورمون در بدن است. همچنین هیپوتالاموس نقش مهمی در چرخه خواب انسان داشته و بین هورمون‌ها و رشته‌های عصبی بدن انسان، ارتباط موثری برقرار می‌کند. از دیگر وظایف این غده مهم می‌توانیم به تنظیم دمای بدن، وضعیت بدن در حالت‌های گرسنگی و تشنگی، کنترل تعادل الکترولیتی مایعات موجود در بدن و… اشاره کنیم. به واسطه وجود غده هیپوتالاموس، هورمون‌هایی در بدن انسان ترشح می‌شوند که وضعیت هورمونی بدن را فعال، کنترل و تنظیم می‌کنند.

ترشح هورمون‌ها توسط هیپوتالاموس

همانطور که در این مطلب ذکر کردیم، غده هیپوتالاموس وظیفه ترشح بسیاری از هورمون‌های مهم بدن را بر عهده دارد. ترشح این هورمون‌ها توسط مجموعه سلول‌های عصبی هیپوتالاموس انجام می‌شود. بعضی از این هورمون‌ها مانند آنتی دیورتیک و اکسی توسین به صورت مستقیم وارد جریان خون می‌شوند. در ادامه به صورت تیتروار به هورمون‌هایی که توسط این غده مهم در بدن ترشح می‌شوند، اشاره کوتاهی خواهیم داشت:

• هورمون آزادکننده تیروتروپین (ترشح هورمون محرک تیروئید و پرولاکتین از هیپوفیز)
• آزادکننده گنادوتروپین (تولید هورمون جنسی، موثر بر عملکرد تولیدمثل، آزاد شدن تخمک، تولید اسپرم و…)
• دوپامین
• سوماتواستاتین (ترشح هورمون رشد و تیروئید، تنظیم هورمون ترشحات معده، تنظیم انسولین و…)
• هورمون آزادکننده کورتیکوتروپین (کنترل استرس، افسردگی، متابولیسم، اضطراب و…)
• هورمون‌های رشد
• هورمون‌های کنترل غده تیروئید و آدرنال

تومور مغزی هیپوتالاموس

علت دقیق ایجاد تومور مغزی هیپوتالاموس مشخص نبوده و همچون دیگر انواع تومور مغزی، می‌توانیم فاکتور ژنتیک را بر این مورد موثر بدانیم. شکل‌گیری این تومور در کودکان و نوجوانان نسبت به بزرگسالان بیشتر بوده و در گروه تومورهای ثانویه قرار می‌گیرد.

انواع تومور به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم‌بندی می‌شوند. تومور اولیه به توده‌هایی گفته می‌شود که در خود مغز و بافت‌های همجوار ایجاد می‌شود. برخلاف تومور اولیه، توده‌هایی که به شکل ثانویه هستند در بخش‌های دیگری از بدن ایجاد شده و در اثر گسترش یا متاستاز مغزی راه پیدا می‌کنند.

این تومور به صورت مستقیم بر روی ترشح بسیاری از هورمون‌ها در بدن نقش داشته و ممکن است باعث کاهش یا افزایش ترشح غیرمعمول هورمون‌ها شود.

علائم تومور غده هیپوتالاموس

• سردرد: سردرد ممکن است به عنوان یکی از علائم تومور هیپوتالاموس ظاهر شود. این سردردها ممکن است به صورت مزمن یا تندرو باشند و ممکن است همراه با علائم دیگری نظیر تغییرات بینایی یا اختلالات هورمونی باشد.
• تشنج: تومورهای هیپوتالاموس ممکن است عوارضی مانند تشنج‌ را ایجاد کنند. این تشنج‌ها ممکن است به صورت شدید یا متوسط ظاهر شوند و بسته به موقعیت و اندازه تومور متغیر باشند.
• بلوغ زودرس: تومورهای هیپوتالاموس می‌توانند به تغییرات در تنظیم هورمون‌های مرتبط با بلوغ منجر شوند و باعث بلوغ زودرس در بچه‌ها یا نوجوانان شوند.
• اختلالات هورمونی: هیپوتالاموس نقش مهمی در تنظیم هورمون‌های مختلف دارد. تومورهای هیپوتالاموس ممکن است تنظیم این هورمون‌ها را تغییر دهند و علائمی نظیر کاهش یا افزایش وزن، تغییرات در تنظیم دما، علائم عصبی و اختلالات در سیکل‌های هورمونی ایجاد کنند.
• اختلالات رشد: تومورهای هیپوتالاموس ممکن است به علل مختلفی باعث اختلال در رشد فیزیکی و جسمی شوند. این اختلالات می‌توانند منجر به کم‌قدی یا رشد زودرس در بچه‌ها یا نوجوانان شوند.
• احساس سرخوشی و گیجی: تومورهای هیپوتالاموس ممکن است علائمی مانند احساس سرخوشی یا گیجی ایجاد کنند. این تغییرات عاطفی و روحی می‌توانند توام با علائم دیگر مشاهده شوند.
• کاهش قابل توجه اشتها: تومورهای هیپوتالاموس ممکن است تأثیری بر روی سیستم اشتها داشته باشند و منجر به کاهش قابل توجه اشتها شوند.
• کاهش چربی بدن: تومورهای هیپوتالاموس می‌توانند باعث کاهش چربی بدن و کاهش وزن ناشی از این تغییرات شوند.
• اختلال بیش فعالی: تومورهای هیپوتالاموس ممکن است به تغییرات در فعالیت عصبی و اختلال در رفتار مانند بیش فعالی منجر شوند.

شما می‌توانید با مشاهده علائمی مانند بلوغ زودرس غیرطبیعی در کودکان خود به پزشک مراجعه کرده و در مورد وجود یا عدم وجود تومور هیپوتالاموس اطمینان حاصل کنید.

تشخیص تومور مغزی هیپوتالاموس

مهمترین مرحله در درمان انواع بیماری‌ها، تشخیص تومور مغزی در زمان مناسب است. برای تشخیص تومور مغزی هیپوتالاموس معمولا از آزمایش‌هایی جهت بررسی وضعیت هورمون‌ها در بدن استفاده می‌شود. از آنجا که هیپوتالاموس نقش مهمی در ترشح بسیاری از هورمون‌ها دارد، آزمایش‌هایی مانند آزمایش خون، نتیجه واضحی از وضعیت هورمون‌ها در بدن شخص مشکوک به بیماری در اختیار پزشک قرار می‌دهد.

در صورتی که بهترین جراح تومور مغزی از وجود تومور هیپوتالاموس در بیمار مطمئن شود، نوبت به بررسی نوع، اندازه و محل قرارگیری تومور می‌رسد. در آزمایش‌هایی مانند سی تی اسکن و ام آر آی، مکان دقیق قرارگیری تومور و ابعاد واقعی آن مشخص می‌شود. در ادامه، روش‌هایی که برای تشخیص تومورهای مغزی هیپوتالاموس مورد استفاده قرار می‌گیرند را شرح خواهیم داد:

• تاریخچه پزشکی و مصاحبه: پزشک ابتدا تاریخچه پزشکی شما و علائمی که تجربه می‌کنید را مورد بررسی قرار می‌دهد. مصاحبه با هدف جمع‌آوری اطلاعات در مورد علائم، تغییرات در رفتار و سلامت عمومی انجام می‌شود.
• امتحان فیزیکی: پزشک با انجام امتحان فیزیکی می‌تواند نشانه‌ها و علائم مرتبط با تومورهای هیپوتالاموس را بررسی کند. بررسی علائم نورولوژیک ممکن است در این مرحله انجام شود.
• تست‌های هورمونی: تومورهای هیپوتالاموس می‌توانند تغییرات در ترشح هورمون‌های مختلف ایجاد کنند. انجام تست‌های هورمونی می‌تواند نشان‌دهنده اختلالات هورمونی باشد.
• تصویربرداری: تصاویر تشخیصی از مغز می‌توانند تومورها را نمایش دهند. روش‌های متداول تصویربرداری شامل MRI (تصویربرداری تشدید مغناطیسی) و CT (تصویربرداری کامپیوتری) است. این تصاویر به پزشک کمک می‌کنند تا موقعیت، اندازه و خصوصیات تومور را تشخیص دهد.
• آنژیوگرافی: این روش با استفاده از تزریق ماده رنگی به عروق مغزی، تصاویری از سیستم عروقی مغز ایجاد می‌کند و می‌تواند در تشخیص تومورهای خون‌ریزی و عروقی مفید باشد.
• بیوپسی: در مواردی که تصاویر تشخیصی نسبت به خصوصیات تومور کافی نیستند، بیوپسی مغزی ممکن است به عنوان روشی برای بررسی توده‌های مغزی مورد استفاده قرار گیرد. این روش شامل جمع‌آوری نمونه بافت تومور از طریق جراحی کوتاه‌مدت است.

برای تشخیص دقیق تومورهای هیپوتالاموس، نیاز به مشورت با یک پزشک مختص و تیم پزشکی متخصص دارید. پزشک شما می‌تواند بر اساس علائم، تاریخچه پزشکی، امتحان فیزیکی و تست‌های مختلف، برنامه‌ای تشخیصی مناسب تعیین کند تا مشکل شناسایی و درمان شود.

روش‌های درمان تومور مغزی هیپوتالاموس

در درمان تومور مغزی هیپوتالاموس نیز مانند دیگر تومورها، روش‌هایی مانند شیمی درمانی و پرتو درمانی موثر واقع می‌شود. همچنین در بسیاری از موارد جراح متخصص مجبور به برداشتن توده از بدن بیمار می‌شود.

در بعضی از موقعیت‌ها وجود تومور به تورم مغزی منجر می‌شود که در این شرایط مسیر درمان استروئیدی تجویز می‌شود. اگر در ترشح سطح هورمون‌ها اختلال ایجاد شده باشد، داروهای هورمونی بهترین گزینه برای درمان هستند.

درمان تومورهای مغزی هیپوتالاموس بستگی به نوع، اندازه، موقعیت و ویژگی‌های تومور دارد. درمان ممکن است به صورت جراحی، رادیوتراپی (ترکیبی یا تنها) ، داروها و در برخی موارد نیاز به ترکیبی از این روش‌ها باشد. در ادامه، روش‌های درمانی برای تومورهای مغزی هیپوتالاموس را توضیح خواهیم داد:

جراحی تومور مغزی هیپوتالاموس

در برخی موارد، از جراحی برای برداشت یا کاهش حجم تومور استفاده می‌شود. این روش معمولاً برای تومورهایی که قابل دسترسی باشند و از حجم کوچک‌تری برخوردارند، مناسب است. با انجام جراحی، تومور ممکن است به طور کامل یا جزئی برداشته شود.

رادیوتراپی

رادیوتراپی شامل استفاده از پرتوهای رادیواکتیو برای تخریب سلول‌های توموری است. دو نوع رادیوتراپی عمده وجود دارد:

1. رادیوتراپی معمولی (External Beam Radiation Therapy) : در این روش، پرتوهای رادیواکتیو از منطقه بیرون برای تومور هدف ارسال می‌شوند.
2. گامانایف (Gamma Knife) یا سایبر نایف (CyberKnife) : این تکنیک‌ها به کمک اختلاف شعاع‌های پرتویی از چند جهت به تومور، سلول‌های توموری را تخریب می‌کنند.

درمان دارویی

در برخی موارد، داروها ممکن است برای کنترل تومورهای هیپوتالاموس مورد استفاده قرار گیرند. این داروها می‌توانند به کنترل ترشح هورمون‌ها، کاهش حجم تومور یا کاهش علائم مرتبط با آن کمک کنند.

درمان با هورمون‌ها

تومورهایی که تاثیرات هورمونی ایجاد می‌کنند، ممکن است به کمک داروهای هورمونی کنترل شوند. این داروها می‌توانند ترشح هورمون‌ها و علائم مرتبط با این ترشحات را کاهش دهند.

مراقبت پالیاتیو

در مواردی که تومور غیرقابل درمان یا درمانی موثر نداشته باشد، مراقبت پالیاتیو برای بهبود کیفیت زندگی و کنترل علائم ناشی از تومور انجام می‌شود.

نتیجه گیری و جمع بندی

روش‌های درمانی با توجه به شدت بیماری بر روی هر کدام از بیماران، نتیجه‌ای متفاوت خواهد داشت. به عنوان مثال فاکتورهایی مانند سن بیمار، نوع تومور، شدت یا گرید تومور، محل قرارگیری، ابعاد توده و وضعیت کلی سلامتی شخص، به عنوان عواملی تعیین‌کننده در روند درمان و بهبودی شناخته می‌شوند. تصمیم در مورد نوع درمانی که برای شما مناسب است، باید توسط تیم پزشکی تخصصی و با توجه به ویژگی‌های تومور مغزی هیپوتالاموس، علائم و وضعیت سلامتی بیمار انجام شود. مشورت با پزشک متخصص در این زمینه برای تعیین بهترین راهکار درمانی، اساسی است.